Οταν 343 γυναίκες έγραψαν ιστορία

Πριν από 50 χρόνια η Γαλλία ήταν ακόμα Μεσαίωνας για τις γυναίκες. Στις 5 Απριλίου 1971, το περιοδικό «Le Nouvel Observateur» έκανε θόρυβο δημοσιεύοντας στο πρωτοσέλιδό του ένα μανιφέστο για τη νομιμοποίηση της άμβλωσης που συγκέντρωσε τις υπογραφές 343 γυναικών. Στην πραγματικότητα ήταν 342, δεδομένου ότι το όνομα της συγγραφέως Λιλιάν Σιγκέλ εμφανίστηκε δύο φορές.

Το κείμενο του μανιφέστου γράφτηκε από τη Σιμόν ντε Μποβουάρ. Ξεκινούσε με μία διαπίστωση: «Ενα εκατομμύριο γυναίκες στη Γαλλία κάθε χρόνο κάνουν αμβλώσεις. Καταδικασμένες στην παρανομία, το κάνουν σε επικίνδυνες συνθήκες, ενώ υπό ιατρική επίβλεψη, αυτή είναι μια από τις απλούστερες διαδικασίες. Η κοινωνία φιμώνει αυτά τα εκατομμύρια των γυναικών. Δηλώνω ότι είμαι μία από αυτές. Δηλώνω ότι έκανα έκτρωση. Ακριβώς όπως απαιτούμε ελεύθερη πρόσβαση στην αντισύλληψη, απαιτούμε την ελευθερία να κάνουμε έκτρωση».

Επτά ημέρες αργότερα, το σατιρικό «Charlie Hebdo» συνόψισε την κατάσταση με τον τίτλο «Ποιος γκάστρωσε τις 343 τσούλες στο μανιφέστο της άμβλωσης;», προσδίδοντας στην ιστορία μια απαξιωτική χροιά καθώς το μανιφέστο έγινε γνωστό ως «343 τσούλες». Η προσβολή γρήγορα έγινε τιμητική διάκριση.

Η ιστορία αυτής της ένδοξης σελίδας ξεκίνησε από μία ανδρική πρωτοβουλία. Από τον Ζαν Μορό, υπεύθυνο των ρεπορτάζ στο «Nouvel Observateur», φίλο του Ζαν-Πολ Σαρτρ και του Αντρέ Γκλικσμάν, ενός συνδικαλιστή που είχε την εκτίμηση των εργοδοτών του και ο οποίος πέρασε τη ζωή του σε εργοστάσια και στις διαδηλώσεις στις μεγάλες λεωφόρους του Παρισιού για «το δίκαιο του λαού», θα θυμηθεί η Νικόλ Μνιτσίκ, νεαρή τότε δημοσιογράφος. Η οποία έβλεπε πολλές φρικτές ιστορίες παράνομων αμβλώσεων που κατέληγαν σε θάνατο. Σε μια εμπιστευτική συζήτηση μεταξύ τους, ένα βράδυ ο Μορό ρίχνει την ιδέα της δημοσίευσης ενός κειμένου του οποίου οι υπογράφουσες θα προστατεύονταν ταυτόχρονα από τον αριθμό των προσώπων τους. Θα ήταν γελοία μία ομαδική δίωξη και η κοινή εμφάνισή τους στην αίθουσα του δικαστηρίου. Εξάλλου αν το κείμενο υπέγραφαν γυναίκες με φήμη αυτό θα προξενούσε βίαιη αντίδραση στις δημόσιες αρχές από τις διεθνείς επιπτώσεις που θα είχε η δημοσιότητά του, εις βάρος της Γαλλίας, «πατρίδας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Η Σιμόν ντε Μποβουάρ

Αμέσως πέρασαν στη δράση οι ακτιβίστριες του Απελευθερωτικού Κινήματος Γυναικών – MLF. Με επικεφαλής τον Ζαν Μορό συναντήθηκαν με την επιδραστική Σιμόν ντε Μποβουάρ, η οποία και δέχθηκε να γράψει με την ισχυρή πένα της το μανιφέστο. «Η Μποβουάρ υποστήριζε τόσο πολύ αυτό το κείμενο, επειδή είχε κατά νου «το Μανιφέστο των 121″ (σ.σ.: αφορά την έκκληση για την ανεξαρτησία της Αλγερίας που δημοσιεύθηκε το 1960 και υπογράφηκε από διανοουμένους και καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων των Μαργκερίτ Ντιράς, Φρανσουάζ Σαγκάν, Φρανσουά Τριφό, Σαρτρ και Μποβουάρ). Αυτό το κείμενο είχε προκαλέσει τεράστιο σκάνδαλο, γι’ αυτό και η Μποβουάρ ήξερε τι βάρος θα μπορούσαν να έχουν τα διάσημα ονόματα» θυμάται η Κλοντίν Μοντέιγ στο αφιέρωμα που κάνει το έντυπο για τη φετινή επέτειο των «343 salopes».

