Ταμείο Ανάκαμψης : Με τα μάτια στραμμένα στην Καρλσρούη και το Συνταγματικό Δικαστήριο

Εάν υπάρχει ένας θεσμός που αντιπροσωπεύει τη «βαθιά Γερμανία», δηλαδή τη βαθύτερη πεποίθηση των γερμανικών κρατικών θεσμών, πέρα από τις όποιες συγκυριακές τοποθετήσεις των πολιτικών, αυτό είναι το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο, με έδρα την Καρλσρούη.

Και αυτό γιατί το συγκεκριμένο δικαστήριο εδώ και αρκετά χρόνια έχει διεκδικήσει να έχει τον τελικό λόγο και για τα ζητήματα που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ενοποίηση. Παρότι οι συνθήκες της Ένωσης διεκδικούν πάντα την προτεραιότητα των ευρωπαϊκών θεσμών κα ιδίως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έναντι των εθνικών θεσμών εντούτοις το δικαστήριο της Καρλσρούης έχει επιμείνει ότι αυτό είναι που κρίνει πότε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ξεπερνάει τα όρια της πεπερασμένης αρμοδιότητάς του, δηλαδή έχει κινηθεί ultra vires.

Με αυτό τον τρόπο υπογραμμίζει διαρκώς τη βαθιά εμπεδωμένη στους γερμανικούς θεσμούς πεποίθηση ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν μπορεί να θίξει έναν αναπαλλοτρίωτο πυρήνα κυριαρχίας που ανήκει στα εθνικά κράτη.

Και αυτός ο πυρήνας εθνικής κυριαρχίας στο γερμανικό πλαίσιο, έχει μεταφραστεί εκτός όλων των άλλων και στην απόρριψη δύο κρίσιμων εννοιών σε σχέση με την ολοκλήρωση: την αμοιβαιοποίηση του χρέους και τη μεταβιβαστική ένωση. Η πρώτη αναφέρεται στο να εκδίδει χρέος η ίδια η Ένωση και άρα το ενδεχόμενο να επωμιστεί η Γερμανία δανειακές υποχρεώσεις άλλων κρατών. Η δεύτερη στο να υπάρξει μεγάλης κλίμακας αναδιανομή πόρων μεταξύ των κρατών-μελών.

Τη διάθεσή του να χαράξει «κόκκινες γραμμές» το συγκεκριμένο δικαστήριο την έχει δείξει συχνά. Πιο πρόσφατη ήταν μια απόφαση του 2020 που υποστήριξε ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κινήθηκε ultra vires όταν με απόφασή του έκρινε νόμιμο το πρόγραμμα αγοράς τίτλων, αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε «ποσοτική χαλάρωση». Η απόφαση αυτή τότε θεωρήθηκε ότι ανοίγει το δρόμο και για αμφισβήτηση του Ταμείου Ανάκαμψης, ιδίως όταν αυτό περιλαμβάνει και την έκδοση χρέους απευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έστω και ως έκτακτο μέτρο.

Η προσφυγή κατά του Ταμείου Ανάκαμψης

Τώρα, η αγωνία για το ποια στάση θα κρατήσει το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο απέναντι σε ένα κρίσιμο για το μέλλον της Ευρώπης ζήτημα, επανήλθε στο προσκήνιο, αυτή τη φορά σε σχέση με το Ταμείο Ανάκαμψης, δηλαδή το φιλόδοξο σχέδιο της ΕΕ για την οικονομική ανασυγκρότηση στην επόμενη μέρα της πανδημίας.

Αιτία η απόφαση του δικαστηρίου της Καρλσρούης  να αναστείλει προσωρινά την ισχύ του νόμου που επικύρωνε το Ταμείο Ανάκαμψης και που πέρασε με μεγάλη πλειοψηφία από την Ομοσπονδιακή Βουλή  και επρόκειτο να υπογραφεί από τον Γερμανό Πρόεδρο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ.

Όμως, κατατέθηκε μια προσφυγή κατά του νόμου από μια ομάδα πολιτών, που αποκαλείται Bündnis Bürgerwille (Συμμαχία για τη βούληση των πολιτών), που υποστηρίζει ότι δεν μπορεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να αναλαμβάνει η ίδια χρέος, μέσα από τη διατύπωση ότι το Ταμείο Ανάκαμψης θα χρηματοδοτηθεί από «ιδίους πόρους».

Το δικαστήριο δεν έχει πάρει θέση ακόμη επί της ουσίας απέναντι στην προσφυγή και η αναστολή ισχύος έγινε για να γίνει η εκδίκαση της υπόθεσης.

Όμως, το προηγούμενο της απόφασης του 2020 για το πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης» δημιουργεί ανησυχία για την το εάν και σε αυτή την περίπτωση το δικαστήριο κρίνει ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί υπερέβησαν τα όρια της αρμοδιότητάς τους.

Όλα αυτά αποκτούν και μια ιδιαίτερη φόρτιση σε μια χρονιά που είναι προεκλογική για τη Γερμανία και όπου παρότι Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλδημοκράτες, Φιλελεύθεροι και Πράσινοι στήριξαν το νόμο για το Ταμείο Ανάκαμψης, υπάρχει πάντα και η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία που έχει εκφράσει την αντίθεσή της και έχει επενδύσει πολιτικά σε αυτή την αντίθεση.