Ρατσιστική βία: Αύξηση βίαιων περιστατικών κατά προσφύγων και ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων

Αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας κατά προσφύγων, μεταναστών και ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ κατάγραψε το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας το 2020.

Κατά τη διάρκεια του 2020, μιας ιδιαίτερης χρονιάς εξαιτίας της πανδημίας του COVID-19, τα μέλη του Δικτύου κατέγραψαν, μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα, 107 περιστατικά ρατσιστικής βίας, με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Σε 74 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, λόγω εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή/και χρώματος, υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω της σύνδεσής τους με πρόσφυγες και μετανάστες, καθώς και δομές φιλοξενίας ή παροχής άλλων υπηρεσιών στις εν λόγω ομάδες.
• Σε 30 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤKI άτομα.
• Σε 3 περιστατικά στοχοποιήθηκαν Έλληνες πολίτες λόγω εθνοτικής καταγωγής.
• Τέλος, σε 50 περιστατικά στοχοποιήθηκαν περισσότερα του ενός θύματος, ενώ σε 77 περιστατικά η επίθεση τελέστηκε από ομάδα (τουλάχιστον 2 ατόμων).

Αναφορικά δε με το προφίλ των δραστών καταγράφηκε ότι:

• Σε 23 περιστατικά οι θύτες ήταν ένστολοι, ενώ σε 4 περιστατικά οι δράστες ήταν δημόσιοι λειτουργοί.
• Σε 59 περιστατικά συμμετείχαν πολίτες.
• Σε 3 περιστατικά οι θύτες ήταν εργοδότες.
• Σε 3 περιστατικά τα θύματα των επιθέσεων πιστεύουν ότι οι δράστες συνδέονται με εξτρεμιστικές ομάδες.
• Σε 13 περιστατικά τα θύματα αναγνώρισαν τους δράστες ως μεικτές ομάδες πολιτών και μελών εξτρεμιστικών ομάδων, ενώ σε 2 από αυτά αναφέρεται από τα θύματα παρενοχλητική συμπεριφορά από ένστολους, που κλήθηκαν στο σημείο από τους θύτες.

Επιθέσεις σε κοινή θέα

Σύμφωνα με το Δίκτυο,

53 περιστατικά έλαβαν χώρα σε δημόσιο χώρο (δρόμος, πλατείες, πάρκα, παραλίες, λιμάνια κλπ.),

8 περιστατικά στην οικία του θύματος, στη συντριπτική τους πλειονότητα συνδεόμενα με συνθήκες ενδοοικογενειακής βίας λόγω της γνωστοποίησης του θύματος στο οικογενειακό του περιβάλλον του σεξουαλικού του προσανατολισμού ή/και ταυτότητας φύλου,

4 περιστατικά σε μέσα μαζικής μεταφοράς, στάσεις και σταθμούς,

6 περιστατικά σε αστυνομικά τμήματα,

4 περιστατικά στο χώρο εργασίας των θυμάτων,

6 περιστατικά σε δομές φιλοξενίας ή άλλων υπηρεσιών σε αιτούντες άσυλο/ασυνόδευτους ανήλικους,

1 περιστατικό σε Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης σε νησί του Αιγαίου,

3 περιστατικά στα χερσαία σύνορα στην ευρύτερη περιοχή του Έβρου,

8 σε καταστήματα εστίασης, παροχής προϊόντων και διασκέδασης,

3 σε εκθεσιακούς χώρους, χώρους θεάτρου και μουσικής,

3 σε δημόσιες υπηρεσίες (νοσοκομείο, Δ.Ο.Υ., υπηρεσία της Περιφέρειας),

2 σε τράπεζες καθώς και 6 διαδικτυακά και τηλεφωνικά περιστατικά

Όσον αφορά τα περιστατικά που στοχοποιήθηκαν πρόσωπα – και όχι ακίνητα, π.χ. δομές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων – τα θύματα 70 περιστατικών που ήρθαν σε επαφή με το Δίκτυο, ήταν άνδρες, εκ των οποίων 5 τρανς, ενώ σε 22 περιστατικά ήταν γυναίκες, εκ των οποίων 8 τρανς, σε 1 περιστατικό το θύμα αυτοπροσδιορίζεται ως μη δυϊκό άτομο, ενώ σε 9 περιστατικά τα θύματα ήταν γυναίκες και άνδρες. Κατά δήλωση των θυμάτων, οι δράστες είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα Έλληνες.

Επιθέσεις από ένστολους

Σε 23 περιστατικά οι θύτες ήταν ένστολοι, ενώ σε 4 περιστατικά οι δράστες ήταν δημόσιοι λειτουργοί. Σε 59 περιστατικά συμμετείχαν πολίτες.

