Λιβύη : Αρκεί ο Ντμπεϊμπά για να εξασφαλιστούν τα συμφέροντα της Τουρκίας;

Η εμπλοκή της Τουρκίας στον εμφύλιο πόλεμο στην Λιβύη αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες γεωπολιτικές επενδύσεις της Άγκυρας. Στηριζόμενη πάνω σε προηγούμενες σχέσεις και τον τρόπο που επένδυσε στις αλλαγές που θα έφερνε αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε «Αραβική Άνοιξη», η Τουρκία ειδικά στην τελευταία φάση έριξε αποφασιστικά το βάρος της στην υποστήριξη της πλευράς της Τρίπολης και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης, ενισχύοντάς την με στρατιωτικό εξοπλισμό αλλά και διευκολύνοντας τη μετακίνηση μισθοφόρων από τις φιλικά προσκείμενες ένοπλες ισλαμιστικές ομάδες που στήριζε στη Συρία.

Το στοίχημα ήταν να μπορέσει να αποκτήσει προνομιακή σχέση με τη Λιβύη όχι μόνο με ορίζοντα την μεταπολεμική συνθήκη και τις οικονομικές ευκαιρίες αλλά την προσπάθεια να μπορέσει να κατοχυρώσει με διακρατικη συμφωνία τη δική της ανάγνωση για το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας για ζητήματα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Αυτό αποτυπώθηκε στο τουρκολιβυκό σύμφωνο για  αμοιβαία χάραξη υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.

Παρότι τυπικά η πλευρά της Τρίπολης δεν κέρδισε το πόλεμος εντούτοις άντεξε στις επιθέσεις των δυνάμεων που εκπροσωπούσαν τον Χαφτάρ και το Κοινοβούλιο, κάτι που τελικά διαμόρφωσε την ισορροπία δυνάμεων που επανενεργοποίησε την πολιτική διαδικασία και οδήγησε στην τρέχουσα μεταβατική κυβέρνηση. Η Τουρκία όπως και όλες οι άλλες χώρες με ενεργή ανάμειξη στην σύγκρουση (όπως η Αίγυπτος, η Ρωσία αλλά και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διαδικασία εκλογής της μεταβατικής κυβέρνησης από εκπροσώπους των περιοχών και των διάφορων παρατάξεων.

Η σημασία της εκλογής Ντμπεϊμπά

Η εκλογή του Ντμπεϊμπά ικανοποίησε την Τουρκία. Άλλωστε, οι οικονομικές ελίτ της Μισράτα, που συχνά έχουν οθωμανικές ρίζες, είναι μια ομάδα στην οποία στηρίζεται η Τουρκία για την προώθηση των επιδιώξεών της. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Ντμπεϊμπά δήλωσε πολύ νωρίς στο τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu «αλληλεγγύη στον τουρκικό λαό και το τουρκικό κράτη» περιγράφοντας την Τουρκία ως «πραγματικό εταίρο».

Το βαθμό επένδυσης στο πρόσωπό του τον έδειξε η Τουρκία με το είδος της θερμής υποδοχής που επεφύλαξε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά την επίσκεψη του Ντμπεϊμπά στην Άγκυρα στις 12-13 Ιούλη. Τον Ντμπεϊμπά συνόδευαν 14 υπουργοί και ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, σε μια συνάντηση που παρουσιάστηκε ως υψηλού επιπέδου συμβούλιο στρατηγικής συνεργασίας ανάμεσα στα δύο κράτη.

Τα αποτελέσματα της συνάντησης ήταν σημαντικά στο οικονομικό επίπεδο αφού οι δύο πλευρές συμφώνησαν να αυξήσουν το διμερές εμπόριο στα 5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίας από 3 δισεκατομμύρια που είναι αυτή τη στιγμή, ενώ ο Ντμπεϊμπά στη συνάντησή του με Τούρκους επιχειρηματίες δεσμεύτηκε ότι η Λιβύη θα προνομιμοποιήσει τις Τουρκικές επιχειρήσεις, δεδομένης της μεγάλης τους εμπειρίας στην περιοχή. Τουρκικές εταιρείες υπέγραψαν συμφωνίες για την κατασκευή νέου σταθμού επιβατών στο αεροδρόμιο της Τρίπολης, ηλεκτρικών σταθμών και ενός μεγάλου εμπορικού κέντρου.

