Μιλτιάδης Μαρινάκης : «Πολιτισμός και εκπαίδευση στην ελληνοαμερικανική κοινότητα»

Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται
εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι
με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους.
Το μόνο που τους έμενε προγονικό
ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες,
με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους.

Κι είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής
τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται, και
τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε,
που μόλις πια τα καταλάμβαναν ολίγοι.

Και πάντα μελαγχολικά τελείων’ η γιορτή τους.
Γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες —
Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί·
και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,
να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά
βγαλμένοι — ω συμφορά! — απ’ τον Ελληνισμό.

Με τους στίχους αυτούς του Κωνσταντίνου Καβάφη, ενός κατ’ εξοχήν Ελληνα της Διασποράς που γεννήθηκε και πέθανε στην Αλεξάνδρεια, ξεκίνησε τον συντονισμό της ψηφιακής συζήτησης – webinar «Πολιτισμός και εκπαίδευση στην ελληνοαμερικανική κοινότητα» ο διακεκριμένος καθηγητής Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Οχάιο Gregory Jusdanis.

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Capital Link στο πλαίσιο της ίδρυσης της «Εδρας Μιλτιάδη Μαρινάκη για τη Νεοελληνική Γλώσσα και τον Πολιτισμό» στο Αμερικανικό Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο και της ανάληψης καθηκόντων του πρώτου καθηγητή της έδρας, Γιώργου Αναγνώστου.

Η Εδρα Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο έλαβε το όνομα του Μιλτιάδη Μαρινάκη. Στις ΗΠΑ, εκτός από την Εδρα του Οχάιο, λειτουργούν μεταξύ άλλων οι Εδρες Νεοελληνικών Σπουδών «Σεφέρη» (Seferis Chair) στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, «Καβάφη» (C.P. Cavafy) στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και Center of Greek Studies («Νίκος Καζαντζάκης») στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο

Σε αυτή την ημερίδα, μεταξύ άλλων, συμμετείχαν ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, η πρέσβης της Ελλάδας στις ΗΠΑ Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, ο πρόεδρος της Capital Maritime & Trading Corp Βαγγέλης Μαρινάκης, ο καθηγητής της Εδρας «Μιλτιάδη Μαρινάκη» Γιώργος Αναγνώστου, o πρόεδρος της Capital Link Νίκος Μπορνόζης και σημαντικές προσωπικότητες από τον ακαδημαϊκό χώρο, τον επιχειρηματικό κόσμο και τους μεγάλους ελληνοαμερικανικούς οργανισμούς. Κοινή συνισταμένη των συμμετεχόντων, η συνολική προσπάθεια διατήρησης της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού προς όφελος της ελληνοαμερικανικής κοινότητας και της ευρύτερης αμερικανικής κοινωνίας.

«Θα πρέπει να γιορτάζουμε με υπερηφάνεια τη διαρκή δέσμευση των Ελλήνων – τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό – στην προώθηση και προαγωγή των αξιών μας: του πολιτισμού, της γλώσσας, της ηθικής και βέβαια του πνεύματος» ανέφερε στον χαιρετισμό του ο σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, σημειώνοντας πως «φέρουμε την τεράστια ευθύνη της διαφύλαξης και της διατήρησης της ίδιας της γλώσσας της Καινής Διαθήκης», καθώς «αυτή η γλώσσα της Καινής Διαθήκης έγινε η γλώσσα της λειτουργίας και της θεολογίας της Εκκλησίας, η οποία, όπως λένε οι Απόστολοι, είναι ο «πυλώνας και η βάση της αλήθειας»».