Από αυτά, σε μία περίπτωση ο δράστης ήταν δημόσιος υπάλληλος εκτός υπηρεσίας, ο οποίος απείλησε ανήλικα παιδιά αιτούντες άσυλο, ενώ σε ένα ακόμη περιστατικό ο δράστης ήταν γιατρός ο οποίος, όπως επισήμανε στη μαρτυρία του το θύμα, προέβη σε λεκτική τρανσφοβική κακοποίηση του θύματος, κατά τη νοσηλεία του. Σε 3 περιστατικά οι θύτες ήταν εργοδότες.

Επίθεση εργοδότη σε εργάτη γης

Το Δίκτυο επισημαίνει ιδιαίτερα ένα περιστατικό κατά εργάτη γης χωρίς νομικό καθεστώς, εργαζόμενου σε καθεστώς αδήλωτης εργασίας, με δράστη τον ίδιο τον εργοδότη του, όταν ο πρώτος διαμαρτυρήθηκε για τις συνθήκες εργασίας. Αποτέλεσμα της επίθεσης ήταν η εξύβριση του θύματος καθώς και η πρόκληση σωματικής βλάβης.

Οι ειδικότερες περιστάσεις του περιστατικού μαρτυρούν και συντείνουν στο συμπέρασμα ότι η ίδια η επίθεση δεν θα είχε διαπραχθεί έναντι ατόμου που δεν φέρει τα ίδια χαρακτηριστικά (στην συγκεκριμένη περίπτωση εργάτης γης, αλλοδαπός, χωρίς νομικό καθεστώς) ή κι αν ακόμα είχε διαπραχθεί, δεν θα ήταν με τόσο απροκάλυπτο τρόπο.

Ιδίως για τις επιθέσεις από εργοδότες κατά εργαζομένων αλλοδαπών με ή χωρίς χαρτιά, αξίζει να τονιστεί ότι η αλλοδαπότητα σε συνδυασμό με την εργασιακή εξάρτηση φαίνεται να ενισχύει στους εργοδότες την απόφαση να διαπράξουν εγκληματικές πράξεις, στις οποίες πιθανόν δεν θα προέβαιναν αν ο εργαζόμενος δεν ήταν αλλοδαπός.

Επιθέσεις κατά προσφύγων

Η βοηθός συντονίστρια του Δικτύου, Γαρυφαλλιά Αναστασοπούλου, ανέφερε ότι το 2020 «διαπιστώνεται μια ευρύτερη και έντονη στοχοποίηση προσφύγων, μεταναστών, δομών στέγασης και παροχής υπηρεσιών και ατόμων για την υποστήριξή τους στην εν λόγω ομάδα», όπως αναφέρει το ΑΠΕ, καθώς και «αύξηση περιστατικών ρατσιστικής βίας σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια στα νησιά του Αιγαίου». Μάλιστα, ενώ από το 2015 ως το 2019 οι επιθέσεις στα νησιά του Αιγαίου, όπου εντοπίζονται οι κύριες προσφυγικές ροές, κυμαίνονταν από 8% ως 20% επί του συνόλου των καταγραφών, το 2020 ανέρχονται σε 43%.

Στην έκθεση γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στα νησιά του Αιγαίου και τον Έβρο, ιδιαίτερα το πρώτο τρίμηνο του 2020, όπως τα επεισόδια στο λιμάνι της Θερμής στη Λέσβο στις αρχές Μαρτίου 2020, όπου πλήθος κατοίκων συγκεντρώθηκε για να σταματήσουν την αποβίβαση προσφύγων, η παρουσία οπλισμένων πολιτών που οργανωμένα στοχοποιούσαν πρόσφυγες στον Έβρο ή η οι οργανωμένες επιθέσεις κατά μεταναστών τον Αύγουστο 2020 σε περιοχές του νομού Ηρακλείου.

Το Δίκτυο τονίζει τη διασύνδεση της ανόδου της ξενοφοβίας και των ρατσιστικών εκδηλώσεων «τόσο με την έλλειψη μιας συνεκτικής και ανθρωποκεντρικής προσφυγικής και μεταναστευτικής πολιτικής, βασισμένης σε διεθνή πρότυπα και εγγυήσεις, όσο και με την κατάσταση υπερσυγκέντρωσης πληθυσμού για μεγάλο διάστημα στα κέντρα υποδοχής των νησιών και δομών φιλοξενίας στην ενδοχώρα, σε εξαιρετικά επισφαλείς συνθήκες, χωρίς ρεαλιστικές πολιτικές ένταξης και αποδοχής της ετερότητας».

