Παραμένει πρόκληση η γήρανση των ευρωπαίων αγροτών 

Η γήρανση των αγροτών της Ευρώπης είναι μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές. Ο αντίκτυπος της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) στην ανανέωση γενεών είναι ως επί το πλείστον θετικός, αλλά παραμένει περιορισμένος, ιδίως σε περιοχές που δεν διαθέτουν βασικές υποδομές και υπηρεσίες. Η ΚΓΠ από μόνη της δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των κύριων εμποδίων εισόδου στη γεωργία, όπως η πρόσβαση στη γη και η πρόσβαση στο κεφάλαιο. Τα μέτρα που περιλαμβάνονται στην ΚΓΠ υποστηρίζουν την οικονομική βιωσιμότητα των νέων αγροτών, αλλά δεν αξιοποιείται πλήρως το δυναμικό αυτών των μέτρων.

Αυτά είναι μερικά βασικά ευρήματα της «Αξιολόγησης σχετικά με τον αντίκτυπο της ΚΓΠ στην ανανέωση της γενιάς, στην τοπική ανάπτυξη και στην απασχόληση στις αγροτικές περιοχές», που δημοσιεύθηκε σήμερα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η αξιολόγηση υποστηρίζεται από εξωτερική μελέτη και εξετάζει την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, τη συνάφεια, τη συνοχή και την προστιθέμενη αξία της ΕΕ των μέτρων πολιτικής των δύο πυλώνων της ΚΓΠ που εφαρμόστηκαν μεταξύ 2014 και 2020. Τα μέτρα που αξιολογούνται κατά την αξιολόγηση είναι εκείνα που σχετίζονται περισσότερο με την ανανέωση γενεών:

(i)  υποστήριξη άμεσων πληρωμών σε νέους αγρότες

(ii) επενδυτική υποστήριξη  και

(iii) ενίσχυση εκκίνησης επιχειρήσεων («μέτρα ανανέωσης γενεών της ΚΓΠ»).

Η αξιολόγηση διαπιστώνει ότι η υποστήριξη που παρέχεται από τα «μέτρα ανανέωσης γενεών της ΚΓΠ» έχει θετικό αντίκτυπο στην αύξηση του αριθμού των νέων γεωργών, αν και σε περιορισμένο βαθμό. Αυτός ο θετικός αντίκτυπος εξαρτάται επίσης από άλλους παράγοντες. Για παράδειγμα, τα κοινωνικοπολιτισμικά και ευρύτερα οικονομικά κίνητρα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην απόφαση να μπουν στη γεωργία ή να ζήσουν σε αγροτικές περιοχές.

Τα μέτρα ανανέωσης των γενεών της ΚΓΠ βελτιώνουν την απόδοση των αγροτικών επιχειρήσεων, την ανθεκτικότητά τους και την ασφαλή μεταφορά αγροκτημάτων από την παλαιότερη στη νεότερη γενιά. Ωστόσο, αυτά τα μέτρα τείνουν να αυξάνουν την κοινωνικοοικονομική βιωσιμότητα των αγροτικών επιχειρήσεων αφού οι νέοι αγρότες έχουν ιδρύσει τις δραστηριότητές τους, αντί να συμβάλλουν στη διαδοχή των εκμεταλλεύσεων. Επιπλέον, τα μέτρα ανανέωσης της γενικής παραγωγής της ΚΓΠ δεν προσαρμόζονται σωστά σε μεταφορές εκτός της οικογένειας.

Η υποστήριξη που παρέχεται από τα μέτρα ανανέωσης γενεών βοηθά τους νέους αγρότες με το γενικό κόστος μετά την εγκατάσταση της φάρμας τους και την επενδυτική στήριξη των πρώτων ετών. Ωστόσο, από μόνο του δεν επαρκεί, για να αντιμετωπιστούν τα κύρια εμπόδια εισόδου στη γεωργία, όπως η πρόσβαση σε θέματα γης και κεφαλαίου.

Αν και το επίπεδο κατάρτισης των νέων ιδιοκτητών αγροκτημάτων κάτω των 35 ετών έχει αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου, η πρόσβαση στις γνώσεις και τις συμβουλές παραμένει ανεπαρκής. Το 2016, μόνο το 43% των νέων ιδιοκτητών εκμεταλλεύσεων είχε πρακτική εμπειρία, σε σύγκριση με το 32% κατά μέσο όρο για όλους τους αγρότες της ΕΕ. Η ανάλυση δείχνει τα οφέλη από την παροχή πιο επίσημης κατάρτισης και συμβουλών ως προϋπόθεση για την πρόσβαση σε επιχορηγήσεις κεφαλαίου, ενίσχυση εκκίνησης ή/και συμπλήρωμα άμεσων ενισχύσεων για νέους αγρότες.

Η υποστήριξη της αγροτικής ανάπτυξης, εκτός από άλλες πολιτικές της ΕΕ, όπως τα περιφερειακά και ταμεία συνοχής που προωθούν την αγροτική οικονομική διαφοροποίηση, καλύτερες υπηρεσίες και υποδομές (συμπεριλαμβανομένης της ευρυζωνικότητας), είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση του ευρύτερου οικονομικού κλίματος, ιδίως στις αγροτικές περιοχές.

Η εφαρμογή και ο αντίκτυπος των μέτρων ανανέωσης της ΚΓΠ θα μπορούσαν να βελτιωθούν, εάν τα κράτη μέλη αναπτύξουν ολοκληρωμένες προσεγγίσεις, χρησιμοποιώντας με συνεκτικό τρόπο πολλαπλά μέσα της ΚΓΠ και εκτός της ΚΓΠ και ευρύτερες νομοθετικές και φορολογικές διατάξεις. Τα μελλοντικά στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ θα παρέχουν ένα κατάλληλο πλαίσιο για να πάει προς αυτήν την κατεύθυνση.