Καρτούν στο… εδώλιο για ρατσισμό και σεξισμό

Ο εμμονικός ασβός της οικογένειας καρτούν Looney Tunes που ονομάζεται Πεπέ λε Πιου και έκανε καριέρα κινουμένων σχεδίων κυνηγώντας την Πηνελόπη Πούσικατ καθώς και άλλα θηλυκά αιλουροειδή κόβεται από τη νέα ταινία του σταρ μπασκετμπολίστα ΛεΜπρον Τζέιμς «Space Jam: Α New Legacy». Σύμφωνα με το Hollywood Reporter, o λόγος που ο Πεπέ δεν είναι καλεσμένος στο κινηματογραφικό αυτό πάρτι μαζί με την υπόλοιπη ομάδα των Looney Tunes είναι η ανάρμοστη για τα σύγχρονα κοινωνικά πρότυπα συμπεριφορά του. Το καρτούν αναπαριστά το αρσενικό στον ρόλο του «θηρευτή που δεν δέχεται ποτέ να του αρνούνται τα θηλυκά». Επίσης, ας σημειώσουμε ότι το ρατσιστικό μεξικανικό στερεότυπο του Σπίντι Γκονζάλες συμμετέχει στη νέα περιπέτεια που θα αρχίσει να προβάλλεται από τον Μάιο. Επομένως, ο αποκλεισμός του Πεπέ λε Πιου από το «Space Jam: A New Legacy» είναι επιλεκτικός και διπλά προβληματικός.

Ο Μάλκολμ ντι Λι, σκηνοθέτης της ταινίας με πρωταγωνιστή τον ΛεΜπρον Τζέιμς και την παρέα των διάσημων καρτούν, ίσως να απέσυρε μόνο τον Πεπέ επειδή έλαβε υπόψη του τον αρθρογράφο των «New York Times» Τσαρλς Μ. Μπλόου, ο οποίος ανέλυσε εκτενώς στο κείμενο γνώμης του τη συμπεριφορά του συγκεκριμένου καρτούν. «Ο ρατσισμός πρέπει να εξορκιστεί από τον πολιτισμό, ειδικά από την παιδική κουλτούρα», έγραψε στη στήλη του. «Γιατί έχει συμβεί στα παιδιά με τους πιο δυσδιάκριτους τρόπους: αναμεταδόθηκε μέσα από παιχνίδια και κούκλες, κινούμενα σχέδια και παιδικές παραστάσεις, παραμύθια και παιδικά βιβλία. Σε κάθε στιγμή τα παιδιά εμβαπτίστηκαν σε ένα αφήγημα ότι όλα τα λευκά ήταν σωστά, καλά, ευγενή και όμορφα, ενώ καθετί μαύρο ήταν το αντίθετο». Και στο ίδιο άρθρο του ο Μπλόου ισχυρίστηκε ότι ο Πεπέ λε Πιου συμβάλλει στην «ομαλοποίηση της κουλτούρας των βιασμών».

Η κουλτούρα της ακύρωσης

Το αποκλεισμένο καρτούν από μια αμερικανική οικογενειακή ταινία είναι ένα ακόμη επεισόδιο της νέας πολιτισμικής διαμάχης γύρω από την ακύρωση προσώπων και συμβόλων που έχουν ρατσιστικό ή σεξουαλικό πρόσημο στη συμπεριφορά, την ιδεολογία και την εκφορά του λόγου τους. Η κουλτούρα της ακύρωσης είναι αμείλικτη για πολλά από τα πρότυπα του παρελθόντος. Σε αυτά συνυπολογίζονται και οι χάρτινοι ήρωες.

Θα έχει τέλος λοιπόν αυτή η κουλτούρα της ακύρωσης; Μια καλύτερη ερώτηση θα μπορούσε να είναι «από πού ξεκίνησε;». Γιατί δεν είναι κάποιο νέο φαινόμενο, επισημαίνει ο κριτικός κινηματογράφου της «Guardian» Στιβ Ρόουζ.

