Κοροναϊός – Εκπαίδευση : Αγωνία για το μέλλον 800 εκατ. παιδιών σε όλο τον κόσμο – Παραμένουν εκτός τάξης

Σε ολόκληρο τον κόσμο, 800 εκατ. παιδιά δεν έχουν επιστρέψει πλήρως στις τάξεις τους, προειδοποιεί η Unicef, με πολλά εξ αυτών να κινδυνεύουν να μην επιστρέψουν ποτέ – και με τον κίνδυνο να αυξάνεται όσο παρατείνονται τα επιμέρους «λουκέτα». Αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον 90 χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, είτε έχουν αποφασίσει το κλείσιμο των σχολείων εξαιτίας της πανδημίας, είτε προσφέρουν ένα συνδυασμό τηλεκπαίδευσης και μαθημάτων εντός των σχολικών τάξεων.

Ο επικεφαλής του τομέα εκπαίδευσης του ΟΗΕ, Ρόμπερτ Τζένκινς, δήλωσε στον Guardian ότι τα κλεισίματα αποτελούν τμήμα της «αδιανόητης» αναστάτωσης της εκπαίδευσης των παιδιών.

«Δεν είχα φανταστεί την κλίμακα και τη διάρκεια του κλεισίματος των σχολείων πέρσι. Σε όλα μας τα σενάρια προετοιμασίας για αναταραχές, ποτέ δεν είχαμε σκεφτεί αυτή την πιθανότητα», τονίζει.

«Στην κορύφωση της πανδημίας, 1,6 δισ. παιδιά βρέθηκαν εκτός τάξεων και τώρα, ένα χρόνο αργότερα, 800 εκατ. εξ αυτών εξακολουθούν να υφίστανται τη μερική ή και πλήρη αναστάτωση της εκπαίδευσής τους».

«Μπορούμε να πάρουμε πολλά μαθήματα από αυτή την κατάσταση, ένα εκ των οποίων αφορά τις επιπτώσεις που έχουν τα παρατεταμένα κλεισίματα για τα παιδιά».

Ένας νέος Δείκτης Ανάκαμψης της Παγκόσμιας Εκπαίδευσης από τον Κοροναϊό, που δημιουργήθηκε από τη Unicef, το Πανεπιστήμιο «Τζονς Χόπκινς» και την Παγκόσμια Τράπεζα δείχνει αναλυτικά σε ποιες τοποθεσίες τα παιδιά κάνουν μαθήματα από το σπίτι ή στο σχολείο.

Ανθρωπιστικές οργανώσεις αναφέρουν ότι τα κλεισίματα έχουν οδηγήσει σε ένα ευρύ φάσμα καταπάτησης και υπονόμευσης των δικαιωμάτων των παιδιών σε όλο τον κόσμο, είτε πρόκειται για την αύξηση της παιδικής εργασίας είτε για εκείνη των γάμων ανηλίκων, συχνά σε κοινότητες εντός των οποίων τα παιδιά ήδη αντιμετώπιζαν εμπόδια στην πρόσβασή τους στην εκπαίδευση.

Αν και είναι πολύ νωρίς ακόμη για να έχουμε επαρκή στοιχεία, σε όλο τον κόσμο οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σημειώνουν ότι όλο και περισσότερα παιδιά ξεκινούν να εργάζονται εξαιτίας των κλειστών σχολείων.

Λίβανος

Έκθεση της οργάνωσης Save the Children που κυκλοφόρησε αυτή την εβδομάδα, προειδοποιεί ότι τα παιδιά στον Λίβανο εξαναγκάζονται να εργαστούν από τους γονείς τους που βρίσκονται σε απελπιστική οικονομική κατάσταση. Η φιλανθρωπική οργάνωση φοβάται πως πολλά από αυτά τα παιδιά δεν θα επιστρέψουν ποτέ στο σχολείο. Η Τζένιφερ Μούρχεντ, διευθύντρια της οργάνωσης στον Λίβανο, δήλωσε στον Guardian: «Ήδη γινόμαστε μάρτυρες των τραγικών επιπτώσεων αυτής της κατάστασης, με παιδιά να εργάζονται σε σουπερμάρκετ ή στα χωράφια και με τα κορίτσια να εξαναγκάζονται σε γάμο».

