Ναρκωτικά : Κρυφή επιδημία οι ηλικιωμένοι χρήστες – Τι ρόλο έπαιξε η πανδημία

Το INCB προειδοποιεί για «μια κρυφή επιδημία, τη χρήση ναρκωτικών από ηλικιωμένους», δηλαδή από άτομα άνω των 65 ετών, τα οποία μέχρι το 2050 θα αποτελούν έναν στους έξι ανθρώπους πάνω στη γη, καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός γερνάει ταχέως.

Το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ), ως σύμβουλος οργανισμός του ΟΗΕ (ΕCOSOC) σε θέματα ναρκωτικών, ανακοίνωσε στην Ελλάδα την Ετήσια Έκθεση του INCB (Διεθνής Επιτροπή για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών), που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 25 Μαρτίου, στη Βιέννη.

Σύμφωνα με την έκθεση, η χρήση ουσιών και οι σχετικές διαταραχές στον γηραιότερο πληθυσμό έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, την τελευταία δεκαετία έχει τριπλασιαστεί η χρήση των περισσότερων ουσιών μεταξύ των ηλικιωμένων. Η κατανάλωση παυσίπονων, ηρεμιστικών, βενζοδιαζεπινών και καταπραϋντικών είναι υψηλότερη σε αυτή την ηλικιακή ομάδα από ό,τι στον γενικό πληθυσμό! Επιπλέον, και η χρήση κάνναβης κατά τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκε στους ηλικιωμένους άνω των 65 ετών, από 1,2% το 2012 σε 5,1% το 2019. Ωστόσο, όπως επισημαίνει το ΙΝCB, υπάρχει η τάση, αυτή η πληθυσμιακή ομάδα να αγνοείται επιδημιολογικά, επιστημονικά και πολιτισμικά.

Απομόνωση και προβλήματα υγείας, οι βασικές αιτίες

Οι ηλικιωμένοι, που κάνουν προβληματική χρήση ουσιών, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα που σχετίζονται με την ηλικία τους, συμπεριλαμβανομένης της απομόνωσης ή σωματικών προβλημάτων. Το INCB συνιστά ενίσχυση της έρευνας σχετικά με τις διαταραχές χρήσης ναρκωτικών μεταξύ των ηλικιωμένων, ως πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση αυτής της επικίνδυνης τάσης. Καλεί, επίσης, τις κυβερνήσεις να βελτιώσουν την πρόσβαση σε απαραίτητες υπηρεσίες υγείας και θεραπείας, σχεδιασμένες γι’ αυτή την πληθυσμιακή ομάδα.

Ο παγκόσμιος πληθυσμός γερνάει ταχέως

Ο παγκόσμιος πληθυσμός συνεχώς γερνάει και η τάση αυτή επιταχύνεται. Σύμφωνα με στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, το 2019 υπήρχαν 703 εκατομμύρια άτομα άνω των 65 ετών.

Ο αριθμός αυτός προβλέπεται να διπλασιαστεί έως το 2050, όταν θα φτάσει τα 1,5 δισεκατομμύρια άτομα.

Το 2050, το 16% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών, ποσοστό που θα αντιστοιχεί στον έναν στους έξι ανθρώπους πάνω στη γη. Η μεταβολή στην ηλικία του πληθυσμού ξεκίνησε αρχικά σε χώρες με υψηλό εισόδημα, αλλά η τάση είναι τώρα ορατή και σε χώρες χαμηλού εισοδήματος.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), στη Γαλλία χρειάστηκαν 150 χρόνια για να αυξηθεί από το 10% στο 20% ο πληθυσμός της, που είναι άνω των 60 ετών. Η Βραζιλία, η Κίνα και η Ινδία αναμένεται να κάνουν αυτή τη μετάβαση σε μόλις 20 χρόνια.

O αντίκτυπος της COVID-19 στην πρόσβαση σε φάρμακα

Το INCB εκφράζει ανησυχία για την αρνητική επίδραση της πανδημίας COVID-19 στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού φαρμάκων.

Τα κυβερνητικά μέτρα που αποσκοπούν στον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού οδήγησαν σε έλλειψη ορισμένων ελεγχόμενων ουσιών για ιατρικούς και επιστημονικούς σκοπούς. Η αυξημένη ζήτηση για θεραπεία ασθενών με COVID-19 δημιούργησε περαιτέρω ελλείψεις και διέκοψε θεραπείες και άλλες υπηρεσίες που σχετίζονται με την υγεία.