Διακρίσεις με αφορμή τον covid

Το Δίκτυο κατά το έτος 2020 κατέγραψε περιστατικά τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον παράγοντα της πανδημίας. Το Δίκτυο αναγνωρίζει, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πως η νέα πραγματικότητα που έφερε η πανδημία, επηρέασε έντονα και τις καταγραφές των περιστατικών ρατσιστικής βίας.

Οι συγκεκριμένες καταγραφές του Δικτύου, αν και αποτελούν το 10% του συνόλου των καταγραφών, είναι ενδεικτικές των βασικών παραμέτρων του νέου πλαισίου που έφερε ο κορoναϊός, μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν, σε μια νέα διάσταση, οι εκφάνσεις του ρατσισμού. Εν ολίγοις, η πανδημία γίνεται πλαίσιο για την ανάπτυξη και ενίσχυση ξενοφοβικών συμπεριφορών, διακρίσεων αλλά και περιστατικών βίας με ρατσιστικό κίνητρο.

Συγκεκριμένα, το Δίκτυο κατέγραψε περιστατικά στο πλαίσιο ελέγχων από την αστυνομία για τον περιορισμό της κυκλοφορίας, στα οποία διαπιστώνονται από παρενοχλητικές συμπεριφορές έως και έκφραση βίας με ρατσιστικό κίνητρο.

Με βάση τις μαρτυρίες των θυμάτων, σε κάποια περιστατικά, αστυνομικοί κατά τον έλεγχο των δικαιολογητικών για τον περιορισμό της κυκλοφορίας, εντοπίζουν τα θύματα και προχωρούν σε έλεγχο μόνο σε αυτούς, τη στιγμή που βρίσκονται μέσα σε ένα ευρύτερο πλήθος ατόμων (π.χ. ουρά σούπερ μάρκετ, δρόμος κλπ.). Τα θύματα πιστεύουν ότι η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία, αλλά βασίζεται σε χαρακτηριστικά τους, όπως η εθνική καταγωγή ή το χρώμα (profiling).

Πρόσφυγας πέθανε αβοήθητος

Το παρακάτω περιστατικό, αν και δεν συνδέεται άμεσα με το πλαίσιο της πανδημίας, είναι ενδεικτικό των τραγικών συνεπειών της διακριτικής μεταχείρισης σε ό,τι αφορά την πρόσβαση στην υγεία.

Αιτών άσυλο, διαμένων σε Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) σε νησί του Αιγαίου, όπως δήλωσε ο αδελφός του, ενώ δεν είχε πρόσβαση στη φαρμακευτική αγωγή που χρειαζόταν γιατί λόγω της πανδημίας η πρόσβαση σε φορείς που παρέχουν φαρμακευτική υποστήριξη στους διαμένοντες του ΚΥΤ ήταν περιορισμένη έως αδύνατη κατά την περίοδο καταγραφής του περιστατικού, μεταφέρθηκε από τον αδελφό του στο νοσοκομείο, μετά από μια ακόμη κρίση που αντιμετώπιζε.

Το νοσοκομείο ωστόσο κατά την περίοδο καταγραφής του περιστατικού είχε ορίσει συγκεκριμένο πρωτόκολλο προκειμένου να δέχεται ασθενείς από το ΚΥΤ, σύμφωνα με το οποίο ήταν απαραίτητη η προσκόμιση παραπεμπτικού από το ιατρικό κλιμάκιο του ΚΥΤ.

Κατά συνέπεια, ο φρουρός της πύλης του νοσοκομείου δεν επέτρεψε στους δύο αιτούντες να μπουν στο νοσοκομείο.

Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο αδελφός του αιτούντα που συνόδευσε το θύμα εκεί σε κρίσιμη κατάσταση: «ο άνδρας ασφαλείας μας είπε ότι είναι πολύ αργά και θα πρέπει να επιστρέψουμε στο στρατόπεδο για να μας παραπέμψει ο γιατρός. Του εξήγησα ότι ο γιατρός του κέντρου είναι κλειστός και παρακάλεσα να μπω, αλλά δεν μας άφησε και τον έφερα πίσω (στο ΚΥΤ)».

Ο ασθενής φέρεται να πέθανε λίγες ώρες αργότερα, αβοήθητος.

Επιθέσεις κατά ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων

Το Δίκτυο κατέγραψε 30 περιστατικά επιθέσεων κατά ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ για το 2020 (12 λόγω ταυτότητας φύλου, 14 λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και 4 περιστατικά λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού/ταυτότητας φύλου).

Οι καταγεγραμμένες επιθέσεις κατά ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ περιλαμβάνουν λεκτικές επιθέσεις, επιθέσεις σωματικής βίας και προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, σε κάποια περιστατικά σε συνδυασμό με κλοπές και διατάραξη της οικιακής ειρήνης.