Προσωπικά βιώματα

Ο Βαγγέλης Μαρινάκης, ο οποίος θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη του πατέρα του Μιλτιάδη Μαρινάκη παρέχει σημαντική οικονομική υποστήριξη στην προσπάθεια του Πανεπιστημίου του Οχάιο, αναφέρθηκε στη ζωτική σημασία της εκπαίδευσης στη διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

«Στη διάρκεια της ζωής μου είχα την ευκαιρία να εκτιμήσω πραγματικά τη ζωτική σημασία που έχει η εκπαίδευση των μελλοντικών γενεών στις αξίες και στην κουλτούρα του ελληνικού πολιτισμού, στη θέση και στην πολιτιστική δύναμη της σύγχρονης Ελλάδας. Ιδιαίτερα δε στις ΗΠΑ, όπου ζει και εργάζεται μια μεγάλη, δυναμική και ακμαία κοινότητα Ελληνοαμερικανών. (…) Ο πατέρας μου έφτασε από την πατρίδα του, το νησί της Κρήτης, στον Πειραιά τη δεκαετία του 1970. Πίστευε στα αρχαία ελληνικά ιδανικά, όπως του μεταδόθηκαν μέσω της κρητικής διαλέκτου, της υπέροχης λογοτεχνίας του Νίκου Καζαντζάκη, των κρητικών μαντινάδων που συνέθετε συχνά, της κρητικής λύρας, των ιδανικών του πολέμου για την ανεξαρτησία και πολλών άλλων πτυχών της ζωής του στην Κρήτη. Αυτά τα βιώματα μετέδωσε και σε εμένα και με τη σειρά μου τα μεταδίδω στα δικά μου παιδιά. Ειδικά τα βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη έχουν επηρεάσει σημαντικά την οικογένειά μου και εμένα ως προς το πάθος και την αγάπη μας για τη χώρα μας και τους ανθρώπους της, αλλά και ως προς την ευθύνη για τον εαυτό μας στη ζωή μας».

Ο Βαγγέλης Μαρινάκης αναφέρθηκε και στις ρίζες του από την πλευρά της μητέρας του.

«Η μητέρα μου, που κατάγεται από την περιοχή του Πόντου και προέρχεται από την εξέχουσα οικογένεια Υψηλάντη, φέρει μια διαφορετική κληρονομιά: εκείνη της ποντιακής διαλέκτου, των θρύλων των προγόνων, των ηρώων της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, την ξεχωριστή μαγειρική και τις μουσικές παραδόσεις και τις αναμνήσεις από τα εδάφη που άφησαν βεβαίως μετά την τραγική Γενοκτονία του Πόντου».

Στην εξέλιξη της συζήτησης, σε προσωπικά τους βιώματα και στον τρόπο που ήρθαν ως παιδιά σε επαφή με την ελληνική γλώσσα αναφέρθηκαν η Αρτεμις Λεοντή, καθηγήτρια της Εδρας «Καβάφη» του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, και ο Νίκος Λαρυγγάκης, διευθύνων σύμβουλος του Αμερικανοελληνικού Ινστιτούτου (ΑΗΙ).

H πρέσβής της Ελλάδας στις ΗΠΑ Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος,

«Μεγάλωσα στο Μίσιγκαν, σε μια πόλη με πέντε ελληνικές οικογένειες και είμαι τρίτης γενιάς» ανέφερε η Αρτεμις Λεοντή, «Τα πρώτα μου μαθήματα στην ανάγνωση και στη γραφή μου δόθηκαν από έναν ιερέα που οδηγούσε 25 μίλια μέσα στον πάγο και στα χιόνια, μία φορά την εβδομάδα, για να διδάξει ελληνικά στον αδελφό μου και σε μένα». Συνεχίζοντας η Αρτεμις Λεοντή είπε συγκινημένη: «Η πιο σημαντική στιγμή για μένα, που ένιωσα να συνδέομαι πραγματικά με τον ελληνικό πολιτισμό με έναν τρόπο που με επηρέασε και ως ενήλικη, ήταν όταν, ως μαθήτρια Λυκείου, το πρόγραμμα «Ελληνική Παιδεία» («Hellenic Paideia») (σ.σ. από Ελληνοαμερικανούς του Οχάιο, το 1975) πίεσε ώστε τα Νεοελληνικά να γίνουν πανεπιστημιακή γλώσσα» στη σχολή όπου ιδρύθηκε η Εδρα «Μιλτιάδη Μαρινάκη»».