Το INCB τονίζει, επίσης, ότι άτομα με διαταραχές ψυχικής υγείας και χρήσης ουσιών έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα από την πανδημία COVID-19. Οι περιορισμοί στις μετακινήσεις και η κοινωνική απομόνωση ασκούν μεγαλύτερη πίεση σε άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας και χρήσης ναρκωτικών, επιδεινώνοντας ενίοτε αυτά τα προβλήματα.

Ο Πρόεδρος του INCB, Cornelis de Joncheere, δήλωσε ότι «σε μια περίοδο που οι πόροι είναι ήδη περιορισμένοι, δεν πρέπει να ξεχνάμε τους ανθρώπους που πάσχουν από διαταραχές χρήσης ναρκωτικών. Το INCB καλεί τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι θα συνεχίσουν να παρέχονται υπηρεσίες πρόληψης, θεραπείας και αποκατάστασης».

O ρόλος της COVID-19 στην παράνομη διακίνηση

Τα μέτρα καταπολέμησης της εξάπλωσης του κοροναϊού έχουν επηρεάσει τις παράνομες αγορές ναρκωτικών, οδηγώντας σε ελλείψεις ορισμένων ναρκωτικών και σε υψηλότερες τιμές.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι η καθαρότητα των ναρκωτικών σε τοπικό επίπεδο έχει μειωθεί και ότι χρησιμοποιούνται προσμείξεις, όπως η φαιντανύλη, που αυξάνουν τα ποσοστά υπερδοσολογίας.

Επίσης, έχει αυξηθεί η διαδικτυακή διακίνηση ναρκωτικών, μέσω κρυπτογραφημένων επικοινωνιών, από το οργανωμένο έγκλημα. Ανοικτές αγορές στο διαδίκτυο και το darknet, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα διαδικτυακά φόρουμ, φαίνεται να διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο στην προμήθεια ναρκωτικών ουσιών σε επίπεδο λιανικής.

Στο Αφγανιστάν η παράνομη παραγωγή οπίου παρέμεινε υψηλή

Η παραγωγή οπίου στο Αφγανιστάν παρέμεινε υψηλή το 2019 και η χώρα αντιπροσωπεύει σχεδόν το 84% της παγκόσμιας παραγωγής οπίου τα τελευταία πέντε χρόνια. Επιπλέον, δεν υπήρξαν ενδείξεις μείωσης του εφοδιασμού ηρωίνης αφγανικής προέλευσης σε καταναλωτικές αγορές παγκοσμίως.

Το  ΙΝCB καλεί τη διεθνή κοινότητα να παρέχει τεχνική και οικονομική υποστήριξη στη χώρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς και σε υιοθέτηση της αρχής της αναλογικότητας στα σχετιζόμενα με τα ναρκωτικά εγκλήματα, βάσει του κράτους δικαίου και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Επιπλέον, συνεχίζει να καλεί τις κυβερνήσεις να εφαρμόζουν τις διεθνείς συμβάσεις ελέγχου των ναρκωτικών, με πλήρη σεβασμό προς το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Παγκόσμια ανασκόπηση

ΑΦΡΙΚΗ

Αυξάνεται ο αριθμός των χωρών στην Αφρική, που ήδη επιτρέπουν ή σχεδιάζουν να επιτρέψουν την καλλιέργεια κάνναβης για ιατρικούς σκοπούς. Πολλά μέρη της περιοχής αντιμετωπίζουν το συνεχιζόμενο πρόβλημα παράνομης παρασκευής και χρήσης τραμαδόλης. Επιπλέον, σε πολλές χώρες δεν συλλέγονται συστηματικά δεδομένα.

ΑΜΕΡΙΚΗ

Η διαφθορά, η βία και η κοινωνική και πολιτική αστάθεια παραμένουν σοβαρά ζητήματα στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική.

Τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόστηκαν από κυβερνήσεις της περιοχής για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19 οδήγησαν σε μειωμένη διακίνηση ναρκωτικών.

Τα συνθετικά ναρκωτικά και οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες, που είναι διαδεδομένες στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική την τελευταία δεκαετία, δικαιολογούν τώρα το ίδιο επίπεδο παρακολούθησης με την κάνναβη, την κοκαΐνη και άλλες ναρκωτικές ουσίες, που υπόκεινται σε διεθνή έλεγχο.

Στη Βόρεια Αμερική τα περιστατικά υπερδοσολογίας και οι θάνατοι από ναρκωτικά συνεχίζουν να τροφοδοτούν μια κρίση ναρκωτικών στην περιοχή. Οι θάνατοι από παράνομη χρήση ναρκωτικών αυξήθηκαν το 2020.

