Τεχνητή Νοημοσύνη και Ασφάλεια Τροφίμων: Τα νέα δεδομένα

Ένα μήνυμα που έφθασε στο messenger μου φάνηκε εξ αρχής ότι είχε ενδιαφέρον.

Το μήνυμα: «Tην επόμενη εβδομάδα διοργανώνεται ένα μεγάλο virtual conference της βιομηχανίας τροφίμων, που επικεντρώνει σε θέματα ασφάλειας τροφίμων και προστασίας του καταναλωτή (https://mygfsi.com/events/gfsi-conference/)». Το μήνυμα εστάλη από τον διαδικτυακό φίλο του facebook Nikos Manouselis. O Nίκος Μανουσέλης  στη πραγματική ζωή είναι CEO της εταιρείας πληροφορικής Agroknow.

Αλλά, περί τίνος επρόκειτο και ποια ήταν η εμπλοκή της ελληνικής εταιρείας; Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, ξεκινώντας από το συνέδριο με την ψηφιακή μορφή. Η αναφορά γίνεται στο ετήσιο συνέδριο της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για την Ασφάλεια Τροφίμων (Global Food Safety Initiative -GFSI) που έγινε φέτος στις 23-25 Μαρτίου. Κατά τη διάρκεια του, αναδείχθηκε μεταξύ άλλων ο σημαντικός ρόλος που έπαιξε η τεχνολογία στο να διασφαλιστεί η ασφάλεια και ποιότητα του φαγητού που φτάνει στο πιάτο μας. Οι συμμετέχοντες, εκπροσωπώντας επιχειρήσεις, φορείς πιστοποίησης, κυβερνητικούς φορείς, διεθνείς οργανισμούς, αλλά και ενώσεις καταναλωτών, παρακολούθησαν μια σειρά από παρουσιάσεις και πάνελ που ήταν αφιερωμένα στο ρόλο που πλέον παίζουν τέτοιες τεχνολογίες στην καθημερινότητά τους.

Ένα από τα πάνελ που τράβηξαν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον, ήταν και αυτό που διοργάνωσε η Agroknow (https://www.agroknow.com). Το πάνελ «κινήθηκε» γύρω από τη θεματική των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης για την πρόληψη διατροφικών σκανδάλων. Άλλωστε, κάτι τέτοιο δεν είναι έξω από την προβληματική της καθώς έχει αναπτύξει και παρέχει σε μεγάλες επιχειρήσεις τροφίμων την πλατφόρμα FOODAKAI, η οποία παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο πληροφορία που ανακοινώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο σε σχέση με προϊόντα, πρώτες ύλες, και προμηθευτές. Η συγκεκριμένη πλατφόρμα εφαρμόζει εξειδικευμένους αλγορίθμους για να συλλέξει, αναλύσει και οργανώσει την πληροφορία αυτή. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης για να προβλέψει επερχόμενους κινδύνους στην εφοδιαστική αλυσίδα και να βοηθήσει τις επιχειρήσεις τροφίμων να τους προλάβουν.

Αλλά, ας πάμε στο πάνελ και σε όλα όσα ειπώθηκαν σε αυτό. Το πάνελ συμμετείχαν υψηλόβαθμα στελέχη της Amazon, της Coca-Cola, τον επίτροπο για την ασφάλεια εισαγόμενων τροφίμων του Αμερικάνικου FDA και ο Νίκος Μανουσέλης. Από τον τελευταίο και με βάση τη συμμετοχή του στο πάνελ ζήτησα ένα σχόλιο. Ανταποκρίθηκε: «Ο ψηφιακός μετασχηματισμός που συμβαίνει είναι εντυπωσιακός. Βλέπουμε καινοτόμες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης να χρησιμοποιούνται ήδη σε μεγάλη κλίμακα από επιχειρήσεις όπως η Amazon και η Coca-Cola, αλλά και από εθνικούς φορείς ελέγχου τροφίμων όπως αυτός των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Amazon, για παράδειγμα,  έχει εξειδικευμένο τμήμα αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης για την πρόβλεψη προβλημάτων στα προϊόντα που διαθέτει. Το τμήμα αυτό περιλαμβάνει και μια ομάδα περισσότερων των 400 μηχανικών πληροφορικής, που αναλύουν εκατοντάδες πηγές πληροφορίας κάθε εβδομάδα, για να εντοπίσουν προϊόντα που δεν είναι ασφαλή για κατανάλωση και να τα αποσύρουν από την ηλεκτρονική πλατφόρμα της. Αντίστοιχα, η Coca-Cola χρησιμοποιεί από την αρχή του χρόνου το FOODAKAI, για να ενημερώσει και υποστηρίξει τις αποφάσεις των τμημάτων ασφάλειας τροφίμων σε όλες τις χώρες στις οποίες έχει εμπορική παρουσία.

