Πρωτοφανείς διαστάσεις μιας σύγκρουσης κορυφής μεταξύ δύο πρώην πρωθυπουργών λαμβάνει στο εσωτερικό της χώρας η συζήτηση για το ποια είναι η ενδεδειγμένη γραμμή που πρέπει να ακολουθηθεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, τη στιγμή μάλιστα που το ζήτημα αυτό «καίει».

Φωτιές

Ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη οι διερευνητικές επαφές και οι πολιτικές διαβουλεύσεις Ελλάδας και Τουρκίας, ενώ είναι προγραμματισμένη συνάντηση στην Άγκυρα σε λίγες μέρες μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών Νίκου Δένδια και Μεβλούτ Τσαβούσογλου και ταυτόχρονα η τουρκική πλευρά ζητάει μετ’ επιτάσεως και προσπαθεί να επιβάλει άμεσα μια συνάντηση Ερντογάν – Μητσοτάκη.

Η δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ των κ.κ. Κώστα Σημίτη και Κώστα Καραμανλή με εκατέρωθεν δηλώσεις-αντεγκλήσεις όπου στο μόνο στο οποίο συμφωνούν οι δύο πρώην πρωθυπουργοί είναι πως έχουν διαφορετικές αντιλήψεις για το κρισιμότερο και πιο σοβαρό ανοιχτό εθνικό ζήτημα της χώρας μοιραία βάζει στη μέση τόσο τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα και ανάβει φωτιές για το σύνολο του πολιτικού συστήματος.

Διαφορά ή διαφορές

Είναι κοινό μυστικό άλλωστε ότι υπερασπιστές και των δύο διαφορετικών γραμμών για τα ελληνοτουρκικά που εκφράζουν οι Κώστας Καραμανλής και Κώστας Σημίτης υπάρχουν τόσο στη ΝΔ όσο και στον ΣΥΡΙΖΑ. Από την πλευρά του το ΚΙΝΑΛ στήριξε την τότε στρατηγική Σημίτη και επιτέθηκε κατά του Κώστα Καραμανλή.

Σήμερα ο Κώστας Καραμανλής επέλεξε να απαντήσει με μια μακροσκελή δήλωσή του στο προ ημερών άρθρο του Κώστα Σημίτη στα «ΝΕΑ».

Στην άποψη Σημίτη ότι το Ελσίνκι ήταν μια επιτυχημένη στρατηγική που δεν ολοκληρώθηκε με ευθύνη των μετέπειτα κυβερνήσεων και ιδίως της κυβέρνησης Καραμανλή, ο κ. Καραμανλής απάντησε ότι το Ελσίνκι έθετε υπό αμφισβήτηση την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας για να ανταπαντήσει άμεσα ο κ. Σημίτης ότι τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο τα διαπραγματευόταν και η κυβέρνηση της ΝΔ την περίοδο 2004-2009.

Συμφωνώντας ότι διαφωνούν επί της αρχής οι δύο πρωθυπουργοί ουσιαστικά έθεσαν ανοιχτά και χωρίς περιστροφές το δίλημμα που ταλανίζει την πολιτική και οικονομική ελίτ της χώρας όλες τις τελευταίες δεκαετίες: Μία διαφορά (υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ) ή περισσότερες διαφορές θα συζητήσουμε (ουσιαστικά συζητάμε) με την Τουρκία;

Με τον Κώστα Σημίτη να μιλάει για «διαφορές» και τον Κώστα Καραμανλή να μιλάει για «μία και μόνη διαφορά».

Καραμανλής, Σαμαράς και Βενιζέλος

Το ενδιαφέρον στην παρέμβαση Καραμανλή είναι ότι -κατά πολλούς- έχει πολλά μηνύματα και προς πάσα κατεύθυνση και ιδίως προς το εσωτερικό της ΝΔ και τον Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ουσιαστικά ο κ. Καραμανλής υπερασπίζεται την δική του πολιτική και την αναίρεση βασικών πτυχών της στρατηγικής του Ελσίνκι κάνοντας αναφορά ότι σε αυτή τη γραμμή κινήθηκε ένας ακόμη πρώην πρωθυπουργός ο Αντώνης Σαμαράς αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Σαμαρά Ευάγγελος Βενιζέλος.

