Το Πεκίνο επιβάλλει τους κανόνες και ο Τζακ Μα δηλώνει υποταγή

Η τελετουργική αυτοκριτική είναι μια μακρά παράδοση στην Κίνα. Άλλωστε, ήταν μια γενικευμένη πρακτική στην Πολιτιστική Επανάσταση. Τότε τα «στελέχη που είχαν πάρει τον καπιταλιστικό δρόμο», ακόμη και εάν απέφευγαν τη δημόσια διαπόμπευση, συνήθως με τη μορφή ενός πλακάτ κρεμασμένου στο λαιμό τους που αποτύπωνε την ομολογία τους ότι είναι εχθροί του λαού, σίγουρα έπρεπε να ομολογήσουν τα σφάλματά τους και να επιδείξουν ειλικρινή μεταστροφή σε μακρόχρονες κομματικές διαδικασίες που συχνά διακόπτονταν από λεκτικές επιθέσεις εναντίον τους.

Εμπειρία οδυνηρή, αν και λιγότερο επικίνδυνη από αυτή της ΕΣΣΔ στην κορύφωση των εκκαθαρίσεων της περιόδου 1937-1938 όπου ακόμη και η ομολογία αντισοβιετικής στάσης δεν ακύρωνε την προδιαγεγραμμένη πορεία προς την εκτέλεση.

Η σύγχρονη Κίνα είναι αρκετά διαφορετική από αυτήν της Πολιτιστικής Επανάστασης. Όμως, η ανάγκη να δηλώνεται με τον δέοντα τρόπο η μετάνοια παραμένει. Έτσι λοιπόν η εταιρεία Alibaba, που τιμωρήθηκε με πρόστιμο 18,2 δισεκατομμυρίων γιουάν (1,22 δισεκατομμύρια δολάρια) από τις κινεζικές ρυθμιστικές αρχές έσπευσε να δηλώσει την πλήρη μεταμέλειά της και να ορκιστεί πλήρη συμμόρφωση με μελλοντικές ρυθμίσεις, ενώ υπογράμμισε την ευγνωμοσύνη και το σεβασμό της για τη συνετή κυβερνητική παρέμβαση και ρύθμιση, αποδεχόμενη ταυτόχρονα ότι οι νέες ρυθμίσεις προάγουν τον υγιή ανταγωνισμό.

Η Alibaba είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο και ένας γίγαντας στο ηλεκτρονικό εμπόριο με σχεδόν 780 εκατομμύρια πελάτες το 2020. Ο ιδρυτής της ο Τζακ Μα, παλαιός γνώριμος του προέδρου Σι Τζινπίνγκ, αφού ο τελευταίος ήταν κομματικός γραμματέας στην επαρχία όπου έχει την έδρα της η εταιρεία, είναι το κατεξοχήν πρότυπο του σύγχρονου κινέζου μεγιστάνα. Είναι ο τρίτος πλουσιότερος άνθρωπος στην Κίνα και ο εικοστός παγκοσμίως.

Παράλληλα, η εταιρεία είναι ο κολοσσός στο χώρο των ηλεκτρονικών πληρωμών, μέσω της θυγατρικής Ant Group που κατέχει τη  μεγαλύτερη πλατφόρμα ψηφιακών πληρωμών στην Κίνα, την Alipay, που έχει 1,3 δισεκατομμύρια χρήστες και διαχειρίζεται ετησίως συναλλαγές ύψους 17 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Γιατί η εταιρεία βρέθηκε στο στόχαστρο των κινεζικών αρχών;

Μέχρι το φθινόπωρο του 2020 η σχέση της εταιρείας και του Τζακ Μα με την κινεζική κυβέρνηση δεν έδειχνε να έχει μεγάλα προβλήματα. Μάλιστα, η εταιρεία προγραμμάτιζε μια γιγαντιαία δημόσια εγγραφή για την Ant Group ύψους 34 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Όμως, υπήρξε πολιτική απόφαση για τη αναστολή της δημόσιας εγγραφής και ο ίδιος ο Τζακ Μα για πολλούς μήνες δεν έκανε δημόσιες εμφανίσεις πυροδοτώντας πλήθος εικασιών για την τύχη του.