Οι εξελίξεις αυτές οδηγούν παράλληλα και τις αντίστοιχες αρχές στο να ορίσουν το δικό τους πλαίσιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αμερικάνικη κυβέρνηση που δημοσίευσε πριν μερικούς μήνες μια Ψηφιακή Στρατηγική για Εξυπνότερη  Ασφάλεια Τροφίμων (https://www.fda.gov/food/new-era-smarter-food-safety).

Βασικό στοιχείο της στρατηγικής αυτής, η εκτεταμένη χρήση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης για την πρόληψη δηλητηριάσεων καταναλωτών και ανακλήσεων προϊόντων τροφίμων».

Πάντως, σε κάθε περίπτωση η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εκείνη που οδηγεί, δίχως άλλο, τις εξελίξεις και στον τομέα ασφάλειας των τροφίμων.

Αλλά, ας μιλήσουμε λίγο περισσότερο για τις επικρατούσες διεθνείς τάσεις εν μέσω πανδημίας.

Μια από τις τεράστιες αλλαγές που έφερε η πανδημία στη ζωή μας, ήταν στην εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων. Οι περιορισμοί στην εστίαση και ο κατ’ οίκον περιορισμός οδήγησαν στην εκρηκτική αύξηση της χρήσης εναλλακτικών καναλιών παραγγελίας και διανομής προϊόντων τροφίμων. Όλο και περισσότερες πρώτες ύλες, τυποποιημένα τρόφιμα και μαγειρεμένο φαγητό άρχισε να γίνεται διαθέσιμο μέσω ηλεκτρονικών καταστημάτων και να διανέμεται μέσω εταιρειών ταχυμεταφοράς και γρήγορης παράδοσης.

Παράλληλα, η πανδημία έφερε μια τεράστια πίεση σε όλους τους κρίκους παραγωγής, τυποποίησης και διάθεσης τροφίμων. Οι εργαζόμενοι στο χώρο των ειδών διατροής έπρεπε να δουλέψουν είτε από το σπίτι ή κάτω από πρωτοφανή μέτρα προστασίας από τον ιό. Αυτό συνδυάστηκε με αντίστοιχους περιορισμούς και δυσκολίες στη δραστηριότητα των επίσημων ρυθμιστικών αρχών που ελέγχουν τα τρόφιμα.

Χαρακτηριστικό είναι ότι τους πρώτους μήνες της πανδημίας, οι δειγματοληπτικές εργαστηριακές αναλύσεις γνώρισαν πρωτοφανή μείωση, καθώς λόγω των εκτεταμένων lockdowns ούτε ο δημόσιος ούτε ο ιδιωτικός τομέας μπορούσαν να στείλουν τρόφιμα και πρώτες ύλες για ανάλυση.

Αυτό οδήγησε στην επανεμφάνιση προβλημάτων ασφάλειας στα τρόφιμα που οι επιστήμονες του χώρου πίστευαν ότι έχουμε αφήσει πίσω. Για παράδειγμα, την αυξανόμενη χρήση απαγορευμένων στην Ευρώπη χημικών για την απολύμανση μπαχαρικών και σπόρων στην Ινδία. Από το Σεπτέμβριο του 2020 μέχρι τις αρχές της φετινής χρονιάς, γίναμε μάρτυρες μιας έκρηξη εκατοντάδων ανακλήσεων προϊόντων που περιλάμβαναν σουσάμι από την Ινδία, σε χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, και η Ιταλία.

Παράλληλα με την πανδημία, βιώνουμε τον ταχύτερο ψηφιακό μετασχηματισμό που έχει γνωρίσει ποτέ ο χώρος της αγροτικής παραγωγής και τροφίμων. Όπως σημειώνουν χαρακτηριστικά επενδυτές του χώρου, “αλλαγές που περιμέναμε να γίνουν μέσα σε 5 χρόνια, τις είδαμε να συμβαίνουν μέσα σε 5 μήνες” (Rob Leclerc, Agfunder). Στο κλείσιμο του 2020, επενδύσεις που έγιναν σε εταιρείες τεχνολογιών τροφίμων (foodtech) άγγιξαν τα $278 billion, ένα ποσό ρεκόρ σε σχέση με τα μόλις $87Β στην αρχή του χρόνου ή τα $127Β στην αρχή του 2019.