Για ορισμένους η παρέμβαση Καραμανλή αποτελεί και ένα σαφές μήνυμα προς τον ίδιο τον κ. Μητσοτάκη ότι σε αυτό το θέμα (συζήτηση για μία και μόνη διαφορά με Τουρκία) θα έχει απέναντί του δύο πρώην πρωθυπουργούς της ΝΔ, παρά το γεγονός ότι η πλευρά Καραμανλή είχε δει με κακό μάτι την πρόσφατη παρέμβαση Σαμαρά κατά της διεξαγωγής των διερευνητικών επαφών.

Υπενθυμίζεται ότι ο Αντώνης Σαμαράς προ ολίγου καιρού είχε ανοιχτά εκφράσει τη διαφωνία του με την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης με αιχμή την προσφυγή στη Χάγη και είχε αντιταχθεί στην επανέναρξη των διερευνητικών επαφών Ελλάδας και Τουρκίας με τη φράση «με πειρατές δεν κάνεις διάλογο».

Καυτή πατάτα και στα χέρια του Τσίπρα

Από την άλλη μεριά η παρέμβαση Καραμανλή λειτουργεί σε βάρος της εσωκομματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ καθώς η «ομπρέλα» των Ευκλείδη Τσακαλώτου, Νίκου Φίλη, Πάνου Σκουρλέτη και Νίκου Βούτση σε συνεργασία με τους «γεφυροποιούς» υπό το Νίκο Μπίστη συγκλίνουν με τη γραμμή Σημίτη ως προς τα ελληνοτουρκικά.

Άλλωστε αυτή η ομάδα είχε αντιταχθεί στη σκληρή αντιπολιτευτική γραμμή Τσίπρα και είχε επί της ουσίας κόντρα στην επίσημη γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ στηρίξει την υπογραφή της συμφωνίας Ελλάδας και Αιγύπτου για τη μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ, που εκ των πραγμάτων συμπαρασύρει σε συγκεκριμένη κατεύθυνση τις διαπραγματεύσεις Ελλάδας και Τουρκίας για το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Σε κάθε περίπτωση δεν είναι λιγότερο καυτή η πατάτα που κρατάει στα χέρια του ο Αλέξης Τσίπρας με δεδομένο ότι είναι μοιραίο ένα πρόβλημα της χώρας να μετατρέπεται σε πρόβλημα στρατηγικής για ένα κόμμα εξουσίας όπως είναι το εκάστοτε κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Κανένα σχόλιο

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το μέγαρο Μαξίμου μέχρι στιγμής έχουν αποφύγει να εμπλακούν ανοιχτά στη διένεξη Κώστα Καραμανλή και Κώστα Σημίτη αλλά και από την Κουμουνδούρου τηρείται σιγήν ιχθύος.

Ενδεικτική όλου αυτού του κλίματος είναι η απάντηση της κυβερνητικής εκπροσώπου Αριστοτελίας Πελώνη κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών, καθώς όταν κλήθηκε να σχολιάσει την παρέμβαση Καραμανλή απάντησε ότι «δεν έχω κανένα σχόλιο».

Πρόσθεσε ωστόσο ότι, -αποφεύγοντας να αναφερθεί ονομαστικά στους δύο πρώην πρωθυπουργούς- ότι «οι θέσεις της χώρας είναι σαφείς, είναι διατυπωμένες και με πολλές αφορμές από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Η θέση της χώρας είναι ότι η μόνη διαφορά μας με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο».

Οι «θαλάσσιες ζώνες»

Μάλιστα η κα Πελώνη όταν ρωτήθηκε εκ νέου αν η κυβέρνηση συμφωνεί με τον Κώστα Σημίτη ότι υπάρχουν και άλλες διαφορές με την Τουρκία πέραν της υφαλοκρηπίδας/AOZ επανέλαβε: «Σας είπα ότι η μόνη διαφορά που υπάρχει με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο».

Βεβαίως η απάντηση περί «θαλάσσιων ζωνών» επιδέχεται ερμηνείες καθώς στις θαλάσσιες ζώνες δεν συμπεριλαμβάνονται μόνο η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ, αλλά και τα χωρικά ύδατα (αιγιαλίτιδα ζώνη).