O Nίκος Λαρυγγάκης αναφέρθηκε στον τρόπο που η μητέρα του τον πίεσε να έρθει σε επαφή με τα ελληνικά. «Mεγάλωσα σ’ ένα σπιτικό μεταναστών. Μου άρεσε να παίζω baseball και κάθε χρόνο έπρεπε οι γονείς σου να υπογράφουν μια δήλωση ότι έχεις την έγκρισή τους. Κάθε χρόνο αυτό ήταν ζήτημα. Η μητέρα μου δεν ήθελε να το υπογράφει, τον πατέρα μου δεν τον ενδιέφερε καν. Την τελευταία χρονιά, ύστερα από τέσσερα χρόνια, η μητέρα μου επέμενε να μην το υπογράφει, οπότε της πρότεινα την εξής συμφωνία. Της είπα: «Αν υπογράψεις, κάθε βράδυ που θα γυρίζω από το σχολείο και την προπόνηση θα πλένω εγώ τα πιάτα». Η μητέρα μου τελικά υπέγραψε και όταν γύρισα το βράδυ έτοιμος να αναλάβω την υποχρέωση που είχα αναλάβει, μου είπε: «Κάτσε δίπλα μου. Πάρε αυτό το ελληνικό βιβλίο. Διάβαζέ μου στα ελληνικά και θα πλένω εγώ τα πιάτα». Ετσι με έκανε να σκεφτώ ότι κάτι υπάρχει πίσω από όλο αυτό το ζήτημα με τα ελληνικά».

Νεοελληνικές σπουδές και ελληνοαμερικανική κοινωνία

Ο Γιώργος Αναγνώστου, καθηγητής Σύγχρονης Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού και πρώτος καθηγητής της Εδρας «Μιλτιάδη Μαρινάκη» για την Ελληνική Γλώσσα και τον Πολιτισμό, αναφέρθηκε στη συνεισφορά των νεοελληνικών σπουδών στην ελληνοαμερικανική κοινωνία: «Μέσω διδασκαλίας, δημοσιεύσεων και της διάχυσης της νέας γνώσης στη δημόσια σφαίρα, οι ερευνητές συνεισφέρουν στην αυτογνωσία των Ελληνοαμερικανών και προσφέρουν ποικίλους τρόπους ταύτισης με την ελληνική κουλτούρα. Είναι αδύνατον να φανταστεί κανείς την εν εξελίξει δημιουργία των ελληνοαμερικανών πολιτιστικών και πολιτικών ηγετών, τόσο στο εθνικό όσο και στο επίπεδο των τοπικών κοινοτήτων, χωρίς τις γνώσεις περί ελληνικής και ελληνοαμερικανικής ιστορίας και πολιτισμού».

Ο Γιώργος Αναγνώστου αναφέρθηκε και στις τάσεις που παρατηρούνται στις τάξεις των ελληνοαμερικανών νέων: «Η (μερική) στροφή της νεολαίας προς νέα επαγγέλματα και πολιτιστικά ενδιαφέροντα αποτελεί μια νέα φάση στην ελληνοαμερικανική ιστορία. Αυτή η ομάδα αποτελεί ένα εν δυνάμει πολιτιστικό και επαγγελματικό κεφάλαιο το οποίο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και να συνεισφέρει στην ελληνοαμερικανική δημόσια ζωή, όπως η δημοσιογραφία, οι τέχνες, η πολιτιστική διαχείριση και η πολιτιστική διακυβέρνηση. Αυτή η γενιά είναι σε θέση να αφήσει το σημάδι της μέσω πολιτιστικών και καλλιτεχνικών διακρίσεων στην ελληνοαμερικανική καθώς και αμερικανική κοινωνία».

Ο Ρόμπερτ Μπούλερ αναφέρθηκε στους στόχους του Πανελλήνιου Ιδρύματος Υποτροφιών (PanHellenic Scholarship Foundation), το οποίο εκπροσωπεί ως πρόεδρος και διεθύνων σύμβουλος.

