Τελικά, μας κάνει κακό η πορνογραφία;

Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η πορνογραφία είναι γεμάτη με υγιή πρότυπα έκφρασης της σεξουαλικότητας. Ξεκινώντας από την απουσία προφυλακτικού στη συντριπτική πλειοψηφία των απεικονίσεων και φτάνοντας έως την απουσία σκηνών που να υπονοούν τη συναίνεση όλων των συμμετεχόντων – αλλά και την πολύ συχνή παρουσία εκείνων που χρησιμοποιούν ως διεγερτικό την υποτιθέμενη ή πραγματική απουσία της – το copy/paste των αγαπημένων μας ταινιών θα μπορούσε να είναι από δυσάρεστο, έως επικίνδυνο και κακοποιητικό. Όμως φταίει στ’ αλήθεια η βιομηχανία ερωτικών ταινιών για την κουλτούρα του βιασμού;

Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν πως ναι. Άλλοι διστάζουν να βγάλουν καταληκτικά συμπεράσματα και τονίζουν ότι οι συνδέσεις δεν είναι πάντα τόσο απλές και προφανείς.

Παρά το γεγονός ότι η πρόσβαση στο διαδικτυακό πορνό αυξάνεται διαρκώς, οι ειδικοί αναφέρουν ότι δεν είναι ξεκάθαρο αν η σεξουαλική παρενόχληση, η κακοποίηση και οι βιασμοί μεταξύ των νέων αυξάνονται αντιστοίχως, όπως θα περίμενε κανείς αν θεωρούσε δεδομένη την παραπάνω σύνδεση.

Ο Ρότζερ Ίνγκχαμ, καθηγητής ψυχολογίας της υγείας και της κοινότητας και διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου για τη Σεξουαλική Υγεία στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον εξηγεί στον Guardian ότι η αυξημένη πρόσβαση σε τέτοιο περιεχόμενο ενδέχεται να λειτουργεί εν μέρει ενημερωτικά, δείχνοντας στους νέους ποιες πράξεις είναι αποδεκτές ή ακόμη και να ευαισθητοποιεί το κοινό κάνοντάς το να λαμβάνει περισσότερο υπόψη του τα θύματα βίας και οδηγώντας σε περισσότερες καταγγελίες περιστατικών βιασμού και κακοποίησης.

Επιπλέον, ακόμη και αν οι δράστες όντως παρακολουθούσαν πορνογραφικό υλικό, δεν μπορούμε να ξέρουμε με βεβαιότητα αν ευθυνόταν εκείνο, τονίζει ο Ίνγκχαμ. «Δεν αποκλείεται, για παράδειγμα, οι άνθρωποι που είναι πιθανότερο να διαπράξουν σεξουαλικά εγκλήματα να έχουν και μεγαλύτερες πιθανότητες να παρακολουθήσουν πορνό, επομένως ακόμη και αν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο παραμέτρων, αυτή δεν είναι απαραιτήτως αιτιώδης».

Άλλο ένα πρόβλημα είναι ότι ακόμη και αν το πορνό πράγματι έχει αρνητικές επιπτώσεις, δεν είναι εύκολο να ελεγχθεί ποιος βλέπει τι – ούτε από το κράτος, ούτε από τους γονείς των εφήβων. Και φυσικά, η «κουλτούρα του βιασμού» έχει τις ρίζες της σε μια σειρά από πράγματα».

«Πάντα θα υπάρχει ένα μικρό ποσοστό νέων ανθρώπων που δεν καταφέρνει να διατηρήσει υπεύθυνες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις που να χαρακτηρίζονται από σεβασμό», συνεχίζει ο Ίνγκχαμ. «Θα ήταν πολύ αφελές να αποδώσουμε τις αρνητικές συμπεριφορές μόνο σε μία αιτία, όπως η πρόσβαση στο πορνό».