Δεν θα τορπιλίσει την επίσκεψη Δένδια

Σε κάθε περίπτωση πάντως με δεδομένη την επίσημη θέση της κυβέρνησης ότι παρά τις τουρκικές διεκδικήσεις η Ελλάδα δεν συζητάει κάτι άλλο, η Αθήνα δεν πρόκειται να πάρει την ευθύνη να τορπιλίσει τις εν εξελίξει συζητήσεις με την Άγκυρα.

Η Αριστοτελία Πελώνη ερωτηθείσα αν το ταξίδι Δένδια θα πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα στις 14 Απριλίου μετά την επίθεση που εξαπέλυσε το τουρκικό ΥΠΕΞ στον Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη με αφορμή δηλώσεις του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών για την εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας τόνισε ότι «έχουμε ξαναπεί ότι δεν θα είναι η ελληνική πλευρά αυτή που θα τορπιλίσει το διάλογο, εφόσον δεν υπάρξουν προκλητικές ενέργειες. Η Ελλάδα επαναλαμβάνω επιθυμεί την αποκλιμάκωση και αυτό είναι το μήνυμα που απηύθυνε και στον κ. Τσαβούσογλου χτες ο Έλληνας πρέσβης στην Άγκυρα Μιχάλης Διάμεσης».

Πάντως χτες ο Κυριάκος Μητσοτάκης εκτίμησε ότι η Τουρκία δεν θα επαναλάβει σκηνικό έντασης στο Αιγαίο αντίστοιχο με αυτό που είχε προκαλέσει με το Oruc Reis, λόγω των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου όπως υποστήριξε ο πρωθυπουργός καθώς «η Τουρκία έχει αντιληφθεί τη νέα ισορροπία δυνάμεων».

Οι διαφορές με την Τουρκία ν’ αντιμετωπιστούν ενεργά

Αναλυτικά οι παρεμβάσεις των πρώην πρωθυπουργών έχουν ως εξής:

Η απάντηση του Κώστα Σημίτη στον Κώστα Καραμανλή:

«Στα «Νέα» (3.4.2021) έγινε προδημοσίευση της συμβολής μου στον συλλογικό τόμο «Η στρατηγική του Ελσίνκι, 20+1 χρόνια μετά» (εκδόσεις Σιδέρη). Αυτό το δημοσίευμα σχολίασε ο κ. Κ. Καραμανλής. Η δήλωση του Κ. Καραμανλή αποδεικνύει πράγματι τις διαφορετικές μας αντιλήψεις.

»Πεποίθησή μου ήταν και είναι, ότι οι διαφορές με την Τουρκία πρέπει να αντιμετωπίζονται ενεργά, στη βάση της εθνικής μας κυριαρχίας και του Διεθνούς Δικαίου, αξιοποιώντας την ισχύ που μάς δίνει η συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τα πλεονεκτήματα που μάς εξασφαλίζουν οι διεθνείς συμμαχίες μας.

»Η επ’ αόριστον παραπομπή των διαφορών με τη γείτονα σε μια μελλοντική κάθε φορά διευθέτηση, οδήγησε και θα οδηγεί στη διεύρυνση των τουρκικών διεκδικήσεων. Η πιο χαρακτηριστική και επώδυνη απόδειξη της αδράνειας είναι η εξέλιξη του Κυπριακού.

»Την περίοδο της συνόδου Κορυφής του Ελσίνκι, η κυβέρνησή μου αξιοποίησε την ευνοϊκή συγκυρία της επιθυμίας της Τουρκίας για προσέγγιση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αφ’ ενός λύσαμε το πολύπλοκο θέμα της ευρωπαϊκής ένταξης της Κύπρου και αφ’ ετέρου χαράξαμε έναν οδικό χάρτη επίλυσης των ελληνοτουρκικών.

»Ως προς το θέμα των χωρικών υδάτων πρέπει να σημειωθεί, ότι όλες οι κυβερνήσεις (συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Κ. Καραμανλή) συζητούσαν στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών το θέμα του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης, που είναι θέμα εθνικής κυριαρχίας και συναρτάται με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ».

Το Ελσίνκι αμφισβητούσε την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας

Αναλυτικά η δήλωση του Κώστα Καραμανλή έχει ως εξής:

«Συνεχίζει ο κ. Σημίτης να γράφει για τη λεγόμενη «επιτυχία» του Ελσίνκι. Έχω πάντα επιφυλάξεις ως προς το κατά πόσο αυτές οι δημόσιες τοποθετήσεις διευκολύνουν τον χειρισμό κρίσιμων εθνικών θεμάτων και, μάλιστα, σε μια δύσκολη φάση τους που είναι τώρα σε εξέλιξη.

