Προσφυγικό : Οι φραγμοί στην εκπαίδευση των προσφυγόπουλων στην Ελλάδα

Σε επίπεδα ρεκόρ έχει φτάσει ο αποκλεισμός προσφυγόπουλων από το εκπαιδευτικό σύστημα, σύμφωνα με έκθεση της οργάνωσης Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) με τίτλο «Excluded and Segregated. The vanishing education of refugee children in Greece» («Αποκλεισμένοι και διαχωρισμένοι. Η εκπαίδευση των παιδιών προσφύγων στην Ελλάδα εκλείπει»).

Η έκθεση ρίχνει «φως» στους φραγμούς που δέχονται τα παιδιά πρόσφυγες ενώ κάνει αναφορά και στις ξενοφοβικές συμπεριφορές εντός της σχολικής κοινότητας, το οποίο δημιουργεί περαιτέρω δυσκολίες στα παιδιά.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, σημειώνεται μια  μία ταχεία και ραγδαία πτώση των εγγραφών παιδιών-προσφύγων σε δημόσια σχολεία τα τελευταία δύο χρόνια, από 12.867 τον Ιούνιο του 2019 σε 8.637 τον Μάρτιο του 2021.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα περιλαμβάνει τρία ειδικά υποστηρικτικά μέτρα για την ένταξη των παιδιών προσφύγων: Νηπιαγωγεία μέσα στα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) και στις δομές φιλοξενίας της ηπειρωτικής χώρας, Δομές Υποδοχής για την Εκπαίδευση των Προσφυγοπαίδων (ΔΥΕΠ), ήτοι απογευματινά μαθήματα σε δημόσια σχολεία, και πρωινές Τάξεις Υποδοχής (ΤΥ) εντός των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) σε καθορισμένα δημόσια σχολεία.

Όπως τονίζουν εκπαιδευτικοί,  η πραγματική φοίτηση στο σχολείο βρίσκεται σε δραματικά χαμηλό ποσοστό, αποδίδοντας τους λόγους του αποκλεισμού σε μια σειρά ελλείψεων στην εφαρμογή του εκπαιδευτικού πλαισίου, στις καθυστερήσεις στη δημιουργία τάξεων υποδοχής και ΔΥΕΠ και στην πρόσληψη διδακτικού προσωπικού, στην απουσία ή ανεπάρκεια υπηρεσιών μεταφοράς.

Ως παράδειγμα τίθεται η υπόθεση του καταυλισμού της Ριτσώνας, όπου φιλοξενούνται 2.763 πρόσφυγες, μεταξύ των οποίων πάνω από 800 παιδιά σχολικής ηλικίας, τα οποία παραμένουν εκτός σχολείου, ενώ η Δήμαρχος Χαλκιδέων έχει αντιταχθεί στην πρόσβασή τους σε τοπικά σχολεία, υποστηρίζοντας ότι η σχολική υποδομή δεν δύναται να απορροφήσει επιπλέον μαθητές και ότι η ένταξή τους θα δημιουργούσε κινδύνους για τη δημόσια υγεία λόγω της πανδημίας του COVID -19.

«Ο μισαλλόδοξος δημόσιος λόγος κατά της εκπαίδευσης παιδιών προσφύγων, με αναφορές σε κινδύνους για τη δημόσια υγεία, εξακολουθεί να παρατηρείται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας» αναφέρει η RSA.

«Έχουμε λάβει πολλές κενές υποσχέσεις, αλλά περιμένουμε ακόμα να μας δοθεί αυτή η ευκαιρία. Και ξέρετε, αν κάποιος δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσει με μια τοπική κοινότητα, τότε πώς μπορεί να υπάρξει αλληλοκατανόηση και πως μπορούν να μας γνωρίσουν;» διερωτάται ένα κορίτσι από το Αφγανιστάν, αιτούσα άσυλο.

Ταφόπλακα στα ανθρώπινα δικαιώματα ο covid

Tον Μάρτιο του 2020, με αφορμή τα περιοριστικά μέτρα για την διάδοση του κοροναϊού, επιβλήθηκαν στα ΚΥΤ αυστηροί όροι, οι οποίοι επέτρεπαν τη έξοδο από τη δομή μόνο ενός μέλους ανά οικογένεια ή ενός εκπροσώπου ανά ομάδα από τις 7 το πρωί έως τις 7 το βράδυ.

Ωστόσο, τα μέτρα αυτά παρατάθηκαν ακόμη και μετά το πέρας της καραντίνας για τον υπόλοιπο πληθυσμό τον Μάιο του 2020, πυροδοτώντας έντονη κριτική κατά των διακρίσεων εις βάρος των προσφύγων.

