Αιθιοπία : Στον εμφύλιο στο Τιγκράι οι βιασμοί μετατρέπονται σε εργαλείο πολέμου

Η Μόνα Λίζα είναι ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι στο Μεκέλε, την μεγαλύτερη πόλη της τσακισμένης από τον πόλεμο βόρειας Αιθιοπίας. Το σώμα της έχει συντριφθεί, όμως το πνεύμα αντίστασης που την χαρακτηρίζει παραμένει ζωντανό.

Η 18χρονη απόφοιτος λυκείου, που έχει πάρει το όνομά της από το διάσημο πίνακα, κατάφερε να επιβιώσει από μια απόπειρα βιασμού, έχοντας χτυπηθεί από οκτώ σφαίρες – και έχοντας υποστεί ακρωτηριασμό του ενός χεριού της. Ήθελε όλοι να ξέρουν ότι αντιστάθηκαν.

«Αυτό που συμβαίνει είναι εθνοκάθαρση», εξηγεί στους Times της Νέας Υόρκης. «Οι στρατιώτες βάζουν στο στόχαστρο τις γυναίκες του Τιγκράι, προκειμένου να μην γεννηθούν περισσότεροι πολίτες του Τιγκράι».

Η μαρτυρία της είναι μια από τις εκατοντάδες αφηγήσεις κακοποίησης στην ορεινή περιοχή της βόρειας Αιθιοπίας, όπου ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος συνοδεύεται από ένα ταυτόχρονο κύμα φρικαλεότητας, που εκδηλώνεται μεταξύ άλλων και μέσα από τις αμέτρητες σεξουαλικές επιθέσεις εις βάρος των γυναικών.

Υψηλόβαθμη αξιωματούχος του ΟΗΕ ενημέρωσε την περασμένη εβδομάδα το Συμβούλιο Ασφαλείας ότι περισσότερες από 500 γυναίκες έχουν καταγγείλει επίσημα περιστατικά σεξουαλικής βίας στο Τιγκράι, αν και ο πραγματικός αριθμός κατά πάσα πιθανότητα είναι πολύ μεγαλύτερος, τόνισε. Στην πόλη Μεκέλε, επαγγελματίες υγείας αναφέρουν ότι κάθε μέρα έρχονται αντιμέτωποι με νέα περιστατικά.

Οι επιθέσεις έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της εντεινόμενης διεθνούς κατακραυγής για μια σύγκρουση που σε μεγάλο βαθμό παραμένει αθέατη, καθώς λαμβάνει χώρα στα βουνά και την ύπαιθρο. Όμως τα σημάδια των βαναυσοτήτων εις βάρος πολιτών, είτε πρόκειται για σεξουαλικές επιθέσεις, είτε για μαζικές εκτελέσεις ή πλιάτσικο, είναι διάσπαρτα παντού.

Στις αρχές Δεκεμβρίου, διηγείται η Μόνα, ένας Αιθίοπας στρατιώτης εισέβαλε στο σπίτι όπου ζει με τον παππού της, στο Αμπί Αντί, μια πόλη στο κεντρικό Τιγκράι, και του διέταξε να κάνουν σεξ μεταξύ τους.

«Σε παρακαλώ», θυμάται τον παππού της, που είναι χριστιανός ορθόδοξος, να λέει στον στρατιώτη. «Αυτό είναι αφύσικο και αντιτίθεται στις θρησκευτικές μας πεποιθήσεις».

Όταν ο παππού της αρνήθηκε, ο στρατιώτης τον πυροβόλησε στο πόδι και τον κλείδωσε στην κουζίνα. Στη συνέχεια κόλλησε τη Μόνα στον καναπέ και προσπάθησε να τη βιάσει. Εκείνη του αντιστάθηκε, κλωτσώντας τον στα γεννητικά όργανα και αρπάζοντας για λίγο το όπλο του, όπως λέει.