»Όμως, η εμμονή και η συνεχής επανάληψη επιβάλλουν να ειπωθούν τελικά κάποια πράγματα, για λόγους ιστορικής ακρίβειας. Και αφού παραβλέψω την αναφορά σε μια συνάντηση που δεν έγινε ποτέ με αυτήν τη σύνθεση και με αυτό το περιεχόμενο.

»Για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους: η δήθεν «επιτυχημένη» στρατηγική του Ελσίνκι οδηγούσε την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, την ελληνική κυριαρχία νησιών και βραχονησίδων, στη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης! Από τα Ίμια μέχρι το Ελσίνκι, η κυβέρνηση Σημίτη ζητούσε ουσιαστικά από ΗΠΑ και Ευρωπαίους εταίρους να ωθήσουν την Τουρκία να προσφύγει στη Χάγη εναντίον μας για τα Ίμια και τις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες».

»Φρόντιζε να συμπεριληφθούν αντίστοιχες προβλέψεις στα επίσημα Ευρωπαϊκά κείμενα. Δεν έχει ξανασυμβεί κράτος, και μάλιστα Ευρωπαϊκό, να ζητά από όλον τον κόσμο να θέσει τρίτο κράτος σε δικαστική αμφισβήτηση την εδαφική του ακεραιότητα!

Σοβαρό ολίσθημα η Μαδρίτη

»Με τη συμφωνία της Μαδρίτης τον Ιούλιο 1997, έγινε και ένα ακόμα σοβαρό ολίσθημα. Αναγνώρισε ότι η Τουρκία έχει νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική της κυριαρχία και ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να ασκήσει μονομερώς κανένα δικαίωμά της! Προφανώς ούτε το μονομερές δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, όπως ρητά προβλέπεται από το Διεθνές Δίκαιο για όλες τις χώρες.

»Το 1999 με το Ελσίνκι, η ΕΕ ως Πόντιος Πιλάτος θα προωθούσε την προσφυγή της Τουρκίας στη Χάγη εναντίον μας για «εκκρεμείς συνοριακές διαφορές και άλλα συναφή θέματα», μέχρι τα τέλη του 2004! Όχι μόνο για την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ που είναι η μόνη διαφορά που αναγνωρίζουν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1974. Και όχι από κοινού με την Ελλάδα με συνυποσχετικό. Μονομερώς! Δηλαδή, η Τουρκία θα προσδιόριζε μόνη της τα επίδικα θέματα.

»Και, καθώς η Ελλάδα αποδεχόταν ακόμα τότε την υποχρεωτική δικαιοδοσία της Χάγης, δεν θα είχε επιλογή. Αυτομάτως αποδεχόταν το άνευ προηγουμένου: ότι εδάφη της, κυριαρχία της και ό,τι άλλο θεωρούσε η Τουρκία «συναφές» θα ετίθεντο υπό δικαστική αίρεση.

»Και, ενώ στο Ελσίνκι η Τουρκία κέρδιζε αυτό που διακαώς επεδίωκε επί 36 χρόνια, δηλαδή τον χαρακτηρισμό της ως υποψήφιας χώρας για ένταξη στην ΕΕ, η Ελλάδα δεν φρόντισε να λάβει ως αντάλλαγμα ούτε καν τα αυτονόητα: την άρση του casus belli και τον έμπρακτο σεβασμό από την Άγκυρα του διεθνούς δικαίου στο σύνολό του, ιδίως δε του Δικαίου της Θάλασσας. Αντιθέτως, θέταμε οι ίδιοι την εδαφική μας ακεραιότητα υπό επανεξέταση.

Απεμπλοκή από τετελεσμένα

»Στο άρθρο του κ. Σημίτη αναφέρεται μάλιστα ότι διαφορά μας προς επίλυση με την Τουρκία δεν είναι μόνον η υφαλοκρηπίδα, αλλά και τα χωρικά μας ύδατα! Από πότε; Και μας εγκαλεί ότι τάχα δεν αξιοποιήσαμε το Ελσίνκι, για να «επιλύσουμε» και αυτό το ζήτημα!