Κυρίως, όμως, αποτυπώθηκαν και κρίσιμα πολιτικά σημεία. Πέραν της αναμενόμενης υποστήριξης στην ειρηνευτική διαδικασία και τις σχεδιαζόμενες εκλογές όπως και την επιμονή στην εδαφική και πολιτική ακεραιότητα της Λιβύης, η Τουρκία εξασφάλισε μια υποστήριξη του Ντμπεϊμπά στο τουρκολιβυκό σύμφωνο (που βέβαια επί της ουσίας παραμένει διακυβευόμενο), καθώς τα δύο μέρη «υπογράμμισαν την σημασία [των συμφωνιών] για τα κοινά συμφέροντα των δύο χωρών, επανεπιβεβαίωσαν την εγκυρότητα  των αρχών που εμπεριέχουν και διακήρυξαν την πρόθεσή τους να τα προωθήσουν».

Βεβαίως, ταυτόχρονα έγιναν και προσπάθειες να αντιμετωπιστούν και άλλες εκκρεμότητες όπως είναι τα ύψους 18 δισεκατομμυρίων δολαρίων έργα που έκαναν στη Λιβύη τουρκικές εταιρείες  και τα οποία διακόπηκαν με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου, ενώ συζητήθηκαν και τρόποι για να αντιμετωπιστούν τα λιβυκά χρέη προς τουρκικές επιχειρήσεις.

Τα όρια της τουρκικής επένδυσης

Όμως, το πρόβλημα είναι ότι η Τουρκία αντιμετώπισε ως κυβέρνηση έτοιμη να κάνει επιλογές στρατηγικού χαρακτήρα μια μεταβατική κυβέρνηση, που αποτυπώνει συγκεκριμένες ισορροπίες και η οποία στην πραγματικότητα ρητά δεν έχει την αρμοδιότητα να κάνει στρατηγικές επιλογές.

Επιπλέον, η Λιβύη παραμένει μια χώρα με σημαντικές διαιρέσεις. Η ανατολική πλευρά δεν βλέπει με καλό μάτι τα μεγάλα ανοίγματα προς την Τουρκία και δεν θεωρεί δεδομένο ότι πρέπει να τηρηθούν οι δεσμεύσεις προς την Τουρκία. Άλλες χώρες που έχουν λόγο στην Λιβύη, όπως είναι η Αίγυπτος δεν συμμερίζονται την άποψη της Άγκυρας για τα ζητήματα των γεωτρήσεων στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Το μεταβατικό «προεδρικό συμβούλιο» στην πραγματικότητα δεν έχει αρμοδιότητα να συζητήσει τα ζητήματα που αφορούν τις συμφωνίες για την ΑΟΖ και αυτό το ερώτημα μετατίθεται για την κυβέρνηση που θα προκύψει μέσα από τις προγραμματιζόμενες εκλογές. Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός  Χουσεΐν Ατίγια Αμπντούλ Χαφέζ Αλ Κατράνι κατά τη συνάντηση του με τον Έλληνα ΥΠΕΞ Νίκο Δένδια έκανε σαφές ότι δεν υποστηρίζει το τουρκολιβυκό σύμφωνο, που άλλωστε δεν είχε εγκριθεί από την Λιβυκή Βουλή. O μεταβατικός πρόεδρος Μοχάμεντ αλ Μένφι κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα συζήτησε και αυτός ζητήματα οικονομικής συνεργασίας ενώ αποσαφήνισε τα όρια των χειρισμών της μεταβατικής κυβέρνησης ως προς τις συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ. Άλλωστε, η πρόβλεψη ότι η μεταβατική κυβέρνηση δεν θα εξετάσει προηγούμενες ή νέες συμφωνίες ή αποφάσεις που βλάπτουν τις διεθνείς σχέσεις της Λιβύης ή επιβάλλουν δεσμεύσεις διατυπώνεται ρητά εντός του «οδικού χάρτη» για την ειρηνευτική διαδικασία που διαμόρφωσε ο ΟΗΕ.

Και όλα αυτά παραπέμπουν σε ένα πλαίσιο πιο σύνθετο από αυτό στο οποίο παραπέμπει κάποιες φορές η τουρκική ρητορική.