Η πανδημία COVID-19 επηρέασε την ικανότητα της Βόρειας Αμερικής να ανταποκρίνεται στα προβλήματα χρήσης ναρκωτικών και να παρέχει επαρκή θεραπεία σε άτομα που κάνουν χρήση, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε φάρμακα για τις διαταραχές χρήσης οπιοειδών.

Οι εξελίξεις σχετικά με μέτρα νομιμοποίησης της κάνναβης και πρωτοβουλίες αποποινικοποίησής της στη Βόρεια Αμερική συνεχίζονται και διαμορφώνουν την αγορά της κάνναβης στην περιοχή. Τοπικές και εθνικές κυβερνήσεις στην περιοχή έλαβαν μέτρα για τη νομιμοποίηση και αποποινικοποίηση της χρήσης κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς.

Η πανδημία επηρέασε τις οδούς διακίνησης και τις τεχνικές μικροδιακίνησης, καθώς και την προσφορά και ζήτηση ελεγχόμενων ουσιών στη Νότια Αμερική. Καθώς επιβλήθηκαν περιορισμοί για την COVID-19 στην περιοχή, οι εγκληματικές οργανώσεις απέδειξαν και πάλι την ικανότητά τους να προσαρμόζονται σε νέες συνθήκες.

Στην Ουρουγουάη, για παράδειγμα, παρατηρείται αύξηση του αριθμού των τακτικών και συχνών χρηστών κάνναβης και πάνω από το ένα τρίτο αυτών θεωρείται ότι είναι εξαρτημένοι.

Η Επιτροπή αποθαρρύνει τη χρήση υποχρεωτικής θεραπείας για την αποκατάσταση ασθενών που πάσχουν από διαταραχές χρήσης ναρκωτικών στη Βραζιλία και καλεί την κυβέρνηση της χώρας να θέσει σε εφαρμογή υπηρεσίες τεκμηριωμένης θεραπείας εθελούσιας συμμετοχής, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα των ασθενών.

ΑΣΙΑ

Στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία συνεχίζεται η αύξηση της παράνομης παραγωγής, διακίνησης και χρήσης συνθετικών ουσιών, η καθαρότητα των οποίων αυξάνεται.

Δεδομένα σχετικά με τη συνολική επικράτηση της χρήσης ναρκωτικών και τα επιστημονικά τεκμηριωμένα προγράμματα θεραπείας της εξάρτησης από τα ναρκωτικά εξακολουθούν να λείπουν από πολλές χώρες της περιοχής.

Η Νότια Ασία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης διακίνησης ηρωίνης και μεθαμφεταμίνης.

Περίπου το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, ηλικίας 15–64 ετών ζει στη Νότια Ασία, αλλά η περιοχή αντιπροσωπεύει περισσότερο από το ένα τρίτο του εκτιμώμενου αριθμού χρηστών οπιοειδών παγκοσμίως.

Επίσης, εθνική έρευνα δείχνει την αύξηση της χρήσης εισπνεόμενων από τα παιδιά του δρόμου. Ένα σημαντικό στοιχείο στη Νότια Ασία παραμένει η συλλογή δεδομένων από κεντρικούς φορείς, που παρέχουν υπηρεσίες σχετικά με τα ναρκωτικά.

Στη Δυτική Ασία η παράνομη παραγωγή οπίου στο Αφγανιστάν παρέμεινε υψηλή και το 2020.

ΕΥΡΩΠΗ

Η πανδημία ενίσχυσε τη χρήση του διαδικτύου και του darknet για την παράνομη αγορά ναρκωτικών.

Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί και άλλα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, που τέθηκαν σε εφαρμογή για τον περιορισμό της πανδημίας, φαίνεται ότι ευθύνονται για τις ελλείψεις και τις υψηλότερες τιμές ορισμένων ναρκωτικών στην παράνομη αγορά, κυρίως σε επίπεδο λιανικής.

Η αύξηση της διαδικτυακής διακίνησης ναρκωτικών μέσω κρυπτογραφημένων επικοινωνιών αντικατοπτρίζει τους τρόπους προσαρμογής από πλευράς οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, προκειμένου να  διασφαλίσουν την αδιάλειπτη προσφορά σε επίπεδο χονδρικής, και θέτει πρόσθετες προκλήσεις για τις Αρχές επιβολής του νόμου.

Ως προς τις καινοτόμες υπηρεσίες θεραπείας, σημειώνεται στην έκθεση ότι η πανδημία παρεμπόδισε τη διαθεσιμότητα και παροχή υπηρεσιών θεραπείας, αλλά όπου ήταν δυνατόν οι υπηρεσίες συμπληρώθηκαν εν μέρει από τηλεϊατρική και άλλα καινοτόμα θεραπευτικά μοντέλα, για να συνεχιστεί η παροχή θεραπείας σε ολόκληρη την περιοχή.