Ο Μαρκ Μακόρμακ, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Roehampton, συμφωνεί ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η σεξουαλική παρενόχληση στο σχολείο ήταν πιο σπάνια στο παρελθόν, προσθέτοντας ότι οι νέες τεχνολογίες συχνά έχουν προκαλέσει ανησυχίες που φάνηκαν να είναι μάλλον αβάσιμες. Για παράδειγμα, το περίφημο άγχος ότι οι βίαιες ταινίες αυξάνουν τις βίαιες συμπεριφορές των νεαρότερων θεατών τους.

Σύμφωνα με τον Μακόρμακ, ένα κεντρικό στοιχείο του πορνό που θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω είναι οι λόγοι για τους οποίους το παρακολουθούν οι άνθρωποι. Μιλώντας στον Guardian σημειώνει ότι αν και ενδέχεται να συνδέεται με αρνητικές εκβάσεις σε ορισμένες περιπτώσεις, για κάποιους αποτελεί έναν τρόπο εξερεύνησης της σεξουαλικής τους ταυτότητας.

Επιπλέον, όπως λέει, έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι εκείνοι που βλέπουν πορνό δεν είναι περισσότερο σεξιστές από τους υπόλοιπους. Στις περιπτώσεις που το πορνό πράγματι προκαλούσε προβλήματα, επισημαίνει, αυτά συνήθως ήταν έμμεσα αποτελέσματά του – για παράδειγμα, εντάσεις στο εσωτερικό ενός ζευγαριού επειδή ο ένας σύντροφος δεν είχε αποκαλύψει αυτή του τη συνήθεια. Δεν είναι, δηλαδή, απαραίτητο ότι εκείνοι που παρακολουθούν μια ταινία πορνογραφικού περιεχομένου έχουν και τη διάθεση να κάνουν πράξη τα όσα βλέπουν.

«Η ανησυχία μου είναι ότι όταν μιλάμε για το πορνό ως πρόβλημα, εστιάζουμε αποκλειστικά σε εκείνο και στην τεχνολογία και όχι στα πολύ βαθύτερα και εκτεταμένα ζητήματα που πράγματι πρέπει να αντιμετωπίσουμε: Την σεξουαλική παρενόχληση, τον σεξισμό, την ανισότητα των φύλων», υπογραμμίζει.

Όμως υπάρχουν κι εκείνοι που πιστεύουν ότι το πορνό είναι πράγματι ικανό να προκαλέσει προβλήματα.

«Δυστυχώς η πορνογραφία που είναι ευρέως διαθέσιμη στο internet τείνει να έχει επιθετικό περιεχόμενο και οι γυναίκες που απεικονίζονται σε ορισμένες ιστοσελίδες είναι με την πάροδο του χρόνου όλο και νεότερες, τόσο που είναι σχεδόν παράνομο να εμφανίζονται σε τέτοιες ταινίες», σημειώνει η Δρ. Έλενα Μαρτελότσο, αναπληρώτρια καθηγήτρια εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Middlesex.

Η Μαρτελότσο προσθέτει ότι το μήνυμα ότι οι άνδρες έχουν «δικαιώματα» επί των γυναικείων σωμάτων υπονομεύει την έννοια της συναίνεσης. «Πρόκειται για τον ορισμό της κουλτούρας του βιασμού», τονίζει.

Σύμφωνα με έρευνα της Μαρτελότσο και των συναδέλφων της, που στηρίχτηκε σε δεδομένα του 2015 και του 2016 και δημοσιεύθηκε στη διάρκεια της χρονιάς, το 65% των παιδιών 15 και 16 ετών στη Βρετανία αναφέρει ότι έχει δει ταινίες πορνό, με το ποσοστό να είναι υψηλότερο ανάμεσα στα αγόρια.

Λίγο πάνω από τα μισά εκ των 241 αγοριών που συμμετείχαν στη μελέτη και τα οποία είχαν ηλικία 11 έως 16 ετών είχαν παρακολουθήσει πορνό που θεωρούσαν, όπως δήλωσαν, ότι ήταν «ρεαλιστικό», ενώ μόλις το 39% των 295 κοριτσιών είχε την ίδια άποψη. Το 44% των αγοριών και το 29% των κοριτσιών δήλωσαν ότι πήραν ιδέες που θα ήθελαν να δοκιμάσουν.

