Επέτειος

Προφανώς, το ρεύμα αναθεώρησης της εθνικής αφήγησης για την Επανάσταση του 1821, τον εμφύλιο ως παράλληλη έκβαση μέσα στη φλόγα της εξέγερσης και την πρώτη συγκρότηση του Εθνους-Κράτους είναι καλοδεχούμενο, χρήσιμο, πολύτιμο, ουσιαστικό σε πλευρές του. Αναθεώρηση χρήσιμη σε όψεις των γεγονότων του τότε, όπως παρουσιάζονταν και ερμηνεύονταν μονόπλευρα και με ιδιοτέλεια από την κυρίαρχη κυρίως μεταπολεμική εθνικοφροσύνη. Προφανώς το πλέγμα Επανάσταση – Ταξική διάσταση – Ξένες δυνάμεις – Οθωμανική επικυριαρχία είναι περίπλοκο, σύνθετο, αντιφατικό. Κι αν η δεξιά ιστοριογραφία, αποθεώνοντας την εθνική ενότητα των ημερών της Επανάστασης και αποσιωπώντας κάθε ταξικό κινητήρα και αντιθέσεις, γέρνει το ζύγι της ιστορικής ερμηνείας προς το γνωστό τρίπτυχο Εκκλησία – Λαός – Ηρωισμός.

Απ’ την άλλη και μέρος της σύγχρονης Αριστεράς υποτιμά το ηρωικό και αυτοθυσιαστικό μέρος των γεγονότων ως ξέφρενη μεταβλητή, μεταθέτοντας την ερμηνεία της σύστασης του νεοελληνικού κράτους στη σωτηριολογία – και μόνον – της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου.

Η Ιστορία πάντως είναι πάντα πιο δυναμική στον τρόπο που εκτυλίσσεται, πιο σύνθετη, δεν υπακούει σε μεταγενέστερα μηχανιστικά σχήματα. Προφανώς χωρίς Ναυαρίνο, κράτος δεν θα είχαμε. Αλλά και χωρίς ξεσηκωμό δεν θα είχαμε Ναυαρίνο.

Διακόσια χρόνια μετά την εκκίνηση της Επανάστασης, η συζήτηση γίνεται αμήχανα και μελαγχολικά. Ξαναβλέποντας αυτά τα 200 χρόνια νεοελληνικού κράτους, μπορεί κανείς να τα δει όλα. Κυρίως τις αντιφάσεις, τις ιδιαιτερότητες και τα όποια συλλογικά γνωρίσματά μας, συνδεδεμένα με εκείνη την πρωταρχική συγκρότηση σε κράτος ανάμεσα σε δάνεια, εμφυλίους, «καπάκια», φραξιονισμούς, πολιορκίες.

Το θέμα δεν είναι μόνον να πάμε θαρραλέα πάνω στην Ιστορία. Η πρόταση του διαπρεπούς ιστορικού Κώστα Κωστή στα «ΝΕΑ» και τον συνάδελφο Δουλγερίδη (24 Μαρτίου 2021) για δημιουργία Ινστιτούτου Μελετών για την ανάγνωση της Επανάστασης έχει τεράστιο ενδιαφέρον. Το θέμα είναι να δούμε πού βρισκόμαστε τώρα. Ποιος ο ρόλος μας στο οικοδόμημα της ΕΕ, στον καταμερισμό εργασίας, στα νέα γεωπολιτικά παιχνίδια, στις νέες προκλήσεις της κοινωνίας που οδεύει δυναμικά στην Ψηφιακή Επανάσταση, αλλά και με τον κίνδυνο να δούμε νέες ανισότητες και νέα ρήγματα (φαβέλες γύρω από το Ελληνικό;).

Τα 200 έτη είναι η περιπέτειά μας όπου μπορούμε ακόμη και μόνον μέσω της Νεοελληνικής Γραμματείας να διδαχθούμε. Αρκεί πολλές φορές ένας Ροΐδης για να καταλάβεις τους όρους της νεοελληνικής κοινωνίας και μια ταινία του ’60 για να μυηθείς στην πρώτη εποχή και στα ήθη μετά τον Πόλεμο. Το θέμα είναι να δούμε τι χώρα θέλουμε. Μια αποικία τουρισμού; Μια χώρα συγχρονισμένη στις δεξιότητες της νέας γενιάς; Μια χώρα με μπούμερς που θα αργοσέρνεται μια Μεταπολίτευση και ένας υβριδικός δικομματισμός θα μας τραβάει από το μανίκι; Πέραν του εθνοκίτς, είναι μια χρυσή ευκαιρία αυτή η επέτειος να κοιταχτούμε στον καθρέφτη. Είναι περήφανος και γιατί ένας Ελληνας για το κράτος του, αν αυτό τον καταδικάζει σε ένα ράντσο σε δημόσιο νοσοκομείο; Είναι ελκυστικό να επιστρέψει ένας λαμπρός επιστήμονας του brain drain στη χώρα μας ή είναι νομοτελειακό να μείνει για πάντα έξω; Είμαστε απλώς πελάτες για τις αγορές, θέρετρο για τους Δυτικούς, καρτ ποστάλ του airbnb, ένα βαλκανικό Ντουμπάι χωρίς μνήμη; Αμήχανοι και έγκλειστοι, δεν είναι εύκολο να τα αναρωτηθούμε όλα αυτά. Κανείς φορέας δεν κατάφερε να οργανώσει μια σοβαρή συζήτηση και καμία πολιτική δύναμη δεν έθεσε καταστατικά τα νέα μεγάλα ερωτήματα με αφορμή το ’21. Ισως σε άλλη επέτειο.