Η αναζήτηση υπογραφών ενεργοποιήθηκε αμέσως και η δικτύωση (πριν από την εποχή του Διαδικτύου) που ήταν επιτυχής υπογράμμιζε την ένταση της προσδοκίας τους. «Επικοινώνησα με τη Μισελίν Πρεσλ», θυμάται η ηθοποιός Κριστιάν Ντανκούρ, η οποία αμέσως υπέγραψε και έδωσε τον αριθμό της Φρανσουάζ Φαμπιάν. Και τα ονόματα που συγκεντρώθηκαν στις πρώτες θέσεις ήταν εκείνα των Κατρίν Ντενέβ, Ντομινίκ Ντεσαντί, Μαργκερίτ Ντιράς, Τζιζέλ Χαλιμί, Αριάν Μνουσκίν, Ζαν Μορό, Μαρί-Φρανς Πιζιέ, Φρανσουάζ Σαγκάν, Ντελφίν Σερίνγκ, Ναντίν Τρεντινιάν και πολλών άλλων διάσημων μυθιστοριογράφων, ηθοποιών και δημοσιογράφων. Το κείμενο δημοσιεύεται στο «Nouvel Observateur» στις 5 Απριλίου 1971.

Η μάχη με το νόμο

Η υποκρισία της γαλλικής πολιτικής, μετά από αυτό, αλλάζει σελίδα. Οι γιατροί που έκαναν παράνομες αμβλώσεις αποφάσισαν να βγουν από τις σκιές και 331 από αυτούς υπογράφουν το δικό τους μανιφέστο. Στις 3 Φεβρουαρίου 1973 και πάλι ο «Nouvel Observateur» ενημερώνει την κοινή γνώμη με τίτλο «Οι γιατροί «κατηγορούν» τους εαυτούς τους». Σε αυτό το κείμενο λένε την αλήθεια τους. Οτι κάνουν και προωθούν τις αμβλώσεις. Καθώς ο κόσμος αλλάζει, ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, που εξελέγη το 1974, θέλει να ενσωματώσει στην πολιτική του τα νέα ρεύματα. Αλλά η πλειοψηφία του δεν θέλει έναν νόμο που νομιμοποιεί την άμβλωση. Η σαρανταεπτάχρονη υπουργός Υγείας Σιμόν Βέιλ αναλαμβάνει την υπόθεση. Με θάρρος και παρά τις επιθέσεις και τις προσβολές που δέχεται μεταφέρει αυτόν τον νόμο ενώπιον των βουλευτών του Κοινοβουλίου. Μετά από έντονες και βίαιες συζητήσεις, ο νόμος που αποποινικοποιεί την άμβλωση ψηφίστηκε από τη Συνέλευση στις 29 Νοεμβρίου 1974 στις 3:40 το πρωί, με 284 ψήφους έναντι 189, και τέθηκε σε ισχύ στις 17 Ιανουαρίου του επόμενου έτους. Είχαν περάσει τέσσερα χρόνια από το «Μανιφέστο των 343».

Σήμερα το «Nouvel Observateur» αναρωτιέται στο εκτενές αφιέρωμά του αν πράγματι όσες το υπέγραψαν, εργάτριες ή εκπαιδευτικοί (ορισμένες από τις οποίες έχασαν τότε τη δουλειά τους), είχαν μία καλή ζωή. Γιατί το ιδιαίτερο με αυτό το μανιφέστο είναι ότι ανέμειξε, όπως και το κίνημα #MeΤoo του 2017, τη δύναμη των διάσημων γυναικών με αυτή του γυναικείου πλήθους. Οι πρώτες προστάτευσαν τις δεύτερες από τη φυλακή. Αλλά όχι πάντα και από τον διασυρμό. «Κάναμε περισσότερα για τις γυναίκες αυτά τα τέσσερα χρόνια από ό,τι έχουμε κάνει για χιλιετίες», επισημαίνει η Αν Ζελένσκι. «Αυτό το μανιφέστο σηματοδοτεί μια σημαντική ημερομηνία όχι μόνο στην ιστορία των γυναικών, αλλά και στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στη δική μου ζωή, είναι ένα ξεχωριστό ραντεβού. Είναι υπέροχο που μπόρεσε να πραγματοποιήσει ένα από τα όνειρά μου». Και τόσων άλλων.