Όμως σύντομα ο επίδοξος βιαστής αποδείχθηκε πιο δυνατός και, αφού την πυροβόλησε στο χέρι και έριξε στο πάτωμα ως προειδοποίηση, της έδωσε τελεσίγραφο. «Μου είπε ότι θα μετρήσει ως το τρία και αν δεν βγάλω τα ρούχα μου θα με σκοτώσει».

Ο στρατιώτης πυροβόλησε τη Μόνα κατά ριπάς στο δεξί χέρι και το δεξί πόδι. Μέχρι να καταφέρει να φτάσει στο Γενικό Νοσοκομείο του Μεκέλε μια ημέρα αργότερα, οι γιατροί δεν μπορούσαν πλέον να σώσουν το χέρι της.

Η Μόνα εξακολουθεί να νοσηλεύεται, ενώ τα οστά του ποδιού της έχουν θρυμματιστεί. Ένας θείος της επιβεβαιώνει την αφήγησή της, για την επίθεση που συνέβη στις 4 Δεκεμβρίου, και την οποία αποκαλεί υπολογισμένη πράξη πολέμου.

«Η περίπτωσή μου δεν είναι μοναδική», τονίζει η Μόνα στους Times. «Κατάφερα να διώξω τον στρατιώτη παλεύοντας. Όμως υπάρχουν πάρα πολλές γυναίκες σε ολόκληρη την περιοχή οι οποίες όντως βιάστηκαν».

Μετά από μήνες αυξανόμενα απελπισμένων εκκλήσεων για διεθνή βοήθεια στην Αιθιοπία, υπό την ηγεσία αξιωματούχων του ΟΗΕ και της ΕΕ, η πίεση φαίνεται επιτέλους να αποδίδει. Ο πρόεδρος Μπάιντεν πρόσφατα έστειλε απεσταλμένο στην περιοχή, τον Γερουσιαστή Κρις Κουνς, έναν Δημοκρατικό από το Ντέλαγουερ, για να συζητήσει με τον Αιθίοπα πρωθυπουργό, Άμπι Αχμέντ. Η συζήτησή τους διήρκεσε πέντε ώρες.

Την Πέμπτη, απευθυνόμενος στο αιθιοπικό κοινοβούλιο, ο Άμπι ομολόγησε δημοσίως ότι οι σεξουαλικές επιθέσεις έχουν μετατραπεί σε άρρηκτο μέρος ενός πολέμου που υποτίθεται ότι θα ήταν γρήγορος και αναίμακτος.

«Όσοι βιάζουν τις αδερφές μας από το Τιγκράι, όσοι κάνουν πλιάτσικο, θα λογοδοτήσουν για εγκλήματα πολέμου», υποστήριξε ο Άμπι απευθυνόμενος στους βουλευτές, φαινομενικά αναφερόμενος στους δικούς του στρατιώτες. «Τους στείλαμε να συντρίψουν τη χούντα, όχι τον λαό μας».

Ως «χούντα» χαρακτήρισε το Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Τιγκράι, γνωστό ως TPLF, που κυβερνούσε την περιοχή του Τιγκράι και τώρα μάχεται με την ονομασία Αμυντικές Δυνάμεις του Τιγκράι. Η πλειοψηφία των καταγγελιών σεξουαλικής βίας αφορούν δράστες από την Αιθιοπία ή από την Ερυθραία, που αποτελεί συμμαχική δύναμη της χώρας. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι δυνάμεις του Τιγκράι δεν διαπράττουν εγκλήματα πολέμου, ανέφερε η Μισέλ Μπασελέτ, κορυφαία αξιωματούχος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ.

Ο πόλεμος ξεκίνησε τον Νοέμβριο, αφού ο Άμπι κατηγόρησε το TPLF για μια επίθεση σε σημαντική στρατιωτική βάση, με υποτιθέμενο στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης. Το TPLF κυβερνούσε την Αιθιοπία σχεδόν επί τρεις δεκαετίες, μέχρι την ανάληψη της εξουσίας από τον Άμπι το 2018 και έκτοτε υποχώρησε στο προπύργιό του στο Τιγκράι, όπου άρχισε να αμφισβητεί ανοιχτά την εξουσία του νέου πρωθυπουργού.

