Κοροναϊός : Οι επιπτώσεις της πανδημίας στους ασθενείς με καρκίνο

Οι ασθενείς με καρκίνο δεν είχαν και δεν έχουν καμία δυσκολία να προσαρμοσθούν στα μέτρα προφύλαξης από τη μόλυνση με Covid-19 για τον απλό λόγο ότι λόγω ανοσοκαταστολής κατά τη διάρκεια της θεραπείας τους ήδη αποφεύγουν την έκθεση σε πιθανή μόλυνση ή και φορούν μάσκα κατά τις μετακινήσεις τους. Η παραπάνω διαπίστωση της Καίτης Αποστολίδου, προέδρου της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου – ΕΛΛΟΚ και μέλους του ΔΣ της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας Ασθενών με Καρκίνο-ECPC δεν αναιρεί τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η ευαίσθητη αυτή κατηγορία ασθενών. Οπως μάλιστα αναλύει σε βάθος στο κείμενο που ακολουθεί, τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με καρκίνο είναι πολλά και οι προβλέψεις για το μέλλον ιδιαίτερα ανησυχητικές.

Το τρίτο κύμα

Σήμερα, οι ασθενείς με καρκίνο κινδυνεύουν διπλά είτε από μόλυνση με Covid-19 με δραματικές για την υγεία και τη ζωή τους συνέπειες, όσο και από τη διακοπή της συνέχειας της ογκολογικής περίθαλψης και φροντίδας, ως επακόλουθο της συνεχιζόμενης αυξητικά πανδημίας στη χώρα.

Ιδιαίτερα τώρα στο τρίτο κύμα της πανδημίας, το σύστημα υγείας έχει φθάσει στα όριά του, με αντίστοιχη «συμπίεση» της ογκολογικής περίθαλψης. Στο Αττικό Νοσοκομείο, οι χειρουργικές κλινικές συγκεντρώθηκαν όλες σε έναν όροφο, μεγάλα ογκολογικά χειρουργεία όπως χειρουργεία για καρκίνο του πνεύμονα αναβάλλονται λόγω φόβου μόλυνσης των χειρουργημένων ασθενών. Λόγω ελλείψεων προσωπικού σε μεγάλα περιφερειακά νοσοκομεία, δυσχεραίνεται η ολοήμερη λειτουργία των τμημάτων ακτινοθεραπείας λόγω ελλείψεων σε προσωπικό. Τα τμήματα ακτινοθεραπείας, καθώς και αυτά των διαγνωστικών απεικονιστικών εξετάσεων, λόγω των μέτρων περιορισμού του συγχρωτισμού έχουν μειώσει τον αριθμό των εξεταζομένων, με αποτέλεσμα τις μεγάλες αναμονές.

Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην ογκολογική περίθαλψη είναι μεγάλες και όσο η πανδημία συνεχίζεται τόσο θα αυξάνεται ο κίνδυνος για τους ασθενείς με καρκίνο. Οσοι βρίσκονται σε χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες, όσοι εκτίθενται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες κινδύνου ή δεν ακολουθούν υγιεινό τρόπο ζωής, όσοι είναι ηλικιωμένοι, ζουν μόνοι, και οι χρονίως πάσχοντες, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από την αρχή της πανδημίας.

Αναφορές και μελέτες που διεξήχθησαν κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας δείχνουν ότι προγράμματα πρόληψης, καθώς και υπηρεσίες προ-συμπτωματικού ελέγχου, τέθηκαν σε αναστολή και υπάρχουν ανησυχίες για την αντιμετώπιση της καθυστέρησης. Οι ασθενείς με πιθανά συμπτώματα καρκίνου δεν αναζήτησαν πέρυσι, έστω και καθυστερημένα, ιατρική συμβουλή, με αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί δραστικά οι νέες διαγνώσεις και κυρίως οι διαγνώσεις καρκίνου σε αρχικό στάδιο, με αποτέλεσμα την αύξηση των ασθενών που φθάνουν στον γιατρό με προχωρημένο καρκίνο και κακή πρόγνωση. Τακτικές νοσοκομειακές υποδομές, όπως χειρουργικές κλινικές, γενικές παθολογικές κλινικές, μετατράπηκαν σε ΜΕΘ ή σε θαλάμους με κλίνες Covid-19, με αποτέλεσμα την αναβολή ή κατάργηση προγραμματισμένων χειρουργικών επεμβάσεων, και οδήγησαν πολλά νοσοκομεία/κλινικές να μετατραπούν, εν όλω ή εν μέρει, σε νοσοκομεία Covid-19.

Η μακρόχρονη πανδημία προξένησε μεγάλη ψυχολογική αναστάτωση στους ασθενείς με καρκίνο, λόγω της απομόνωσης, των περιορισμών μετακίνησης που επηρέασαν την ευκολία αναζήτησης ιατρικής φροντίδας και των περιορισμών στις επισκέψεις σε σπίτια και νοσοκομεία.

Η έρευνα

H Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου – ΕΛΛΟΚ διεξήγαγε πέρυσι μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας έρευνα (βλ. γράφημα) μεταξύ των ασθενών με καρκίνο σε όλη τη χώρα προκειμένου να διαπιστωθούν οι επιπτώσεις της πανδημίας. Τα αποτελέσματα είναι ενδεικτικά των μηνυμάτων που λαμβάνει η ΕΛΛΟΚ από όλη την Ελλάδα, που αναζητούν πληροφόρηση.

Ηδη διεξάγεται η 2η Φάση της Ερευνας και ήδη έχουμε πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα για τον αριθμό των συμμετοχών. Τα αποτελέσματα θα παρουσιασθούν τον Μάιο σε εκδήλωση που θα διοργανώσουμε με θέμα «Προκλήσεις Βιοηθικής στην περίθαλψη και φροντίδα ασθενών με Covid-19 και καρκίνο».