Η Μαρτελότσο επισημαίνει ότι οι ανησυχίες της δεν είναι «ηθικός πανικός» και ότι τόσο η ίδια όσο και άλλοι εργάζονται με στόχο τον έλεγχο του διαθέσιμου υλικού.

«Δεν μπορούμε φυσικά να γενικεύσουμε και να πούμε ότι όλοι όσοι παρακολουθούν πορνό θα επιχειρήσουν να εφαρμόσουν τα όσα είδαν, όμως γνωρίζουμε ότι ορισμένοι νεαροί άνδρες θέλουν πράγματι να το κάνουν και περιμένουν τα κορίτσια να ανταποκριθούν σε αυτό, να εκπληρώσουν την επιθυμία τους να το κάνουν πράξη», αναφέρει.

Η Δρ. Λέιλα Φρόντσαρμ, γυναικολόγος και εκπρόσωπος του Βασιλικού Κολεγίου Γυναικολόγων και Μαιευτήρων τονίζει στον Guardian ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν και άλλες συνέπειες στους εφήβους που παρακολουθούν πορνό. «Για παράδειγμα, οι άνθρωποι ίσως δεν λαμβάνουν υπόψη τους ότι τα κορίτσια και οι γυναίκες δεν θέλουν τα γεννητικά τους όργανα να έχουν την εμφάνιση εκείνων που έχουν δει στα ΜΜΕ ή εκείνων που έχουν δει τα αγόρια στις ταινίες πορνό και για τα οποία τους μιλούν», εξηγεί.

«Ανησυχούμε πολύ από τις αναφορές για αύξηση των χειλεοπλαστικών γεννητικών οργάνων – των επεμβάσεων που έχουν ως στόχο να αλλάξουν την όψη ενός αιδοίου – ανάμεσα στα κορίτσια κάτω των 18 ετών, ιδιαιτέρως από τη στιγμή που δεν υπάρχει κανένας επιστημονικός λόγος για αυτή την πρακτική».

Υπάρχει, όμως, και κάτι στο οποίο οι ειδικοί συμφωνούν ομόφωνα: Υπάρχει ανάγκη για πιο ουσιαστική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. «Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ανοιχτές, σοβαρές, ειλικρινείς συζητήσεις για τη σεξουαλική συναίνεση, για το σεξ στις σχέσεις και το ευρύτερο πλαίσιο του σεξ», σημειώνει ο Μακόρμακ.

Η Μαρτελότσο προσθέτει ότι θα πρέπει αντί να δίνουμε έμφαση στις υποτιθέμενες ευθύνες των θυμάτων, να εστιάζουμε αντ’ αυτού στους θύτες: «Η έμφαση εδώ θα πρέπει να δοθεί στην επιμόρφωση των ατόμων, προκειμένου να δουν ότι τα λόγια και οι πράξεις τους έχουν τεράστιες επιπτώσεις», εξηγεί.

Η Φρόντσαμ επιμένει επίσης στην ανάγκη για καλύτερη εκπαίδευση: «Η πορνογραφία δίνει στα παιδιά και τους νέους μια λανθασμένη εικόνα για το τι θα πρέπει να περιμένουν όταν αρχίσουν να κάνουν σεξ και μπορεί να θέσει μη ρεαλιστικούς στόχους για τα αγόρια και τα κορίτσια που εξερευνούν τη σεξουαλικότητά τους», σημειώνει.

«Γενικώς αμφισβητείται το κατά πόσον το πορνό επηρεάζει άμεσα την κουλτούρα του βιασμού. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι το ζήτημα της συναίνεσης και των χαρακτηριστικών που θα πρέπει να έχει μια υγιής σχέση θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος, προκειμένου τα αγόρια και τα κορίτσια να μάθουν να σέβονται ο ένας τον άλλο και τα κορίτσια να γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν αν βιώσουν κακοποίηση».