Πανδημία : Το «μετέωρο βήμα» της επόμενης ημέρας 

«Το καλοκαίρι μετά την πανδημία με φοβίζει», γράφει στο Wired η Ρίκι Χάρις. Η μετάβαση στην καραντίνα δεν ήταν εύκολη, παρατηρεί. Ούτε όμως η έξοδος από αυτή θα είναι εύκολη, έπειτα από έναν και πλέον χρόνο απομόνωσης.

«Θα έχω “σκουριάσει”. Θα νιώθω άβολα. Πράγματα που ποτέ δεν φάνταζαν δύσκολα τώρα θα είναι. Κι όσα φάνταζαν από πριν δύσκολα, θα γίνουν τώρα ακόμη περισσότερο», παραδέχεται. Φυσικά, η Ρίκι δεν είναι η μόνη…

Μαζί με όλες τις τραγικές συνέπειές της, η πανδημία μας ανάγκασε σε μία ακούσια συμμετοχή σε ένα τεράστιο κοινωνικό πείραμα. Ποτέ δεν είχαμε χωριστεί για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα από τον κοινωνικό περίγυρό μας. Και τώρα, πολλοί – παρά την τεράστια προσμονή για τη νέα κανονικότητα – δεν ξέρουν πώς θα χειριστούν την επόμενη ημέρα.

Ενδεικτική είναι τελευταία έρευνα της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης (APA) για τα επίπεδα στρες στις ΗΠΑ, εν μέσω πανδημίας, που καταδεικνύει ότι οι μισοί ενήλικες – είτε έχουν εμβολιαστεί, είτε όχι – αισθάνονται άβολα στη σκέψη να έχουν την ίδια αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους, όπως πριν από την πανδημία.

«Η υγειονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά την αντίληψή μας για το τι θεωρείται πια φυσιολογικό», επισημαίνει η ψυχίατρος Λιν Μπούφκα, στέλεχος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης. «Είναι αναμενόμενο να υπάρξει κάποια χρονική περίοδος, κατά την οποία ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίζουμε τον κόσμο γύρω μας θα είναι διαφορετικός. Θα υπάρχει κάποια αμηχανία».

«Αυτό που είναι χρήσιμο, είναι να αναγνωρίσουμε ότι όλοι πιθανόν αισθάνονται έτσι, σε κάποιο βαθμό», υπογραμμίζει. Άλλωστε «τώρα προσπαθούμε να καταλάβουμε τι είναι φυσιολογικό και πάλι»…

Συλλογική προσαρμογή

Προφανώς και η κατάσταση «δεν θα επηρεάσει όλους το ίδιο», εξηγεί ο Μάρτιν Άντονι δήλωσε ο Martin Antony, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Ράιερσον του Τορόντο. «Μερικοί θα είναι κοινωνικά ανήσυχοι, ενώ για άλλους δεν θα είναι θέμα».

Η γενική εκτίμηση είναι οι περισσότεροι άνθρωποι θα προσαρμοστούν εύκολα σε έναν μετα-πανδημικό κόσμο.

Σε αυτό, πάντως, που οι ειδικοί συμφωνούν είναι ότι θα απαιτηθεί μία περίοδος συλλογικής προσαρμογής, που θα διαρκέσει μήνες, ακόμη και μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων. Στη διάρκειά της, προειδοποιούν, θα πρέπει να αναμένονται πολλές συμπεριφορικές διακυμάνσεις.

Χαρακτηρίζουν φυσιολογική την ύπαρξη νευρικότητας κατά τη διάρκεια της κοινωνικής επανένταξης. Τονίζουν ότι είναι σημαντικό να αναγνωρίζει κανείς και να αποδεχθεί την ύπαρξη άγχους, χωρίς σκληρή αυτοκριτική ή πανικό, που μπορεί να οδηγήσει στην ανατροφοδότησή του.

«Το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποφεύγουμε εντελώς όσα μας προκαλούν άγχος», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος Δρ. Βέιλ Ράιτ. «Η αποφυγή μπορεί να λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα, όμως μακροπρόθεσμα είναι βλαπτική», επισημαίνει, «καθώς ενισχύει την αίσθηση της απειλής».

Επάνοδος διαφορετικών ταχυτήτων

Οι συμπεριφορές μας, οι αντιδράσεις μας και ο βαθμός προσαρμογή μας θα εξαρτηθούν από διάφορες παράγοντες, τονίζουν οι ειδικοί.

Σε μεγάλο βαθμό, έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα. Οι εξωστρεφείς αναμένεται να έχουν ταχύτερη και καλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση, συγκριτικά με όσους είναι εσωστρεφείς και άντεξαν πιο άνετα σε συνθήκες καραντίνας.

Καθοριστικός, ωστόσο, είναι ο παράγοντας τυχόν διαταραχών της ψυχικής υγείας. Είτε αυτών που προϋπήρχαν της πανδημίας, είτε όσων προέκυψαν εξαιτίας αυτής.

Εξαιτίας της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου από τον  κοροναϊό. Λόγω της αφόρητης πίεσης, ψυχολογικής και σωματικής, για όσους εργάζονται σε θέσεις πρώτης γραμμής, όπως π.χ. στον υγειονομικό τομέα. Υπό το βάρος της οικονομικής επισφάλειας, λόγω ανεργίας ή του ορατού φάσματός της.

Προς έναν διαφορετικό κόσμο;

«Δεν νομίζω ότι θα επιστρέψουμε στην προ πανδημίας κατάσταση, απλά και μόνον επειδή έτσι είχαν τα πράγματα», λέει η Δρ. Ράιτ.

Ορισμένοι αναμένεται πράγματι να σπεύσουν σε μία επιστροφή στην κανονικότητα, όπως κι εάν είναι αυτή, πιθανότατα διακατεχόμενοι από το λεγόμενο «σύνδρομο FOMO»: ακρωνύμιο των αγγλικών λέξεων «Fear Missing Out».

Τον ανεξήγητο φόβο, δηλαδή, που διακατέχει κάποιους να μην αφήσουν την παραμικρή κατάσταση ή ευκαιρία να πάει χαμένη, να μην μείνουν εκτός κάποιας εξέλιξης ή εκδήλωσης που ίσως έχει ενδιαφέρον.

Στον αντίποδα, επισημαίνουν ειδικοί, άλλοι άνθρωποι μπορεί να γίνουν εφεξής πιο επιλεκτικοί στην κοινωνικοποίησή τους, φέρνοντάς την πιο κοντά στα μέτρα και στα θέλω τους.

Και κάποιοι άλλοι, προειδοποιούν, μπορεί να αναπτύξουν διάφορα  σύνδρομα. Μελέτες προβλέπουν, φερ’ ειπείν, αύξηση των περιπτώσεων αγοραφοβίας ή ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Κάποιοι ειδικοί ήδη μιλούν για το «σύνδρομο σπηλιάς».

«Όλοι θα κινηθούμε με διαφορετικούς ρυθμούς», επισημαίνει η Ρίκι Χάρις. «Κάποιοι θα ξεχυθούν έξω στους δρόμους σαν να είναι ο Τζον Τραβόλτα στην ταινία “Πυρετός το Σαββατόβραδο”. Άλλοι θα σκουντουφλούν, αποπροσανατολισμένοι. Αυτό που έχει σημασία είναι να αποδεχθεί καθείς τον τρόπο του. Και όλοι να προχωρήσουμε μπροστά»…