Η παράνομη παρασκευή συνθετικών ναρκωτικών λαμβάνει χώρα ολοένα και περισσότερο στην Ανατολική Ευρώπη, όπως αποδεικνύεται από την εξάρθρωση τόσο μικρών όσο και μεγάλων επιχειρήσεων. Μια ανησυχητική τάση είναι η αυξανόμενη ανίχνευση παράνομης παρασκευής συνθετικών ναρκωτικών σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, σε αντίθεση με τις παραδοσιακές χώρες προέλευσης για διεγερτικά τύπου αμφεταμίνης, που βρίσκονται στη Βόρεια και τη Δυτική Ευρώπη. Λαθραίες επιχειρήσεις ποικίλων μεγεθών εξαρθρώθηκαν στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσική Ομοσπονδία.

Η κάνναβη και η κοκαΐνη είναι τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα ναρκωτικά στην Ευρώπη. Τα ποσοστά ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών στην Ανατολική Ευρώπη είναι τα υψηλότερα στον κόσμο. Πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περισσότερα από 92 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 15-64 ετών, εκτιμάται ότι έχουν δοκιμάσει παράνομα ναρκωτικά κατά τη διάρκεια της ζωής τους, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά του 2018.

Η κάνναβη παραμένει το πιο χρησιμοποιούμενο παράνομο ναρκωτικό στην περιοχή, με εκτιμώμενη ετήσια επικράτηση 5,4% το 2018. Η κοκαΐνη είναι το δεύτερο πιο δημοφιλές παράνομο ναρκωτικό που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, με τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη να καταγράφουν το 2018 για την κοκαΐνη ποσοστό επικράτησης 1,4%.

Η Ανατολική Ευρώπη συνέχισε να είναι η περιοχή με την υψηλότερη παγκόσμια επικράτηση ατόμων που κάνουν ενέσιμη χρήση ναρκωτικών μεταξύ των ηλικιών 15-64 ετών, περίπου 5,5 φορές υψηλότερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Αρκετές ευρωπαϊκές χώρες κάνουν βήματα προς τη νομιμοποίηση της χρήσης κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς. Η Ολλανδία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που νομιμοποίησε την καλλιέργεια και την πώληση κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς σε επιλεγμένα «coffee shops» 10 δήμων.

Άλλες χώρες που μελετούν τη νομιμοποίηση της κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς είναι το Λουξεμβούργο, το οποίο συνέχισε να επεξεργάζεται νομοθετικό σχέδιο, και η Ελβετία, η οποία έχει εγκρίνει μια μακροπρόθεσμη μελέτη για την εξέταση των πιθανών επιπτώσεων ενός τέτοιου μέτρου.

ΩΚΕΑΝΙΑ

Η διακίνηση ναρκωτικών μέσω νησιωτικών χωρών και εδαφών του Ειρηνικού συνεχίζεται. Παράλληλα, αυξάνεται η εγχώρια ζήτηση για μεθαμφεταμίνη και κοκαΐνη.

Στην Επικράτεια Αυστραλιανής Πρωτεύουσας, η νομοθεσία που επιτρέπει την καλλιέργεια κάνναβης για προσωπική μη ιατρική χρήση τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2020.

Η χρήση κάνναβης για μη ιατρικούς σκοπούς παραμένει ποινικό αδίκημα, σύμφωνα με την αυστραλιανή ομοσπονδιακή νομοθεσία.

60ή επέτειος της Ενιαίας Σύμβασης του 1961 για τα Ναρκωτικά και 50ή επέτειος της Σύμβασης του 1971 για τις Ψυχοτρόπους ουσίες

Με αφορμή την 60ή και την 50ή επέτειο αντίστοιχα των δύο συμβάσεων, το INCB πραγματοποίησε ειδική έκδοση, στην οποία αναφέρει ότι μία από τις κύριες προκλήσεις για τις χώρες είναι να επιτύχουν ισορροπία, αφενός ανάμεσα στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας ελεγχόμενων φαρμάκων που είναι αναγκαία για ιατρικούς σκοπούς και, αφετέρου, στην πρόληψη της κατάχρησής τους, της παράνομης παραγωγής και διακίνησής τους.

Παράλληλα, τονίζει ότι η προσέγγιση των κυβερνήσεων για την καταπολέμηση του σχετιζόμενου με τα ναρκωτικά εγκλήματος πρέπει πάντα να τηρεί την αρχή της αναλογικότητας και να περνά μέσα από το επίσημο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, σύμφωνα με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.