Στο διάστημα αυτό ο ρυθμιστικός έλεγχος των κινεζικών αρχών κινήθηκε σε δύο κατευθύνσεις. Από τη μια, οι κινεζικές αρχές εκτίμησαν ότι η Alibaba ουσιαστικά είχε μονοπωλιακές πρακτικές. Για να το κάνουν αυτό προσδιόρισαν το πεδίο στο οποίο δραστηριοποιείται η εταιρεία, ζήτημα που έχει δυσκολέψει τις ρυθμιστικές αρχές άλλων χωρών. Εδώ η εκτίμηση ήταν ότι η εταιρεία δραστηριοποιείται όχι στο ηλεκτρονικό εμπόριο από την επιχείρηση στον πελάτη αλλά στις διαδικτυακές πλατφόρμες λιανικής πώλησης. Επιπλέον, επεσήμανε ότι με αυτό τον προσδιορισμό έχει ευνοϊκή θέση σε σχέση με τα κανονικά καταστήματα λιανικής που αντιμετωπίζουν γεωγραφικούς περιορισμούς και έχουν υψηλότερα λειτουργικά έξοδα. Επιπλέον, επεσήμανε ότι έχοντας πρόσβαση σε τεράστιο όγκο δεδομένων και αποτελώντας τον μεγαλύτερο πάροχο υπηρεσιών cloud στην Κίνα, μπορούσε να στοχεύσει τους πελάτες με πολύ πιο αποτελεσματικό και εξατομικευμένο τρόπο.

Αυτό εξηγεί το γιατί επέλεξαν να στραφούν εναντίον της ζητώντας να περιορίσει τις μονοπωλιακές πρακτικές της.

Σε σχέση με την Ant το ζήτημα αφορούσε στο ότι η εταιρεία μέσα από την πλατφόρμα Alipay δεν προωθούσε μόνο τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, που είναι εξαιρετικά διαδεδομένες στην Κίνα, αλλά και μορφές ψηφιακού δανεισμού κυρίως μέσα από την ψηφιακή πιστωτική κάρτα Huabei. Το αποτέλεσμα είναι ο δανεισμός μέσω της εταιρείας να φτάσει τα 260 δισεκατομμύρια δολάρια, περίπου το ένα πέμπτο των βραχυπρόθεσμων καταναλωτικών δανείων που εκδίδουν οι παραδοσιακές κινεζικές τράπεζες.

Όμως, η υπερχρέωση των κινεζικών νοικοκυριών απασχολεί σοβαρά το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας. Ανάμεσα στο 2015 και το 2019 το χρέος των νοικοκυριών έφτασε τα 4.6 τρισεκατομμύρια δολάρια ή το 128% του μέσου εισοδήματος. Οι πληροφορίες ότι μέσα από τις ψηφιακές πλατφόρμες ιδίως νέοι άνθρωποι συγκέντρωναν μεγάλο όγκο χρέους ανησύχησαν ιδιαίτερα τις κινεζικές αρχές.

Το αποτέλεσμα ήταν μια ρυθμιστική παρέμβαση που επί της ουσίας απαιτεί από την Ant – που δήλωσε ότι αποδέχεται τις αλλαγές – να αποσυνδέσει την Alipay από διάφορες μη αποδεκτές πρακτικές δανεισμού, δηλαδή να μην μπορεί να προωθεί τη χρήση της Huabei ή να αποδέχεται τα βραχυπρόθεσμα δάνεια από την  Jiebei  ως μέσο πληρωμής. Βέβαια αυτές οι αλλαγές θα σημαίνουν μια σημαντική αλλαγή στο χρηματοοικονομικό οικοσύστημα που έχει αναπτύξει η Ant γύρω από το Alipay. Η βασική πίεση είναι να διαχωριστούν οι δραστηριότητες ώστε να μπορεί να υπάρξει καλύτερη ρυθμιστική επίβλεψη της καθεμιάς.