Χαρακτηριστικό της συντριπτικής πλειονότητας των περιστατικών είναι ο συνδυασμός διαφορετικών τύπων βίας και εγκληματικών πράξεων με κάθε δυνατή ένταση.

Χαρακτηριστικό ποιοτικό στοιχείο που σχετίζεται με τις νέες συνθήκες της πανδημίας, είναι ότι η διασπορά των περιστατικών παρατηρείται σε πολύ συγκεκριμένα πεδία του δημόσιου χώρου (π.χ. πλατείες, δρόμο) σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια που η αντίστοιχη διασπορά εντοπιζόταν σε πολλά και διαφορετικά πεδία του δημόσιου χώρου. Επιπλέον στοιχείο των νέων συνθηκών είναι ότι τα μισά περιστατικά λαμβάνουν χώρα εντός του χώρου διαμονής των θυμάτων ή στο διαδίκτυο.

«Αν ήταν άλλος δεν θα σε εξυπηρετούσε καν»

Τραπεζικός υπάλληλος που είναι υπεύθυνος για την εξυπηρέτηση των πολιτών, άρχισε να απευθύνεται σε λάθος γένος και φύλο προς την τρανς γυναίκα μπροστά σε πλήθος κόσμου.

Όταν η τρανς γυναίκα τού είπε να της μιλάει καλύτερα και να είναι πιο προσεχτικός, την κοίταξε ειρωνικά ενώ της είπε φωνάζοντας δυνατά μπροστά σε όλους όσοι παρευρίσκονταν στο κατάστημα: «Όπως θέλω θα σου μιλάω και πολύ καλά σου φέρομαι κιόλας, αν ήταν άλλος δεν θα σε εξυπηρετούσε καν που μιλάς κιόλας».

Αντίστοιχη επίθεση δέχτηκε και τρανς άτομο το οποίο εργάζεται στον δημόσιο τομέα με θύτες συναδέλφους του, δημοσίους υπαλλήλους.

Αστυνομική βία

Το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας καταγράφει τα περιστατικά στα οποία η αστυνομική βία συνδέεται με τη ρατσιστική βία, όπου δηλαδή υπάρχουν συγκεκριμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά (εξύβριση, απειλές κ.ά.) που καταδεικνύουν ρατσιστικά κίνητρα κατά τη διάρκεια βίαιων περιστατικών από ένστολους.

Συγκεκριμένα, κατά το έτος 2020 καταγράφηκαν 25 περιστατικά στα οποία εμπλέκονται ένστολοι, όταν ο αντίστοιχος αριθμός καταγραφών το 2019 έφθανε τα 17 περιστατικά και το 2018 τα 22 περιστατικά.

Από το σύνολο των περιστατικών, στα 23 εξ αυτών τα θύματα ανέφεραν ότι οι δράστες ήταν ένστολοι, ενώ σε 2 περιστατικά τα θύματα δήλωσαν ότι σε συνέχεια της επίθεσης που είχαν δεχτεί από μεικτές ομάδες πολιτών και μελών εξτρεμιστικών ομάδων, παρενοχλήθηκαν από ένστολους, που κλήθηκαν στο σημείο από τους θύτες.

Το Δίκτυο παρατηρεί αύξηση της συγκεκριμένης τάσης σε σχέση με τα 10 περιστατικά που καταγράφηκαν κατά το έτος 2017.

Με βάση τις καταγραφές του 2020, τα θύματα των επιθέσεων αυτών ήταν κυρίως αιτούντες άσυλο, πρόσφυγες και μετανάστες.

Τα θύματα είτε με άδεια διαμονής είτε χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα (17 περιστατικά) αλλά και υποστηρικτές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που στοχοποιήθηκαν λόγω της δράσης τους για την υποστήριξη προσφύγων και αιτούντων άσυλο (4 περιστατικά), καθώς και Έλληνες πολίτες, οι οποίοι υπέστησαν βία τόσο λόγω εθνοτικής καταγωγής (2 περιστατικά) όσο και ταυτότητας φύλου (2 περιστατικά).

Από τα 25 περιστατικά, τα 10 έλαβαν χώρα στην Αθήνα, τα 5 στη Λέσβο, από 3 στη Σάμο και την Πάτρα, 2 στη Χίο, από 1 στη Λέρο και τη Φθιώτιδα.

Ως προς τα ποιοτικά στοιχεία των περιστατικών αυτών, τα 5 συνδέονται με αστυνομική αυθαιρεσία έως και αστυνομική βία με ρατσιστικό κίνητρο κατά τη διάρκεια εφαρμογής και ελέγχου των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω της πανδημίας COVΙD-19.

Ολόκληρη η έκθεση εδώ.