Σε αυτό το σκηνικό τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ), το blockchain, το Internet of Things (IoT), και τα big data, αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο μεγάλες επιχειρήσεις όπως η Walmart, η Nestle, η Coca-Cola, η PepsiCo, και η Mondelez παρακολουθούν, διασφαλίζουν και προλαμβάνουν κινδύνους για τους καταναλωτές σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τι γίνεται και τι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει αναδείξει ορισμένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα τεχνολογικών επιχειρήσεων που στοχεύουν στο πρόβλημα της ασφάλειας τροφίμων. Αυτά περιλαμβάνουν επιχειρήσεις με μακρά παρουσία στο χώρο της διαχείρισης πληροφορίας στον αγροδιατροφικό τομέα, όπως η Agroknow που ιδρύθηκε το 2008  και πλέον έχει καταξιωθεί ως μια από τις περισσότερο καινοτόμες εταιρείες στο χώρο της πρόβλεψης κινδύνων στα τρόφιμα με τη σφραγίδα και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αλλά και νεότερες επιχειρήσεις όπως η Centaur Analytics, που ξεκίνησε το 2014 και έχει τραβήξει τα βλέμματα επενδυτών και πελατών παγκοσμίως με τον τρόπο που επαναπροσδιορίζει τη διαχείριση της αγροτικής συγκομιδής.

Ξανά η σκυτάλη στον Νίκο Μανουσέλη: «Βρίσκω εξαιρετικά ελπιδοφόρο το ότι οι ελληνικές τεχνολογικές καινοτομίες αναπτύσσονται και δοκιμάζονται πιλοτικά πρώτα στην Ελλάδα. Επιχειρήσεις όπως ο ΑΒ Βασιλόπουλος, τα Μπισκότα Παπαδοπούλου, η ΔΕΛΤΑ, ο όμιλος Goody’s/Everest, η Γρηγόρης Μικρογεύματα, και η Apivita, ήταν από τις πρώτες που χρησιμοποίησαν το FOODAKAI για να παρακολουθήσουν & προλάβουν πιθανούς κινδύνους σε σχέση με πρώτες ύλες και προμηθευτές τους. Αυτό τους έδωσε τη δυνατότητα να είναι μεταξύ των πρώτων που αξιοποίησαν τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να διασφαλίσουν την ποιότητα του φαγητού που φτάνει στο πιάτο του Έλληνα καταναλωτή».

Σημαντικός είναι και ο ρόλος που ο ίδιος πιστεύει ότι μπορούν να παίξουν οι ρυθμιστικές αρχές. «Όπως δείχνει και η σχετική εμπειρία από χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, όσο περισσότερη πληροφορία γίνεται δημόσια διαθέσιμη, τόσο περισσότερη καινοτομία θα δούμε να αναπτύσσεται. Παράλληλα, η δημιουργία μηχανισμών και πλαισίου για να υποβοηθήσει την ασφαλή και προστατευμένη ανταλλαγή κρίσιμης πληροφορίας μεταξύ των δημόσιων αρχών και των επιχειρήσεων τροφίμων, μπορεί να βελτιώσει ακόμη περισσότερο τις δυνατότητες πρόβλεψης και πρόληψης κινδύνων που σχετίζονται με τα τρόφιμα».

Πάντως, το κρίσιμο εδώ είναι η προσαρμογή στα νέα δεδομένα. «Το μεγάλο στοίχημα πιστεύω βρίσκεται στον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσουν τέτοιες τεχνολογίες να παραμείνουν εύκολα προσβάσιμες και αξιοποιήσιμες από κάθε κρίκο στην εφοδιαστική αλυσίδα».

Τέλος, αυτό που με ειλικρίνεια θα μπορούσε να υποστηριχθεί είναι ότι εκδηλώσεις όπως το πάνελ που διοργάνωσε η Agroknow, δείχνουν εικόνες το μέλλον: μεγάλης κλίμακας αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης για να προληφθούν οι κίνδυνοι στα τρόφιμα. Αναδεικνύουν όμως και ένα αναδυόμενο ψηφιακό χάσμα, μεταξύ των πρωτοπόρων που αναπτύσσουν και αξιοποιούν αυτή την τεχνολογία, και της συντριπτικής πλειοψηφίας των υπολοίπων.