Η Υδρα στον ξεσηκωμό του 1821

Η συμμετοχή περιοχών της Ελλάδας στον εθνικό ξεσηκωμό του 1821 συνήθως αξιολογείται με βάση τη γενική προσφορά στον Αγώνα και τις ηρωικές προσωπικότητες που ανέδειξε. Υπάρχει όμως και μία παράμετρος αρκετά υποτιμημένη. Τι θυσίασαν κάποιες περιοχές της Ελλάδος για να συμβάλουν στον Αγώνα για τη δημιουργία του νέου ανεξάρτητου κράτους; Εκεί βρίσκεται, σε δεσπόζουσα θέση μάλιστα, η θέση της Υδρας.

Ενα μικρό νησί, σημαντικά εύπορο λόγω του μεγάλου του εμπορικού στόλου και που απολάμβανε και σχετικής αυτονομίας από την τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Υδρα ήταν υποχρεωμένη να σκεφθεί πολλούς παράγοντες και δεδομένα πριν ενταχθεί στον ξεσηκωμό. Οι εμπειρίες του πληθυσμού της από το άδοξο τέλος των Ορλωφικών και την εγκατάλειψή τους από τις δυνάμεις της Ρωσίας είχε διαποτίσει με πολλές αμφιβολίες τον κόσμο της, λαό και προεστούς, από ενθουσιώδη μηνύματα για εθνικές εξεγέρσεις. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτά προήρχοντο από κύκλους που βρίσκονταν στη Ρωσία (τους Φιλικούς δηλαδή της Οδησσού) και δεν είχαν σαφές σχέδιο εξασφάλισης της βιωσιμότητας του εγχειρήματος.

Θετικός παράγων για την τελική έκβαση των πραγμάτων ήσαν οι σχετικές οικονομικές δυσχέρειες που είχαν προκύψει για τις τύχες της ελληνικής ναυτιλίας, από το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων. Υπήρχε πλούτος που όμως δεν μπορούσε πλέον να αξιοποιηθεί. Επίσης καράβια, πολλοί καπεταναίοι και πληρώματα παρέμεναν ανενεργά κι αγωνιούσαν για το αύριο. Στη Μεσόγειο πλέον κατέπλεαν πλοία από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι ναύλοι έπεφταν εκτοπίζοντας τα ελληνικά καράβια που μέχρι τότε σχεδόν μονοπωλούσαν τις περιφερειακές εμπορικές συναλλαγές. Οι μεγάλοι καραβοκύρηδες ζύγιζαν με προσοχή την κατάσταση για να δουν τι έπρεπε να γίνει. Οι Φιλικοί διακινούσαν φήμες πως μέσα στην άνοιξη ρωσικές δυνάμεις θα εισέβαλλαν για να διώξουν τους Τούρκους από την Ελλάδα. Παντού όμως, κι όχι μόνο στην Υδρα, οι προεστοί ζητούσαν κάποια επιβεβαίωση των διαδόσεων αυτών.

Τότε εμφανίζεται ο Αντώνιος Οικονόμου. Υδραίος «πλοίαρχος δίχως πλοίο» (σύμφωνα με τον Finley), μια και το καράβι του είχε βυθισθεί έξω από το Γιβραλτάρ. Ταξιδεύοντας στην Κωνσταντινούπολη, σε αναζήτηση πόρων για αγορά η κατασκευή καινούργιου, συναντά τον Παπαφλέσσα που τον μυεί στη Φιλική Εταιρεία. Επιστρέφει στην Υδρα με στόχο τη συμμετοχή τη δική του και των συμπατριωτών του στην Επανάσταση. Η οικονομική δυσπραγία στο νησί τον διευκολύνει. Δυσαρεστημένοι ναυτικοί κι άλλοι πολίτες ενθουσιάζονται με την προοπτική ξαναζωντανέματος της ναυτιλίας κι εσόδων από τη δράση των πλοίων.

Στην Υδρα άεργοι καπετάνιοι και ναυτικοί ξεσηκώνονται κάτω από την ηγεσία του Οικονόμου κι απαιτούν από τη δημογεροντία οικονομική ενίσχυση κι εθνική εξέγερση. Μοιράζονται χρήματα και οι δημογέροντες παραιτούνται. Διορίζεται νέος ηγέτης του νησιού από τον Οικονόμου κι ετοιμάζονται τα πλοία. Στις συνεννοήσεις όμως για τη μοιρασιά των προσόδων οι καραβοκύρηδες ανακτούν το πάνω χέρι κι οι καπετάνιοι προτιμούν το δικό τους δίκαιο κι έμπειρο χέρι. Τελικά η στάση τελειώνει αλλά η Υδρα μπαίνει στον Αγώνα με όλα της τα πλοία και με το δοκιμασμένο σύστημα ηγεσίας της.

Ο Οικονόμου φυγαδεύεται στο Κρανίδι, αλλά ο Κουντουριώτης, ηγέτης των προεστών, διαμηνύει στον Κολοκοτρώνη πως «δεν πρέπει να γυρίσει από την Τριπολιτσά». Κι αυτός «δεν προλαβαίνει» να πάει να τον σώσει από τις δυνάμεις του Αχαιού Ανδρέα Λόντου (που κήρυξε την Επανάσταση στη Βοστίτσα – Αίγιο) που τον βρίσκει στο Αργος και τον εκτελεί…

Εκτοτε η Υδρα πρωταγωνιστεί στον Αγώνα, στρατιωτικά, πολιτικά και διπλωματικά, αλλά και στις εμφύλιες συγκρούσεις μέχρι και τη δολοφονία του Καποδίστρια… Φθίνει όμως οικονομικά, μη δυνάμενη ποτέ τελικά να αναπληρώσει το βιος που ξόδεψε για να συμβάλει στον στόχο της εθνικής ανεξαρτησίας.