»Φαίνεται, γι’ αυτό η κυβέρνηση Σημίτη διαπραγματευόταν με την Τουρκία αποκλειστικά το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ.! Για να «επιλύσει» το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας – που το Ελσίνκι έκανε πακέτο με όλες τις τουρκικές διεκδικήσεις – με τρόπο αποδεκτό από την Τουρκία!

»Το Δεκέμβριο 2004, όταν κρινόταν η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας στις Βρυξέλλες, η δική μας προτεραιότητα ήταν πράγματι η απεμπλοκή μας από το τετελεσμένο του Ελσίνκι. Πίστευα και πιστεύω ότι, πέραν της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, τίποτε άλλο από όσα θέτει η Τουρκία δεν μπορεί να τεθεί υπό διαπραγμάτευση ή δικαστική αίρεση. Το προηγούμενο του Ελσίνκι ήταν πλέον πραγματικότητα, αλλά έπρεπε να αποδυναμωθεί.

Θα με βρίσκουν πάντα αντίθετο

»Προσθέσαμε τη διατύπωση ότι στη Χάγη θα πάμε «εφόσον απαιτείται», για να αποφύγουμε να συρθούμε για θέματα που δεν υφίστανται. Διαμορφώσαμε μία νέα στρατηγική που μετέτρεπε τα προβλήματα με την Τουρκία από ελληνο-τουρκικά σε Ευρω-τουρκικά.

»Η ΕΕ, από το να παραπέμπει την εδαφική μας ακεραιότητα στη Χάγη, γεγονός αδιανόητο, επόπτευε πλέον η ίδια και με τη δική μας ενεργό συμμετοχή τη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις σχέσεις καλής γειτονίας και το Διεθνές Δίκαιο, ως προαπαιτούμενο της ενταξιακής διαδικασίας (Διαπραγματευτικό Πλαίσιο με την Τουρκία, Οκτώβριος 2005).

»Πρόσθετη απόδειξη των κινδύνων που περιέκλειε το Ελσίνκι είναι ότι αυτό ενταφιάστηκε και τυπικά τον Ιανουάριο 2015, από την κυβέρνηση Σαμαρά. Με δήλωση που κατέθεσε ο τότε Υπουργός Εξωτερικών Ευ. Βενιζέλος στα Ηνωμένα Έθνη, η χώρα μας δεν αναγνωρίζει την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου της Χάγης για θέματα εδαφικής μας κυριαρχίας, συμπεριλαμβανομένων των χωρικών μας υδάτων.

»Είναι πράγματι αληθές ότι έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις με τον κ. Σημίτη και όσους συμμερίζονται τις απόψεις του. Για εμάς τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Δεν διαπραγματευόμαστε εθνική κυριαρχία και δεν την θέτουμε στην κρίση κανενός. Μοναδικό θέμα προς επίλυση με την Τουρκία: η υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Διαφορετικές αντιλήψεις θα με βρίσκουν πάντα αντίθετο.

Το Ελσίνκι ήταν μια επιτυχία που δεν ολοκληρώθηκε

Στο άρθρο του στα ΝΕΑ ο Κώστας Σημίτης είχε μεταξύ άλλων υποστηρίξει:

«Το επεισόδιο των Ιμίων τον Ιανουάριο 1996 έδωσε αφορμή για σημαντική αλλαγή στον τρόπο χειρισμού των σχέσεών μας με την Τουρκία και στη διαμόρφωση μιας νέας αποτελεσματικής στρατηγικής.

»Η κρίση των Ιμίων αποκάλυψε την υποβόσκουσα επιθετική -επεκτατική- στρατηγική της Άγκυρας και ιδιαίτερα του πολιτικο-στρατιωτικού κατεστημένου που ήθελε κατά διαστήματα να αμφισβητεί τα ανατολικά σύνορα της επικράτειάς μας καταπατώντας προκλητικά διεθνείς συνθήκες και ρυθμίσεις που όριζαν ξεκάθαρα τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και δεν άφηναν περιθώρια άλλων ερμηνειών.

»Μια στρατηγική, δηλαδή, που παρέβλεπε τις εξελίξεις και τις κρατούσες ιδεολογίες στην Ευρώπη και παρέπεμπε σε αντιλήψεις εξωτερικής πολιτικής τις παραμονές του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου […]».

Headlines