Από κάποιες απόψεις, η φρικτή σύρραξη έχει πολύ βαθιές ρίζες: Μακροχρόνιες συνοριακές διαφωνίες, αντιτιθέμενα οράματα για τη μελλοντική μορφή της Αιθιοπίας και μια έχθρα με την Ερυθραία που μετρά δεκαετίες. Όμως οι πολίτες, και ειδικά οι γυναίκες, υφίστανται τις πιο ακραίες μορφές βίας.

Γυναίκες έχουν βιαστεί μεταξύ άλλων με πέτρες και καρφιά – το ίδιο ισχύει και για κάποιους άνδρες – κατά τη διάρκεια των επιθέσεων, σύμφωνα με επαγγελματίες υγείας. Άνδρες έχουν εξαναγκαστεί να βιάσουν μέλη της ίδιας τους της οικογένειας υπό την απειλή βίας, δήλωσε τον Ιανουάριο η Πραμίλα Πατέν, κορυφαία αξιωματούχος του ΟΗΕ σε ζητήματα σεξουαλικής βίας και συγκρούσεων.

«Ο βιασμός χρησιμοποιείται ως όπλο», τόνισε η Λετάι Τεσφάι, της Ένωσης Γυναικών του Τιγκράι, που είναι υπεύθυνη ενός ξενώνα για γυναίκες στο Μεκέλε. «Αυτό που συμβαίνει είναι αδιανόητο».

Η επιδημία σεξουαλικής βίας επιδεινώνεται από ένα σύστημα υγείας υπό κατάρρευση. Πολλά θύματα κόλλησαν σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, συμπεριλαμβανομένου του HIV, σύμφωνα με τους γιατρούς. Η ζήτηση για εκτρώσεις και αντισύλληψη έκτακτης ανάγκης έχει αυξηθεί.

Όμως οι περισσότερες κλινικές εκτός του Μεκέλε είναι κλειστές. Άλλες καταστράφηκαν στη μάχη, άλλες λεηλατήθηκαν από στρατιώτες, με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα να αποκαλούν αυτό το γεγονός συντονισμένη προσπάθεια καταστροφής του συστήματος υγείας της περιοχής. Στη συνάντησή του με τον Άμπι τον Μάρτιο, ο Γερουσιαστής Κουνς ανέφερε ότι συζήτησαν «ευθέως και με ένταση» τις μαρτυρίες για εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των βιασμών.

Το κατά πόσον ο Άμπι θα φανεί συνεπής στην υπόσχεσή του για απόδοση δικαιοσύνης, πρόσθεσε, «είναι καίριο για την επιτυχή επίλυση αυτής της σύγκρουσης».

Η αγωνία των θυμάτων είναι αισθητή στους διαδρόμους του Νοσοκομείου Ayder, της μεγαλύτερης νοσοκομειακής εγκατάστασης στην περιοχή.

Ένας γιατρός με ειδίκευση στα περιστατικά σεξουαλικής επίθεσης δήλωσε στους Times ότι δέχεται τουλάχιστον τρεις νέες ασθενείς καθημερινά από την ημέρα που οι Αιθίοπες στρατιώτες εισέβαλαν στο Μεκέλε στις 28 Νοεμβρίου. Ορισμένες αναφέρουν ότι βιάστηκαν από στρατιώτες στα camps των εκτοπισμένων που έχουν αναπτυχθεί στις παρυφές της πόλης. Άλλες απήχθησαν από τα σπίτια τους που βρίσκονται στην ύπαιθρο και κρατήθηκαν για ημέρες, κατά τις οποίες οι στρατιώτες τις βίαζαν κατ’ επανάληψη.

Ο γιατρός, που όπως και πολλοί άλλοι συνάδελφοί του δέχθηκε να μιλήσει με τον όρο της ανωνυμίας του, φοβούμενος αντίποινα από τις αρχές, παρουσίασε στους Times λίστα 18 καταγεγραμμένων θυμάτων σεξουαλικής βίας που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο. Η νεότερη είναι μόλις 14 ετών. Οι περισσότερες δήλωσαν ότι οι θύτες ήταν στρατιώτες, τόνισε.