Ουγκάντα

Στην Ουγκάντα τα σχολεία παραμένουν κλειστά από τον Μάρτιο του 2020, θέτοντας έτσι εκτός της εκπαιδευτικής διαδικασίας 15 εκατ. παιδιά. Μόνο ορισμένες τάξεις που πρόκειται να δώσουν εξετάσεις έχουν επιστρέψει στις αίθουσες. Οι υπόλοιπες πρόκειται να επανέλθουν σταδιακά εντός των ερχόμενων μηνών, αλλά χιλιάδες κορίτσια δεν θα ξαναμπούν στο σχολείο, έχοντας μείνει έγκυοι ή έχοντας παντρευτεί στο διάστημα που μεσολάβησε.

Στην επαρχία Γκουλού, στα βόρεια της χώρας, ο Αμπρόουζ κατασκευάζει τούβλα κάτω από τον καυτό ήλιο, για έναν πενιχρό μισθό, αντί να παρακολουθεί τα μαθήματά του. Τα βάσανά του δεν είναι μοναδικά: Ο αριθμός των παιδιών που εργάζονται έχει αυξηθεί σε ολόκληρη την περιοχή. «Η κατασκευή των τούβλων είναι πολύ σκληρή δουλειά», λέει ο 11χρονος, που ήδη υποφέρει από πόνους στη μέση και εξανθήματα σε όλο του το σώμα.

Τα παιδιά που ζουν εκεί εξακολουθούν να διασκεδάζουν, κλέβοντας λίγο χρόνο για να παίξουν κρυφτό ή να πηδήξουν σκοινάκι, όμως ο Αμπρόουζ δεν ξέρει αν θα επιστρέψει ποτέ στο σχολείο. Η μητέρα του ανησυχεί για τις σωματικές επιπτώσεις που έχει η δουλειά για τα παιδιά της.

«Τα τούβλα προκαλούν προβλήματα», αναφέρει η ίδια. «Σωματικά, νιώθεις πόνους στα χέρια σου». Όμως δεν βλέπει άλλο τρόπο να επιβιώσει η οικογένειά της.

Αφγανιστάν

Τα κορίτσια έχουν δεχθεί το σφοδρότερο πλήγμα από το κλείσιμο των σχολείων σε όλο τον κόσμο. Σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, το ποσοστό των εφήβων κοριτσιών που εγκατέλειπαν το σχολείο ήταν ήδη πολύ υψηλό πριν την πανδημία, με 2,2 εκατ. κορίτσια να βρίσκονται εκτός τάξεων. Τώρα, οι οργανώσεις που τις υποστηρίζουν φοβούνται ότι η αύξηση των πρόωρων γάμων πρόκειται να καταστήσει αδύνατη τη συνέχιση της εκπαίδευσης ακόμη και για εκείνες που το επιθυμούν.

Στην Καμπούλ, η 15χρομνη Κατέμα αναρρώνει από τον θάνατο του μωρού της, μετά από έναν πολύ δύσκολο και επιβλαβή για την υγεία της τοκετό. Οι γιατροί αποδίδουν τις επιπλοκές στη νεαρή της ηλικία.

«Βρίσκεται ακόμη σε κατάσταση σοκ», εξηγεί η μητέρα της, η 40χρονη Μάρζια, μιλώντας στον Guardian. «Πιστεύει ότι το μωρό της είναι ακόμη ζωντανό με μηχανική υποστήριξη, κι εμείς δεν την αναγκάζουμε να αποδεχτεί την αλήθεια. Θα της το πούμε όταν γυρίσει στο σπίτι».

Ο πατέρας της αποφάσισε ότι η κόρη του έπρεπε να παντρευτεί, όταν το σχολείο της έκλεισε πέρσι τον Μάρτιο εξαιτίας της πανδημίας.

Η οικογένεια της Κατέμα έσπευσε να της βρει σύζυγο. Ο πατέρας της ανησυχούσε ότι θα ντρόπιαζε την οικογένειά τους αν έμενε στο σπίτι χωρίς την κατάλληλη επίβλεψη. Έτσι, αποφάσισε να την παντρέψει με έναν αγρότη πολύ μεγαλύτερο από την ίδια και έκαναν μια βιαστική τελετή που θα εξασφάλιζε ότι η κόρη του θα μπορούσε να μετακομίσει στο σπίτι του συζύγου της πριν την έναρξη του lockdown.

«Ήθελα να τελειώσει το σχολείο, όμως κανείς δεν με ακούει εμένα», δήλωσε η μητέρα της, η Μάρζια.

«Λάτρευα το σχολείο», θυμάται η ίδια η Κατέμα. «Μου έμενε μόνο ένας χρόνος ακόμη, οπότε στεναχωρήθηκα πολύ όταν μου ζητήθηκε να το εγκαταλείψω. Ήμουν καλή μαθήτρια. Ήθελα ακόμη και να σπουδάσω μια μέρα. Κανείς δεν με ρώτησε αν ήθελα να παντρευτώ».

