Stories 05 Απριλίου 2021 | 15:30

Πως άλλαξε η τέχνη του τατουάζ από τον 18ο αιώνα;

Ο θρυλικός καλλιτέχνης τατουάζ και ιστορικός Henk Schiffmacher μας ταξιδεύουν σε μια προσωπική διαδρομή μέσω της ιστορίας των τατουάζ από τη δεκαετία του 1730 έως τη δεκαετία του 1970 μέσα από ένα μεγάλο βιβλίο εκπληκτικών αντικειμένων και σχεδίων τατουάζ

Ο θρυλικός καλλιτέχνης τατουάζ και ιστορικός Henk Schiffmacher μας ταξιδεύουν σε μια προσωπική διαδρομή μέσω της ιστορίας των τατουάζ από τη δεκαετία του 1730 έως τη δεκαετία του 1970 μέσα από ένα μεγάλο βιβλίο εκπληκτικών αντικειμένων και σχεδίων τατουάζ.

Παρουσιάζοντας πάνω από διακόσια χρόνια παγκόσμιας ιστορίας τατουάζ, το βιβλίο – λεύκωμα από τις εκδόσεις Taschen συγκεντρώνει τα καλύτερα της διάσημης ιδιωτικής συλλογής του Schiffmacher με ζωηρά προσωπικά σχόλια από τον πιο αγαπημένο και φιλόσοφο της τέχνης.

Τατουάζ: Το πρώτο αίμα

Το πρώτο τατουάζ μπορεί να εντοπιστεί πριν από 5.000 χρόνια σε έναν φυσικά μουμιοποιημένο άνθρωπο που ονομάζεται Ötzi, του οποίου τα 61 σημάδια χαραγμένα με κάρβουνο πιστεύεται ότι είναι τα παλαιότερα τατουάζ στον κόσμο.

Η πρακτική του μελανιού του δέρματος έχει μια πολύπλοκη ιστορία και, όπως και άλλες μορφές τέχνης, το δικό της σύνολο πολιτιστικών παραδόσεων, συμπεριλαμβανομένων πρώιμων εργαλείων, ιστορικών ζωγραφιών και εθνογραφικών φωτογραφιών και πιο πρόσφατα, απεικονίσεις σχεδίων – που ονομάζονται «φύλλα φλας»- από διάσημους ζωντανούς καλλιτέχνες.

Και, όπως η τέχνη, το τατουάζ έχει τη δική του αγορά για τέτοια αντικείμενα, καθώς και τα δικά του μουσεία. Το Μουσείο Daredevil στη Νέα Υόρκη και το Lyle Tuttle Tattoo Studio and Museum του Σαν Φρανσίσκο – πήρε το όνομά του από τον θρυλικό καλλιτέχνη τατουάζ και αγαπημένο στους σελέμπριτις, όπως η Cher και η Janis Joplin – είναι μόνο μερικά παραδείγματα.

Ένας μοναδικός συλλέκτης

Ο Schiffmacher, του οποίου ο πατέρας ήταν χασάπης, ενδιαφέρθηκε να συλλέξει την τέχνη του τατουάζ πριν γίνει ο ίδιος καλλιτέχνης. Όπως θυμάται στο βιβλίο του, θεωρούσε τον εαυτό του «κίσσα» από την παιδική του ηλικία, όταν συγκέντρωσε πυρόλιθους και κεφαλές βελών και αυγά πουλιών, κρεμώντας μια πινακίδα στην πόρτα του δωματίου του που έγραφε «Το Μουσείο μου».

Γεννημένος το 1952 στη μικρή ολλανδική πόλη Harderwijk, ο Schiffmacher ταξίδεψε στο Άμστερνταμ στις αρχές της δεκαετίας του ’20, όπου έγινε φίλος με τον διάσημο καλλιτέχνη Tattoo Peter. Ταυτόχρονα, καλλιεργούσε ένα νέο ενδιαφέρον για τη φωτογραφία, ιδίως τα ασπρόμαυρα πορτρέτα της Diane Arbus με τα λεγόμενα «εκκεντρικά», που περιελάμβαναν φωτογραφίες από ανθρώπους γεμάτους «αναμνήσεις» στο κορμί τους.

«Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, το τατουάζ στην Ολλανδία ήταν σπάνιο και αναφερόταν σε άτομα που ήδη είχαν πολλά τατουάζ.», είπε ο Schiffmacher. «Άρα δεν είναι όπως σήμερα · ολόκληρος ο κόσμος είναι γεμάτος τατουάζ τώρα», σύμφωνα με το CNN

Ο Schiffmacher άρχισε να συνομιλεί και με άλλους καλλιτέχνες, ανταλλάσσοντας τις φωτογραφίες του με τα σχέδιά τους. Όταν άρχισε να κάνει τατουάζ λίγο μετά, ταξίδεψε σε άλλες χώρες εκτενώς για να μάθει το… μελάνι από τους συγχρόνους του. Επισκέφτηκε τα καταστήματά τους, τους πούλησε τα σχέδια του και έψαξε τοπικά καταστήματα με αντίκες για νέα ευρήματα.

Καθώς η φήμη του ως καλλιτέχνη και συλλέκτης αναμνηστικών τατουάζ, ολοένα και μεγάλωνε, αντιλήφθηκε πως το τατουάζ δεν είναι απλά μια ζωγραφιά.

Από τις αντικερί στα μουσεία

Τα μουσεία έχουν επίσης ζητήσει να δανειστούν τμήματα της συλλογής του Schiffmacher, όπως το Tropenmuseum του Άμστερνταμ και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λος Άντζελες. Μερικά από τα αντικείμενά του έχουν ταξιδέψει με την έκθεση που άνοιξε ως «Tatoueurs, Tatoués» στο Musée du Quai Branly Jacques Chirac στο Παρίσι το 2015, η οποία έφτασε μέχρι στο Μουσείο Royal Ontario στο Τορόντο και στο The Field Μουσείο Σικάγο, μεταξύ άλλων.

Μετά τις πρόσφατες διαμάχες που αφορούσαν μουσεία τέχνης και φυσικής ιστορίας σχετικά με αντικείμενα που είχαν κλαπεί από περιοχές αποικιών, ο κόσμος του τατουάζ είχε τον δικό του υπολογισμό για τον τρόπο απόκτησης ορισμένων αντικειμένων. Το δέρμα με τατουάζ έχει αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης και έκθεσης και ο Schiffmacher λέει ότι δεν είναι ασυνήθιστο για μερικούς ανθρώπους να δωρίσουν το δικό τους «σημαδεμένο» σώμα για έκθεση μετά το θάνατό τους.

Ωστόσο, δεν έχουν δοθεί πρόθυμα όλα αυτά τα αντικείμενα. Κατά την τελευταία δεκαετία, για παράδειγμα, ιδρύματα όπως το Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και ο οργανισμός Σμιθσόνιαν έχουν επαναπατρίσει τμήματα των συλλογών τους από ανθρώπινα λείψανα Μαορί, συμπεριλαμβανομένων διατηρημένων κεφαλών ή «μοκομάι», που διαθέτουν εκτεταμένα τατουάζ προσώπου. Σύμφωνα με το βιβλίο του, ο ίδιος ο Schiffmacher συνόδευε τον καλλιτέχνη τατουάζ Gordon Toi και τον ηθοποιό Cliff Curtis, και οι δύο καταγωγής Μαορί, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 για να ανακτήσει ένα κομμάτι κεφαλής από έναν έμπορο τέχνης στο Παρίσι.

Το ονόμασε «μια έντονη εμπειρία». Η κεφαλή από τότε επέστρεψε στη Νέα Ζηλανδία και στεγάζεται στο εθνικό μουσείο, γνωστό ως «Te Papa», σύμφωνα με τον Schiffmacher.

«Τα τατουάζ επικοινωνούν με τον ίδιο τρόπο το μήνυμα τους είτε είστε ζωντανοί είτε νεκροί, οπότε για πολλούς Μαορί, το να έρθετε αντιμέτωποι με ένα από αυτά τα κεφάλια είναι σαν να μιλάτε σε έναν πρόγονο», εξήγησε.

Σήμερα, ο Schiffmacher εξακολουθεί να θεωρεί τα τατουάζ του ως μια μορφή επικοινωνίας που του έδωσε μια νέα πρόσβαση και οπτική στο θέμα που δεν θα είχε ποτέ διαφορετικά.