Σε ένα κρεβάτι, η Χέλεν, μια 29χρονη γυναίκα που δε θέλησε να αποκαλύψει το επώνυμό της, έτρεμε καθώς διηγούνταν τον βιασμό της από στρατιώτες από την Αιθιοπία και την Ερυθραία,. Οι άνδρες την έδεσαν σε ένα δέντρο κοντά στο σπίτι της στην Αγκούλα και τη βίασαν επανειλημμένως επί δέκα ολόκληρες ημέρες, στα τέλη Νοεμβρίου.

«Έχασα το μέτρημα», λέει στους Times. «Τράβηξαν φωτογραφίες, έχυναν επάνω μου αλκοόλ και γελούσαν». Κάποιοι, όμως, δεν έμειναν εκεί: Πυροβόλησαν τον 12χρονο γιο της, που έπεσε νεκρός.

Ο Σελάμ Ασέφε, αστυνομικός επιθεωρητής που ασχολείται με τις υποθέσεις βιασμού στο Νοσοκομείο Ayder επιβεβαιώνει τα λεγόμενά της.

Οι περισσότεροι βιασμοί στην περιοχή, όμως, ενδέχεται να μην είναι καταγεγραμμένοι. Οι επαγγελματίες υγείας αναφέρουν στους Times ότι οι αξιωματούχοι διστάζουν να καταγράψουν τη βία αυτού του είδους, φοβούμενοι ότι θα βρεθούν στο στόχαστρο του στρατού για αντίποινα. Οι ασθενείς συχνά παραμένουν ανώνυμες για τον ίδιο λόγο.

Η Φιλσάν Αμπντουλαλί Αχμέντ, η Αιθίοπας υπουργός γυναικών, παιδιών και νέων, επέμεινε ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη της τις καταγγελίες σεξουαλικής βίας στο Τιγκράι και ότι έχει αποστείλει ειδική ομάδα με κοινωνικούς λειτουργούς, αστυνομικούς και εισαγγελείς για να διερευνήσουν την υπόθεση.

Όμως προειδοποιεί ότι η απόδοση δικαιοσύνης δεν θα είναι εύκολη: «Δεν μπορώ να επιβεβαιώσω 100% ποιος τα κάνει αυτά», δήλωσε η Φιλσάν, αναφερόμενη στους δράστες.

Οι βιασμοί είναι τόσο διαδεδομένοι που ακόμη και ορισμένοι Αιθίοπες στρατιώτες έχουν διαμαρτυρηθεί ανοιχτά. Σε δημόσια συνάντηση στο Μεκέλε τον Ιανουάριο, ένας ένστολος ξέσπασε μπροστά στην κάμερα της κρατικής τηλεόρασης.

«Θύμωσα χθες», είπε. «Γιατί να βιαστεί μια γυναίκα στην πόλη του Μεκέλε;». Ο στρατιώτης, που δεν έχει ταυτοποιηθεί, αναρωτήθηκε γιατί δεν επενέβη η αστυνομία. «Δεν θα ήταν σοκαριστικό αν είχε συμβεί στη διάρκεια της μάχης», συνέχισε. «Όμως γυναίκες βιάστηκαν χθες και σήμερα, παρουσία της τοπικής και της ομοσπονδιακής αστυνομίας».

Η Χάμπεν, μια σερβιτόρα από το Μεκέλε βιάστηκε μαζί με δυο ακόμη γυναίκες στην καφετέρια που εργάζονταν, τον Δεκέμβριο, όπως λέει. Το σώμα της παραμένει καλυμμένο από μελανιές από την επίθεση.

«Μας είπαν να μην αντισταθούμε», θυμάται μιλώντας στους Times. «Ξαπλώστε κάτω. Μη φωνάζετε».

Όμως ακόμη και αν είχαν φωνάξει, προσθέτει, «κανείς δεν ήταν εκεί για να μας ακούσει».