«Επειδή θέλουμε να προωθήσουμε τους μελλοντικούς ηγέτες, αναζητούμε συγκεκριμένα μαθητές υψηλών επιδόσεων που έχουν ενεργή σχέση με τον ελληνισμό. Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, συναντάμε λίγους μαθητές που διαλέγουν κλασικές ελληνικές σπουδές ή νεοελληνικές σπουδές. Ισως αυτά τα τμήματα προσελκύσουν το ενδιαφέρον περισσότερων φοιτητών εάν η διδασκαλία των κλασικών και ελληνικών σπουδών εντρυφήσει στην ελληνική φιλοσοφία και στον πολιτισμό γενικότερα. Πιστεύω ότι διαλέγοντας το μάθημα των Ελληνικών Σπουδών, οι μαθητές μπορούν επίσης να αποκομίσουν συγκεκριμένες δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Ακριβώς όπως η «Τέχνη του πολέμου» («The Art of War»), που γράφτηκε από τον Κινέζο Sun Tzu πριν από 2.500 χρόνια, χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την αντιμετώπιση συγκρούσεων, έτσι και οι ελληνικές ιδέες και αξίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη χάραξη στρατηγικής και στην εργασία».

Στη μεγάλη σημασία της εκπαίδευσης αναφέρθηκε και ο Τζον Κάλαμος, πρόεδρος του Εθνικού Ελληνικού Μουσείου (NHM) στο Σικάγο: «Οταν σπούδαζα στο πανεπιστήμιο Αρχιτεκτονική, Μηχανολογία και Χρηματοοικονομικά, έτυχε να επιλέξω κάποιο μάθημα στη Φιλοσοφία και αυτό πραγματικά με ενέπνευσε στο να επιλέξω πολλά ακόμα μαθήματα Φιλοσοφίας. Με εισήγαγε περισσότερο στην ελληνική φιλοσοφική σκέψη και πραγματικά με ενθάρρυνε. Μετά την αποφοίτησή μου δημιούργησα μια έδρα στη Φιλοσοφία, τόσο σημαντική ήταν για εμένα αυτή η εμπειρία. Αυτό που λέω στους φοιτητές σήμερα είναι ότι η φιλοσοφία και ιδιαίτερα η ελληνική φιλοσοφία είναι σημαντική. Δεν είναι το τι μαθαίνεις, αλλά ο τρόπος που μαθαίνεις πώς να σκέφτεσαι. Και αυτό πρέπει να διδάσκουμε. Αυτός είναι και ο σκοπός του NHM που με εμπνέει: πώς να το διδάξουμε αυτό στη νέα γενιά. Είναι το πιο σημαντικό. Οταν μεγάλωνα, για εμένα αποτέλεσε ένα πραγματικό κίνητρο και θέλω να μπορώ να το διδάξω στις επόμενες γενιές στο μέλλον».

Ο Ντρέικ Μπεχράκης, πρόεδρος της Εθνικής Ελληνικής Εταιρείας (NHS), τόνισε πως βασική αποστολή του οργανισμού που εκπροσωπεί είναι «η προστασία και η στήριξη της ελληνικής κληρονομιάς και του πολιτισμού μας επανασυνδέοντας και αγκαλιάζοντας τις ελληνικές μας ρίζες».

Tέλος, ο Τζορτζ Χωριάτης, ύπατος πρόεδρος της ελληνοαμερικανικής οργάνωσης AHEPA, τόνισε τη σημασία που έχει κάθε πρόγραμμα που στηρίζει την καλλιέργεια της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ και το πόσο η διενέργεια εκπαιδευτικών προγραμμάτων θα ενθάρρυνε τους νέους των δύο χωρών, ειδικά το έτος 2021, να αντλήσουν δύναμη από την ελληνική ιστορία. Αυτά πάντως που δύσκολα μπορούν να αποτυπωθούν στο χαρτί είναι ο ενθουσιασμός και η συγκίνηση όλων όσοι μίλησαν για τον κοινό τους στόχο, που δεν είναι άλλος από τη στήριξη των νεοελληνικών σπουδών και της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς των Ελλήνων της Διασποράς.