Τα σχολεία της Καμπούλ επιτέλους άρχισαν να ανοίγουν την περασμένη εβδομάδα και η Κατέμα ελπίζει ότι ίσως επιστρέψει, καταφέρνοντας να μην γίνει ένα ακόμη κορίτσι που είδε την εκπαίδευσή του να διακόπτεται πρόωρα λόγω της πανδημίας.

Κολομβία

Αν και η τηλεκπαίδευση κατέκτησε τον κόσμο στη διάρκεια της πανδημίας, δεν αποτελεί πανάκεια, ιδιαιτέρως σε περιοχές με κακή σύνδεση στο internet ή σε περιοχές όπου οι γονείς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθούν στο κόστος μιας σύνδεσης. Για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, η τηλεκπαίδευση μπορεί να επιδεινώσει ήδη υπάρχοντα εμπόδια.

Στην Κολομβία, ο 12χρονος Αντρέ παρακολουθεί τα μαθήματά του στο κινητό τηλέφωνο των γονιών του. Το χωριό τους βρίσκεται κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα, στον ποταμό Κατατούμπο. Οι συχνές καταιγίδες της περιοχής πολλές φορές οδηγούν και σε διακοπές του internet.

«Δεν είναι το ίδιο να βλέπεις τον δάσκαλό σου από μια οθόνη», λέει ο ίδιος στον Guardian. «Η σύνδεση διακόπτεται συνέχεια».

Ο Αντρέ πάσχει από σπαστική παραπληγία, που δημιουργεί δυσκολίες στην ομιλία του – επομένως και στη συμμετοχή του στο μάθημα, ακόμη και όταν αυτό δεν διαμεσολαβούνταν από οθόνες.

Σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, 114 εκατ. παιδιά παραμένουν εκτός των σχολείων – αριθμός μεγαλύτερος σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη. Ορισμένα δημόσια σχολεία στη Μπογκοτά, την πρωτεύουσα της Κολομβίας, έχουν ανοίξει και πάλι τις πόρτες του. Όμως σε επαρχιακές περιοχές, όπως το Κατατούμπο, όπου ζει ο Αντρέ, και όπου η ανάγκη για δια ζώσης εκπαίδευση είναι ακόμη μεγαλύτερη, στην πλειοψηφία τους τα σχολεία παραμένουν κλειστά.

Τέτοιες μικρές πόλεις αποτελούν και κέντρα παραγωγής κόκας, του βασικού συστατικού της κοκαΐνης, με ένοπλες συμμορίες να συγκρούονται για τον έλεγχό της.

Ο αριθμός των παιδιών που εξαφανίστηκαν στη διάρκεια της περσινής χρονιάς αυξήθηκε σημαντικά, καθώς οι οικογένειες εξωθήθηκαν στη φτώχεια και τα παιδιά έχασαν την επίβλεψη των δασκάλων τους, επισημαίνει η οργάνωση Save the Children Colombia. Τοπικές οργανώσεις εγείρουν ανησυχίες για το ενδεχόμενο οι ανήλικοι να έχουν στρατολογηθεί σε ένοπλες συμμορίες ή να εργάζονται σε φυτείες κόκας.

«Πολλά παιδιά εγκατέλειψαν το σχολείο για οικονομικούς λόγους», εξηγεί η μητέρα του Αντρέ, η Μαρία. «Από τους 40 συμμαθητές του, μόνο οι 25 παρακολουθούν ακόμη τα μαθήματά τους».

Ο Αντρέ ελπίζει ότι μια μέρα θα είναι σε θέση να χρησιμοποιεί περίπλοκα μηχανήματα και προγράμματα προκειμένου να αναπτύξει ρομποτικά άκρα που θα βοηθούν άλλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν αναπηρίες σαν τη δική του. «Μου αρέσει πολύ η τεχνολογία», λέει ο ίδιος.

«Πάντα του λέμε ότι μπορεί να μην μπορεί να περπατήσει, αλλά μπορεί να κάνει καταπληκτικά πράγματα με το μυαλό του», εξηγεί στον Guardian η Μαρία. «Και εγώ του λέω: “Μπορεί να μην είμαι σε θέση να σου δώσω αυτά τα πράγματα, όμως αν μελετήσεις, μια μέρα θα μπορείς να δώσεις στα παιδιά σου αυτά που δεν μπορέσαμε να σου προσφέρουμε εμείς».