Πρώτο έντομο που συνελήφθη να κλέβει γονίδια από φυτά

Ονομάζεται «αλευρώδης του καπνού» και είναι ο χειρότερος εφιάλτης πολλών αγροτών, χάρη στην ικανότητά του να προσβάλλει εκατοντάδες διαφορετικά είδη φυτών.

Τώρα, το καταστροφικό έντομο Bemisia tabaci κερδίζει ακόμα έναν τίτλο: είναι το πρώτο παράδειγμα εντόμου που βρέθηκε να κλέβει γονίδια φυτών και να τα εκμεταλλεύεται για την επιβίωσή του.

Γνωστό μεταξύ των αγροτών ως «αλευρώδης» ή «άσπρο μυγάκι», το μικρό έντομο συγγενεύει περισσότερο με τις μελίγκρες παρά με τις μύγες. Ζει απομυζώντας χυμούς από φύλλα και βλαστούς και λειτουργεί ως φορέας εκατοντάδων διαφορετικών ιών που προσβάλλουν καλλιέργειες.

Διεθνής ερευνητική ομάδα αναφέρει τώρα στην έγκριτη επιθεώρηση Cell ότι εντόπισε στο γονιδίωμα του εντόμου ένα γονίδιο που απαντά αποκλειστικά σε φυτά. «Το γονίδιο δεν υπάρχει σε κανένα άλλο έντομο» λέει ο Τεντ Τέρλινγκς του Πανεπιστημίου της Νεσατέλ στην Ελβετία, μέλος της διεθνούς ομάδας.

Γενετικές και φυλογενετικές αναλύσεις επιβεβαίωσαν ότι το γονίδιο με την ονομασία BtPMaT1 έχει φυτική προέλευση και προστατεύει το έντομο από τοξίνες που παράγουν αρκετά φυτά όπως η ντοματιά.

Αλευρώδεις του καπνού σε φύλλο συκιάς. Εκ πρώτης όψεως θυμίζει μελίγκρα (CSIRO)

Το γονίδιο περιέχει την πληροφορία για την παραγωγή μιας ουσίας που εμποδίζει τις τοξίνες να βλάψουν τα ίδια τα φυτά που τις παράγουν. Χάρη στη γενετική κλοπή, η αλευρώδης του καπνού μπορεί να μασουλά άφοβα φυτά που θα σκότωναν άλλα παράσιτα.

Η εξιχνίαση του γενετικού εγκλήματος ανοίγει τώρα τον δρόμο για την αποτελεσματική καταπολέμηση του αλευρώδους: οι ερευνητές δημιούργησαν ντομάτες που είχαν τροποποιηθεί γενετικά ώστε να παράγουν ένα μόριο RNA που μπλοκάρει τη δράση του εν λόγω γονιδίου.

Όλα τα λευκά μυγάκια που επιχείρησαν να τραφούν με τις γενετικά τροποποιημένες ντοματιές έπεσαν νεκρά, ενώ άλλα επωφελή έντομα έμειναν σώα και αβλαβή, αναφέρουν οι ερευνητές στη δημοσίευσή τους.

Το ερώτημα που βέβαια προκύπτει είναι το πώς κατάφερε ένα έντομο να ενσωματώσει στο γονιδίωμά του ένα ξένο γονίδιο.

Είναι ένα παράδειγμα της λεγόμενης «οριζόντιας μεταφοράς γονιδίων», φαινόμενο σύνηθες στα βακτήρια αλλά σπάνιο στα ζώα.

Το πιθανότερο, λένε οι ερευνητές, είναι ότι κάποιος ιός λειτούργησε ως φορέας για τη μεταφορά του γονιδίου από τα φυτά στο έντομο –πολλοί ιοί, όπως για παράδειγμα ο HIV, ενσωματώνουν τα γονίδιά τους στο γονιδίωμα του ξενιστή τους και σε σπάνιες περιπτώσεις κλέβουν γονίδιά του.

Σύμφωνα μάλιστα με τη φυλογενετική ανάλυση, το πρωτοφανές περιστατικό γονιδιακής κλοπής από το αλευρώδες συνέβη πολύ παλιά, πριν από περίπου 35 εκατομμύρια χρόνια.

Όπως φαίνεται, το κλεμμένο γονίδιο διαιωνίστηκε μέχρι σήμερα χάρη στο εξελικτικό πλεονέκτημα που προσδίδει στο έντομο.

Τώρα όμως που μάθαμε το κόλπο, οι αγρότες μπορούν να διατηρούν ελπίδες ότι η μάστιγα του αλευρώδους μια μέρα θα αντιμετωπιστεί.