Η Τουρκία επιμένει στην αναβάθμιση των σχέσεων με την Κίνα παρά το αγκάθι των Ουιγούρων

Η επίσκεψη του κινέζου υπουργού Εξωτερικών Γουάνγκ Γι στην Τουρκία στις 25 Μαρτίου, τμήμα μιας μεγάλη περιοδείας του στη Μέση Ανατολή που ως κορυφαία στιγμή είχε τη μεγάλη στρατηγική συμφωνία Κίνας και Ιράν, αντιμετωπίστηκε ως ιδιαίτερα σημαντική από την τουρκική ηγεσία.

Αυτό φάνηκε όχι μόνο από το γεγονός ότι ο Κινέζος ΥΠΕΞ είχε συναντήσεις με τον Τούρκο ομόλογό του και τον ίδιο τον Πρόεδρο Ερντογάν, αλλά και από τον τρόπο που οι τουρκικές αρχές αντιμετώπισαν τις διαμαρτυρίες στην Τουρκία για τη βαναυσότητα με την οποία μεταχειρίζεται η Κίνα τη μειονότητα των Ουιγούρων.

Υπήρξε μια διαδήλωση στην Κωνσταντινούπολη, υπό την αυστηρή επιτήρηση της αστυνομίας, ώστε να μην παρεκτραπεί, και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου διατύπωσε την ευαισθησία και τις σκέψεις της τουρκικής κυβέρνησης για το ζήτημα, αλλά τίποτα πιο εμφατικό.

Επιπλέον, ο Σεγίτ Τουμτούρκ, μια ηγετική φυσιογνωμία της διασποράς των Ουιγούρων στην Τουρκία και πρόεδρος της «Εθνοσυνέλευσης του Ανατολικού Τουρκεστάν», βρέθηκε εκείνη την ημέρα σε κατ’ οίκο περιορισμό και δεν μπόρεσε να διαδηλώσει, επισήμως επειδή υπήρχε κίνδυνος μόλυνσης από κοροναϊό.

 Η παρουσία της μειονότητας των Ουιγούρων στην Τουρκία

Στην Τουρκία υπάρχουν αρκετοί εκπρόσωποι της διασποράς των Ουιγούρων, μιας τουρκογενούς μουσουλμανικής μειονότητας που ζει στην επαρχία της Σιντζιάνγκ. Το Παγκόσμιο Συνέδριο των Ουιγούρων εκτιμά μάλιστα ότι στην Τουρκία υπάρχουν περίπου 45.000 Ουιγούροι πρόσφυγες.

Μάλιστα παλαιότερα ο Ερντογάν είχε μιλήσει για «γενοκτονία» των Ουιγούρων, όταν το 2009 οι κινεζικές αρχές είχαν εντείνει την καταστολή σε βάρος τους. Βέβαια σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και τον Καναδά που επισήμως μιλάνε για γενοκτονία, η τουρκική κυβέρνηση έχει αποφύγει να προχωρήσει σε κάποια επίσημη απόφαση που να μιλά για γενοκτονία, ούτε έχει συνυπογράψει κάποια από τις κοινές δηλώσεις κρατών που έχουν υπάρξει για το θέμα των Ουιγούρων, παρότι το τελευταίο διάστημα το θέμα αυτό αποτελεί ένα από τα πιο φορτισμένα στις σχέσεις της Κίνας με δυτικές χώρες.

Ωστόσο σε αυτή τη φάση η τουρκική κυβέρνηση κυρίως προκρίνει την αναβάθμιση των σχέσεων με την Κίνα σε όλα τα επίπεδα και αυτό επικαθορίζει και τη στάση της απέναντι στο θέμα των Ουιγούρων. Δεν είναι τυχαίο ότι τον περασμένο Φεβρουάριο ο Τούρκος Υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού υποστήριξε οι διαδηλωτές πρέπει να αποφύγουν να γίνουν τμήμα μιας διεθνούς σύγκρουσης που εκπηγάζει από την άλλη πλευρά του ωκεανού.