Επιπλέον, οι ρυθμιστικές αρχές θέλουν να περιορίσουν το γιγαντιαίο διαδικτυακό αμοιβαίο κεφάλαιο της Ant με την ονομασία Yu’e Bao (που σημαίνει «θησαυρός περισσευμάτων»), ένα διαδικτυακό fund όπου οι άνθρωποι μπορούν να τοποθετήσουν χρήματα οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας ακόμη και μόνο ένα γιουάν. Στο δεύτερο τρίμηνο του 2018 είχε φτάσει να διαχειρίζεται 260 δισεκατομμύρια δολάρια.

Πάντως η όλη εξέλιξη σημαίνει ότι θα υποχωρήσει και η αποτίμηση της Ant αρκετά κάτω από τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια που είχε φτάσει παραμονές της δημόσιες εγγραφής.

Η ευρύτερη σημασία των παρεμβάσεων

Οι παρεμβάσεις αυτές δεν είναι άσχετες με μια συνολικότερη στρατηγική επιλογή του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Αυτή αφορά την προσπάθεια να συνδυαστεί η ταχεία καπιταλιστική ανάπτυξη με την αποφυγή ακόμη μεγαλύτερης έντασης των κοινωνικών ανισοτήτων αλλά και της δημιουργίας «φουσκών». Αυτό σημαίνει μια διπλή παρέμβαση: προς τις κρατικές επιχειρήσεις να γίνουν πιο ιδιωτικοοικονομικά αποτελεσματικές και προς τις ιδιωτικές να αποδεχτούν συγκεκριμένους κανόνες όπως είναι η αποφυγή μονοπωλιακών καταστάσεων αλλά και η αποφυγή μιας αύξησης της κατανάλωσης με παράλληλη αύξηση του χρέους (παρότι καθεαυτή  ιδιωτική κατανάλωση ενθαρρύνεται ως μία εκ των ατμομηχανών της ανάπτυξης).

Επιπλέον, υπάρχει ένα ζήτημα πραγματικών συσχετισμών δύναμης. Το Πεκίνο δεν επιθυμεί να αμφισβητούνται οι βασικές κατευθύνσεις της πολιτικής του, ακόμη και από πρωταθλητές των αγορών. Και τα ζητήματα που αφορούν τον τραπεζικό και χρηματοοικονομικό τομέα είναι στρατηγική από αυτή την άποψη. Αυτό εξηγεί και γιατί με μία έννοια τα προβλήματα με την Alibaba είναι μικρότερα σε σχέση με την αντιπαράθεση γύρω από την Ant. Ούτε είναι τυχαίο ότι την επιθετική ρυθμιστική παρέμβαση και την απόσυρση του κ. Μα από το προσκήνιο είχε προηγηθεί η αντιπαράθεσή του με τον αντιπρόεδρο της Κίνας Γουάνγκ Κισάν που είχε ζητήσει μεγαλύτερη σύνεση και επίβλεψη στον χρηματοοικονομικό τομέα, ενώ ο μεγιστάνας είχε ζητήσει από τις κρατικές ρυθμιστικές αρχές να εγκαταλείψουν τη «νοοτροπία ενεχυροδανειστηρίου» που κατά τη γνώμη του είχαν.

Την ίδια στιγμή ειδικά οι παρεμβάσεις στην Alibaba και η προσπάθεια θεσμικής αποσαφήνισης του ηλεκτρονικού εμπορίου μένει να δούμε εάν θα έχουν επίδραση στις αναμέτρηση των δυτικών ρυθμιστικών αρχών με κολοσσούς όπως η Amazon.