Ενώ το κλείσιμο των σχολείων λόγω της πανδημίας οδήγησε στην μετάβαση του εκπαιδευτικού συστήματος στη δυσμενή πραγματικότητα της τηλεκπαίδευσης, τα περισσότερα παιδιά-πρόσφυγες εξακολουθούν να στερούνται τα απαραίτητα μέσα για φοίτησή τους, όπως πρόσβαση στο Διαδίκτυο, τεχνικό εξοπλισμό και γλωσσικές δεξιότητες για την πλοήγηση στην πλατφόρμα που έχει συσταθεί από τις αρχές για την τηλεκπαίδευση και λειτουργεί στα ελληνικά.

«Τον Μάρτιο του 2020, με την πρώτη καραντίνα, ο γιος μου δεν μπορούσε να συμμετάσχει σε διαδικτυακά μαθήματα, επειδή είχαμε μόνο ένα τηλέφωνο, το οποίο το είχα μαζί μου όταν δούλευα. Το ίδιο συνέβη τον Νοέμβριο με τη δεύτερη καραντίνα… Κάποιος μας δώρισε ένα τάμπλετ. Αλλά έχω δύο παιδιά. Μια μέρα έδινα στο μεγαλύτερο γιό μου τη δυνατότητα να παρακολουθήσει το μάθημα, την άλλη μέρα στο μικρότερο μου…» αναφέρει ένας αφγανός πατέρας.

Ο διαχωρισμός δεν είναι απάντηση

Η εμμονή της κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη δημιουργία μεγάλων δομών για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο, μακριά από αστικά κέντρα, επιβεβαιώνει τους φόβους περαιτέρω αποκλεισμού και διαχωρισμού των παιδιών-προσφύγων.

Το μνημόνιο συνεργασίας σχετικά με το προγραμματισμένο «ΚΥΤ πολλαπλών χρήσεων» στη Λέσβο προβλέπει τη διεξαγωγή σχολικής εκπαίδευσης εντός των εγκαταστάσεων, όπου δεν καθίσταται δυνατή η παρακολούθηση σε δημόσιο σχολείο.

« (…)Ο διαχωρισμός δεν είναι η απάντηση. Η τοποθέτηση αυτών των παιδιών σε σχολεία μέσα στους καταυλισμούς ή ο περιορισμός της εκπαίδευσής τους σε απομακρυσμένες/περιορισμένες δομές δεν αποτελεί εναλλακτική λύση. Όχι μόνο είναι δικαίωμα κάθε παιδιού να έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση, αλλά και με να το αποκλείσεις, αυτό καταστρέφει περαιτέρω ψυχική και σωματική του υγεία. Πρέπει να θυμόμαστε ότι πολλά από αυτά τα παιδιά δεν μπόρεσαν να πάνε στο σχολείο στην πατρίδα τους λόγω πολέμου και συχνά αντιμετώπισαν βία και πείνα. Πρέπει να αγκαλιάσουμε κάθε παιδί και να επιτρέψουμε σε όλους να μεγαλώσουν στις κοινωνίες μας» λέει χαρακτηριστικά εκπαιδευτικός σε νησί του Αιγαίου.

Παιδιά που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν

«Μέσα σε έξι μήνες αυτά τα παιδιά έχουν βιώσει την πυρκαγιά στη Μόρια, το νέο στρατόπεδο, τον COVID-19, και δεν έχουν την ευκαιρία ακόμη και δύο ώρες την ημέρα να πάνε κάπου και να ξεχάσουν τα προβλήματά τους. Λόγω της πανδημίας, παραβιάστηκαν οι νόμοι και δημιουργήθηκαν νέα εμπόδια για την πρόσβαση στην εκπαίδευση στο νησί… Τώρα αντιμετωπίζουν ρατσισμό στην προσπάθεια να πάνε τελικά στο σχολείο. Ο ρατσισμός πρώτα απ ‘όλα επηρεάζει την ψυχολογία των παιδιών. Είναι απογοητευμένοι, είναι σπασμένοι, λένε: »Δεν μας θέλουν» και ρωτούν: «Τι κάναμε λάθος;»…» είναι τα λόγια ενός δάσκαλου.

«Η ανθεκτικότητα αυτών των παιδιών να ξεπεράσουν το τραύμα και να συνεχίσουν είναι αξιοσημείωτη. Όλα τα παιδιά πρέπει να φοιτούν στο σχολείο και πρέπει να υπάρχουν ειδικές διατάξεις για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Αυτή είναι μια κρίσιμη αναπτυξιακή εποχή. Δεν μπορείτε να τους αφήνετε εκτός σχολείου για μήνες ή χρόνια. Θα έχει γνωστικό και αναπτυξιακό αντίκτυπο. Βλέπουμε παιδιά προσχολικής ηλικίας που έδειξαν επιλεκτικής αλαλίας. Υπάρχουν παιδιά σε μικρή ηλικία που βλάπτουν τον εαυτό τους ή σκέφτονται να αυτοκτονήσουν».

Εδώ ολόκληρη η έκθεση.