Η σημασία των κινεζοτουρκικών σχέσεων

Οι οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στην Κίνα και την Τουρκία είναι αρκετά εκτεταμένες, εάν αναλογιστούμε ότι το διμερές εμπόριο άγγιξε τα 21 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως το 2019, παρότι είναι σε μεγάλο βαθμό ελλειμματικό για την Τουρκία, που έχει με την Κίνα το μεγαλύτερο εμπορικό έλλειμμα που φτάνει τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2020.

Την ίδια στιγμή η Τουρκία είναι από τις χώρες στις οποίες η Κίνα δοκίμασε να κάνει «πανδημική διπλωματία». Έχει προσφέρει προστατευτικό εξοπλισμό, ενώ η Τουρκία έχει παραλάβει και αρκετά εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου για την Covid-19 που παράγει η κινεζική εταιρεία Sinovac Biotevh.

Τον περασμένο Αύγουστο, η Τουρκία έλαβε από την Κεντρική Τράπεζα της Κίνας μια ενίσχυση ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων για τη στήριξη της ισοτιμίας της λίρας, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για swap που έχουν οι δύο χώρες από το 2012.

Από την άλλη για την Κίνα η Τουρκία έχει ιδιαίτερη στρατηγική σημασία. Ένα μεγάλο μέρος των εμπορικών δρόμων που η Κίνα θέλει να αναβαθμίσει με τη στρατηγική «Μία ζώνη, ένας δρόμος» ουσιαστικά περνάει μέσα από την Τουρκία και η τουρκική κυβέρνηση θέλει να εκμεταλλευτεί αυτό το γεγονός. Χαρακτηριστικό από αυτή την άποψη το σχέδιο για τη σιδηροδρομική γραμμή Μπακού – Τιφλίδα – Καρς που αποτελεί τη συνέχεια της σιδηροδρομικής γραμμής που από την Κίνα οδηγεί στο Καζακστάν, με τα βαγόνια να μεταφέρονται μετά με φεριμπότ στην Κασπία μέχρι το Μπακού και από εκεί να συνεχίζουν προς την Ευρώπη. Η Τουρκία ελπίζει ότι θα ανοίξουν και άλλες εμπορικές διαδρομές στη Κεντρική Ασία που θα μπορούσαν να καταλήγουν ή να περνούν μέσα από την Τουρκία.

Στο γεωπολιτικό επίπεδο οι δύο χώρες έχουν διάφορα κοινά πεδία ενδιαφέροντος από τη Μέση Ανατολή, για την οποία η Κίνα θέλει να κατοχυρώσει μια παρουσία ως δύναμη που μπορεί να προωθήσει λύσεις, έως το Αφγανιστάν όπου η Κίνα θα μπορούσε να συντονιστεί με την Τουρκία για αναβαθμίσει την παρουσία της.

Και βέβαια πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο χρήσης από την Τουρκία κινεζικής τεχνολογίας οπλικών συστημάτων μέσα από τη συνεργασία της με το Πακιστάν, που συνεργάζεται σε αυτόν τον τομέα με την Κίνα.

Το ζήτημα της συμφωνίας έκδοσης

Η κατάσταση αυτή εξηγεί τη φόρτιση του ζητήματος για την Συμφωνία Έκδοσης που έχουν υπογράψει Κίνα και Τουρκία και την οποία επικύρωσε η Κίνα τον Δεκέμβριο, όχι όμως ακόμη η Τουρκική Εθνοσυνέλευση.

Η συμφωνία αυτή έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στους Ουιγούρους που ζουν στην Τουρκία, γιατί φοβούνται ότι θα οδηγήσει σε μαζικές απελάσεις προς την Κίνα. Μάλιστα, κύκλοι της αντιπολίτευσης στην Τουρκία έχουν κατηγορήσει την κυβέρνηση Ερντογάν ότι είναι έτοιμη να επικυρώσει τη συμφωνία και να προχωρήσει σε απελάσεις Ουιγούρων, σε αντάλλαγμα για την παραλαβή ακόμη περισσότερων δόσεων του κινεζικού εμβολίου και θεωρούν ότι οι καθυστερήσεις στην παραλαβή των δόσεων των εμβολίων, τις οποίες επεσήμανε και ο ίδιος ο Ερντογάν στη συνάντηση με τον Γουάνγκ Γι, είναι τμήμα της κινεζικής πίεσης για να επικυρώσει και η Τουρκία της συμφωνία.