Οι ελλείψεις φαρμάκων, προϊόντων και εξοπλισμού επηρέασαν σοβαρά τη φροντίδα του καρκίνου στη διάρκεια της πανδημίας. Η έλλειψη βασικών αντικαρκινικών φαρμάκων οδήγησε σε καθυστερήσεις και διακοπές στη χημειοθεραπεία, οι οποίες μπορεί να είναι πολύ επιβαρυντικές για τους ασθενείς, τις οικογένειες και τους φροντιστές τους.

Η δραστική αύξηση των περιστατικών Covid-19 και τα υψηλά ποσοστά νοσηλείας και εισαγωγής σε ΜΕΘ στο πρώτο, στο δεύτερο και στο παρόν κύμα της πανδημίας έθεσαν όλους τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας υπό ακραία πίεση. Δεδομένου ότι δεν ήταν δυνατό η χώρα να εκπαιδεύσει επιπλέον γιατρούς και νοσηλευτές ΜΕΘ σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, μέλη του προσωπικού των ογκολογικών νοσοκομείων μετακινήθηκαν επειγόντως σε κλινικές/νοσοκομεία Covid-19.

Η μείωση του προσωπικού πρώτης γραμμής οφείλεται εν μέρει και στη μόλυνση Covid-19 που αυξήθηκε ιδιαίτερα στην αρχή της πανδημίας, όταν δεν υπήρχε εξοπλισμός ατομικής προστασίας, αλλά και αργότερα όταν ο εξοπλισμός είχε ήδη παρασχεθεί, αυξάνοντας το άγχος και την πίεση σε ολόκληρο το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.

Ενα θετικό σημείο κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος ήταν η ταχεία ανάπτυξη τηλεϊατρικής για την υποστήριξη της περίθαλψης των ασθενών με καρκίνο όχι μόνον στη χώρα μας αλλά σε όλη την Ευρώπη. Η τηλεϊατρική αυξάνει τον αριθμό των περιπτώσεων που διαχειρίζονται οι επαγγελματίες της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης, συμβάλλει στη διασφάλιση της συνέχειας, στο μέτρο του δυνατού, της ογκολογικής περίθαλψης και της έρευνας για τον καρκίνο, παρά την περιορισμένη κινητικότητα των ασθενών.

Σε έναν χρόνο έχουν γίνει ήδη πολλά και σημαντικά βήματα στην «ψηφιακή υγεία» στη χώρα μας, αλλά χρειάζεται πολύ περισσότερη συζήτηση μαζί με τους τελικούς χρήστες των υπηρεσιών για το πώς μπορούμε να κάνουμε την τηλεϊατρική μια βιώσιμη λύση για την ογκολογική περίθαλψη, για τον ρόλο της στη διάγνωση του καρκίνου, και στην πρόσβαση σε διεπιστημονική περίθαλψη.

Πρόγραμμα φιλοξενίας

Ο ρόλος των οργανώσεων ασθενών με καρκίνο σε όλη την Ελλάδα, παρά την αναπόφευκτη μείωση των εργασιών τους λόγω τηλεργασίας και αποφυγής συγκεντρώσεων, ήταν εξαιρετικά σημαντικός. Προσέφεραν υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης στους ασθενείς και τις οικογένειές τους, ενημέρωσης σχετικά με τα μέτρα, κατεύθυναν ασθενείς στα κατάλληλα για τη μορφή καρκίνου τους νοσοκομεία. Η ΕΛΛΟΚ με το πρόγραμμα φιλοξενίας, που λειτουργεί ήδη για 2ο εξάμηνο, παρέχει σε ασθενείς που μεταβαίνουν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα για εξετάσεις ή θεραπεία τη δυνατότητα να διαμείνουν άνευ κόστους σε πλήρως εξοπλισμένα, καλαίσθητα και σύγχρονα διαμερίσματα.

Με την πλατφόρμα διαλόγου All.Can Greece, την ευθύνη της γραμματείας της οποίας έχει η Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου, oι επιστημονικές εταιρείες στον χώρο της ογκολογίας και λοιποί συμμετέχοντες εταίροι είχαν την ευκαιρία να διατυπώσουν προς το υπουργείο Υγείας κοινές  προτάσεις για τη βελτίωση της ογκολογικής περίθαλψης στη διάρκεια της πανδημίας.

Στην ΕΛΛΟΚ αναγνωρίζουμε τις δύσκολες έκτακτες συνθήκες που αντιμετωπίζει το σύστημα υγείας, θεωρούμε όμως σημαντικό να διατηρηθεί η συνέχεια της ογκολογικής περίθαλψης όσον είναι δυνατόν, διότι ο καρκίνος δεν περιμένει πότε θα βελτιωθούν οι συνθήκες.

Κυρίως οι ασθενείς με καρκίνο έχουν αυτή την περίοδο ανάγκη να προστατευθούν από κάθε πιθανότητα μόλυνσης Covid-19. Oι συγκεντρώσεις ατόμων εκτός του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος, οι άσκοπες μετακινήσεις, η παραμέληση χρήσης μέτρων προστασίας δυνατόν να έχουν σοβαρά δυσάρεστα αποτελέσματα για τους ασθενείς. Οι οικείοι οφείλουν εξίσου να τηρούν με σχολαστικότητα τα ατομικά μέτρα προστασίας. Ηδη έχουμε ζήσει έναν χρόνο σε καραντίνα, ας κάνουμε όλοι υπομονή λίγο ακόμη τηρώντας σχολαστικά τα μέτρα προστασίας, κάνοντας τεστ Covid-19 κάθε φορά που χρειάζεται, κάνοντας το εμβόλιο.