Φανταστικός διάλογος με τον Μάρκο Μπότσαρη

-Μάρκο Καλημέρα. Σου γράφω τόσα χρόνια μετά, γιατί έχω μέσα μου ερωτήματα που σε αφορούν αναπάντητα…
-Πες μου τι είναι αυτό που θέλεις να μάθεις.
– Να σου πω αρχικά ότι σε θαυμάζω, είσαι ο αγαπημένος μου ήρωας. Και νομίζω ότι στο πάνθεον των Ελλήνων ηρώων είσαι από τους κορυφαίους…

Πριν κάμποσο καιρό κάναμε ένα ντοκυμαντέρ με έναν Άγγλο σκηνοθέτη για τους Σουλιώτες. Διαφωνήσαμε σχετικά με την ταυτότητά τους και αναγκάστηκα να αποσύρω την υπογραφή μου εξαιτίας αυτού του γεγονότος.
-Ποια ήταν η διαφωνία σας;
-Εκείνος υποστήριζε την άποψη ότι είστε Αλβανοί και ότι η σύγκρουση ανάμεσα σε εσάς τους Σουλιώτες και τον Αλή Πασά ήταν μια ενδοαλβανική σύγκρουση…
-Τι, έτσι είπε; Κοίτα να δεις πατριώτη. Πρώτα πρώτα εμείς είμαστε Χριστιανοί ορθόδοξοι κι αυτός Μουσουλμάνος. Εμείς Ρωμιοί κι αυτός Μωαμεθανός. Εμείς αυτούς τους λέγαμε Τούρκους. Δεν καταλαβαίνω εγώ για «ενδοαλβανικές συγκρούσεις».

Αυτός ήταν Μωαμεθανός πασάς σατράπης, που δεν ανεχόταν τη δική μας ανεξάρτητη ζωή, τη δική μας αντίσταση στις δικές του κατακτητικές βλέψεις. Εμείς θέλαμε να είμαστε ελεύθεροι και αυτεξούσιοι…
-Μάρκο μου, εγώ υποστήριξα την άποψη, ότι είσαστε στην πλειονότητα Αρβανίτες, που στο μέτρο που είχατε εθνική συνείδηση αυτή ήταν ελληνική. Σωστά έπραξα ή λαθος;
-Εγώ αυτό που ξέρω και θέλω να σου πω είναι ότι μιλούσαμε αρβανίτικα μεταξύ μας αλλά τουλάχιστον οι άντρες γνώριζαν και ρωμαίικα. Εμείς θέλαμε την ελευθερία μας και πολεμούσαμε όχι μόνο για μας αλλά για ολόκληρη την Ρωμιοσύνη. Εμάς όλους, Αρβανίτες, Γραικούς και άλλους χριστιανούς ορθόδοξους μας ένωνε η κοινή πίστη και ο αγώνας κατά των κατακτητών.
-Εσύ, Μάρκο, έγραψες ένα λεξικό ρωμαίικο-αρβανίτικο. Γιατί το έκανες αυτό; Για ποιον σκοπό;
-Το έκανα για να μάθουν ρωμαίικα όλοι οι δικοί μας, γιατί, όπως σου είπα, δεν ήξεραν όλοι.
-Και γιατί να μάθουν ρωμαίικα;
-Γιατί αυτή ήταν η επίσημη γλώσσα, η γλώσσα των μορφωμένων ανθρώπων, η γλώσσα των γραμμάτων. Ακόμα και Αλή Πασάς αυτή χρησιμοποιούσε και είχε Ρωμιούς γραμματικούς και άλλους επιστήμονες στην αυλή του. Όταν θα κάναμε δικό μας κράτος, αυτήν τη γλώσσα θα είχαμε…Τα αρβανίτικα δεν γράφονταν,  δεν υπήρχε τίποτα γραπτό από ποιήματα, να πούμε, από λογοτεχνία… ήταν λαλιά σπιτικιά και για αναμεταξύ μας, πώς να σου το εξηγήσω….
-Μάρκο, αν ο Αλής κατάφερνε να κάνει δικό του κράτος, ρωμιοαλβανικό, εσείς τι θα κάνατε;
-Εμείς θα πολεμούσαμε για τον τόπο μας και για την Χριστιανοσύνη, για το Ρωμαίικο…
-Παρατηρώ ότι δεν λες Έλληνικό και λες Ρωμαίικο…
-Τότε έτσι λέγαμε. Ήταν βλέπεις το Ρωμαίικο μιλλέτ, αναγνωρισμένο από τον Σουλτάνο με αρχηγό τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Έτσι είμασταν όλοι οι ορθόδοξοι ένα…
-Τώρα λέμε ελληνικό και αυτοαποκαλούμαστε όλοι Έλληνες…
-Δεν ξέρω…Μπορεί αυτό να είναι καλύτερο, γιατί μας ενώνει με τους αρχαίους και μας βάζει όλους κάτω από μια τέτοια ομπρέλα, ώστε να μην υπάρχουν ράτσες και φυλές ξεχωριστές από δω κι από κει αλλά να είναι όλοι Έλληνες…
-Μάρκο, φαντάζομαι έμαθες τι έγινε μετά τον θάνατό σου…
-Δεν έχω ενημέρωση εδώ κάτω αλλά θα ήμουν ευτυχής, εάν το Σούλι και οι Σουλιώτες υπάρχουν λεύτεροι και η Ρωμιοσύνη όλοι είναι ενωμένη και δυνατή…