Η ιστορία της γελοιογραφίας είναι γεμάτη με τρομερά προσβλητικές απεικονίσεις μη λευκών ανθρώπων: ιθαγενείς Αμερικανοί, Λατίνοι, Ασιάτες. Ιδιαίτερα εκείνοι με αφρικανική καταγωγή έχουν παρουσιαστεί από μαύροι υπηρέτες έως κανίβαλοι που κραδαίνουν ένα δόρυ. Σε μια ταινία «Μπαγκς Μπάνι» του 1944 ο λαγός Μπαγκς προσγειώνεται σε ένα νησί του Ειρηνικού που κατοικείται από ιαπωνικές καρικατούρες. Το 1941, ξεγέλασε έναν αφελή αφροαμερικανό κυνηγό και κέρδισε όλα τα ρούχα του. Αυτά τα επεισόδια είναι μέρος μιας διαβόητης συλλογής Looney Tunes και Merrie Melodies, γνωστής ως «Censored Eleven», που απέσυρε το στούντιο της Universal το 1968 λόγω της επιθετικότητάς τους.

Παρόμοια ιστορία συμβαίνει με τη νέα ταινία «Τομ και Τζέρι», στην οποία παίζουν οι ηθοποιοί Κλόε Γκρέις Μορέτζ και Μάικλ Πένια: ο χαρακτήρας της Mammy Two Shoes – η καρικατούρα της μαύρης υπηρέτριας – δεν υπάρχει στη νέα τους ταινία. Αλλά δεν υπάρχει ούτε στα κινούμενα σχέδια καθώς είχε αντικατασταθεί ήδη από το 1953 με μια λευκή φιγούρα, έπειτα από καταγγελίες της Εθνικής Οργάνωσης για τα Δικαιώματα των Εγχρωμων Ανθρώπων.

Στην Ευρώπη

Αντίστοιχα και στην ευρωπαϊκή παράδοση, στα κόμικς της γαλλοβελγικής σχολής δεν είναι τυχαίο ότι όλοι οι μαύροι έχουν την ίδια σωματική διάπλαση (εύσωμοι και με σαρκώδη χείλια) και τις περισσότερες φορές είναι σκλάβοι και δεν ξέρουν ανάγνωση. Αυτοί οι βουβοί μαύροι χαρακτήρες σχεδιάζονται κατά την κλασική αποικιακή παράδοση, με τον τρόπο του Ερζέ, στο άλμπουμ «Ο Τεντέν στο Κονγκό» του 1931. Το συγκεκριμένο άλμπουμ θεωρείται ότι εκπροσωπεί την πιο χαρακτηριστική ρατσιστική αναπαράσταση των μαύρων χαρακτήρων στα κλασικά κόμικς.

Για τον Στιβ Ρόουζ της «Guardian», «το θέμα σήμερα δεν είναι ο ορισμός της ψυχαγωγίας του παρελθόντος ως αρκούντως ρατσιστικής· πάντα το γνωρίζαμε αυτό. Εχει να κάνει με το ότι πάντα μπορούσαμε να κοιτάξουμε πίσω και να πούμε: Ισως τώρα δεν είναι και τόσο σπουδαίο για να συνεχίσουμε να το προβάλλουμε. Από τη στιγμή που η πολιτισμική συζήτηση έχει ενημερώσει την ορολογία της, είναι υποκριτικό να δηλώνουμε ότι συμβαίνει κάτι νέο ή επικίνδυνο. Απλά η κοινωνία προχωράει μπροστά».

Αλλωστε, πρόσφατα είχαμε γράψει σε αυτή τη σελίδα για τον νέο δημιουργό του «Λούκι Λουκ», τον Jul, που αισθάνθηκε την ανάγκη να διορθώσει τη στερεοτυπική αναπαράσταση των μαύρων στην ιστορία του μοναχικού καουμπόι. Και παρουσίασε στο εξώφυλλο του «Un cow-boy dans le coton» – για πρώτη φορά ανάμεσα στα συνολικά 80 άλμπουμ «Λούκι Λουκ» – τον μαύρο συμπρωταγωνιστή του.