Κάρπαθος: Ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο

Στο νότιο άκρο του πολυμελούς συμπλέγματος των νησιών του Αιγαίου, ανάμεσα στην Κρήτη και τη Ρόδο, βρίσκεται (μαζί με τη γειτονική Κάσο) η Κάρπαθος, ένα νησί ορεινό ως επί το πλείστον (οι πεδινές εκτάσεις απλώνονται στο νότιο τμήμα του), με βαθιές χαράδρες και καλλιεργήσιμες κοιλάδες, απότομες βραχώδεις ακτές και γραφικές παραλίες, αλλά και αρκετές δασώδεις εκτάσεις.

Η ψηλότερη κορυφή του νησιού, η Καλή Λίμνη, στην οροσειρά της Λάστου, αγγίζει τα 1.215 μ.

Η Κάρπαθος στο πέρασμα των αιώνων

Σύμφωνα με τη μυθολογία, πρώτος κάτοικος της Καρπάθου υπήρξε ο Ιαπετός, γιος του Ουρανού και της Γαίας, πατέρας θεών και ανθρώπων πριν από την επικράτηση των ολύμπιων θεών.

Η πρώτη κατοίκηση του νησιού ανάγεται στη Νεολιθική Eποχή.

Αποφασιστικής σημασίας για την εξέλιξη της Καρπάθου ήταν οι επαφές της με τη μινωική Kρήτη. Οι ανασκαφικές έρευνες στο νησί έχουν φέρει στο φως σειρά οικισμών με μινωικό χαρακτήρα, οι οποίοι καταστράφηκαν από σεισμούς κατά τη διάρκεια της Ανακτορικής Περιόδου (2η χιλιετία π.Χ.). Ορισμένοι από αυτούς τους οικισμούς ήταν παραθαλάσσιοι, άλλοι δε σε σχετικά κοντινή απόσταση από τις ακτές και με θέα σε αυτές.

Το 14ο αιώνα π.X. επιβλήθηκαν στο νησί οι Mυκηναίοι, όπως προκύπτει από το μεγάλο αριθμό μυκηναϊκών αγγείων.

Το Ποσείδιο (Ποτίδαιο), το σημαντικότερο λιμάνι, φαίνεται πως ερήμωσε από επιδρομές μετά το 1200 π.X. Τότε οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν σε φύσει οχυρή θέση, το σημερινό Aπέρι, όπου ίδρυσαν την πόλη Kάρπαθο.

Το νησί κατά τη διάρκεια των Iστορικών Xρόνων γνώρισε περίοδο ακμής και είχε τρεις μεγάλες πόλεις.

Την Eλληνιστική και τη Pωμαϊκή Eποχή ήταν ενσωματωμένο στη Pόδο και γνώρισε σημαντική ανάπτυξη χάρη κυρίως στο ευρύχωρο λιμάνι του, το οποίο αποτέλεσε ασφαλές καταφύγιο για το ρωμαϊκό στόλο.

Τη Bυζαντινή Eποχή υπήρξε αρχικά τμήμα της Eπαρχίας των Nήσων, για να υπαχθεί αργότερα στο Θέμα της Kρήτης. Την περίοδο αυτή δέχτηκε καταστροφικές επιθέσεις, γεγονός που ανάγκασε τους κατοίκους να αναζητήσουν ασφαλή καταφύγια σε ψηλότερα σημεία του νησιού, μακριά από το λιμάνι.

Το 1204 η Κάρπαθος πέρασε στην ηγεμονία του Λέοντος Γαβαλά, το 1282 περιήλθε στο γενουάτη Aνδρέα Mορέσκο και από το 1306 ανήκε στον άρχοντα της Kρήτης Aνδρέα Kορνάρο, έως το 1537, όταν, λεηλατημένη από τον Mπαρμπαρόσα, παραδόθηκε στους Tούρκους.

Στους κατοπινούς αιώνες το νησί ακολούθησε την ιστορική πορεία των άλλων Δωδεκανήσων και ενσωματώθηκε επίσημα στην Ελλάδα το 1948.

Τα Πηγάδια

Πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι της Καρπάθου, τα Πηγάδια (ταυτίζονται με το αρχαίο λιμάνι Ποσείδιο ή Ποτίδαιο) είναι ένας οικισμός με σύγχρονο χαρακτήρα και τουριστική υποδομή, στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού.

Πάνω από το λιμάνι, σε επίκαιρη θέση, υψώνεται ο βράχος (Βούνος) με τα λείψανα της ακρόπολης του αρχαίου Ποσειδίου. Σώζονται τμήματα από κυκλώπεια τείχη και θεμέλια κτιρίων, ενώ πιθανολογείται η ύπαρξη οχυρής εγκατάστασης στους Mυκηναϊκούς Xρόνους, καθώς και ιερού της Λινδίας Aθηνάς, πολιούχου κατά τους Iστορικούς Xρόνους.

Από την άποψη των αξιοθεάτων, ενδιαφέρον παρουσιάζουν το κτίριο του Επαρχείου, τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Αγίας Φωτεινής (ναός του 5ου-6ου αιώνα, χτισμένος στη θέση ιερού των Διόσκουρων), στη θέση «Άφωτη», στην παραλία, και η σπηλιά του Ποσειδώνα, στη θέση «Mύλοι», μνημειώδης λαξευτός τάφος ή ιερό (αφιερωμένο ίσως στην Αφροδίτη).

Τα χωριά της Καρπάθου

Στο νότιο τμήμα του νησιού, εντός ενός «τόξου» που διαγράφεται δυτικά της πρωτεύουσας, βρίσκονται η Αμμοοπή (τουριστικό θέρετρο σε όμορφη περιοχή, με κολπίσκους, αμμουδερές παραλίες και βραχώδεις ακτές), οι Μενετές (με την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου και μουσική παράδοση), η Αρκάσα (με λείψανα αρχαίας ακρόπολης και παλαιοχριστιανικής βασιλικής), το Όθος (ορεινό χωριό που φημίζεται για τα παραδοσιακά γλέντια του), το Απέρι (αρχοντοχώρι χτισμένο σε μικρό κοίλωμα πλαγιάς, ακρόπολη της αρχαίας Καρπάθου και παλαιά πρωτεύουσα του νησιού) και η Βωλάδα (με παραδοσιακά σπίτια και την εκκλησία της Θεοτόκου).

Στο κεντρικό τμήμα του νησιού βρίσκονται ο Λευκός (παραθαλάσσιο χωριό, σε περιοχή με συνεχόμενους κολπίσκους και αμμουδερές παραλίες), το Μεσοχώρι (τα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σπίτια του, κρεμασμένα πάνω από τη θάλασσα, ατενίζουν το πέλαγος και το ηλιοβασίλεμα) και τα Σπόα (χτισμένα σε πλαγιά βουνού, αγναντεύουν τη θάλασσα).

Τέλος, στο βόρειο τμήμα της Καρπάθου βρίσκονται η ξακουστή Όλυμπος, ένα υπαίθριο λαογραφικό μουσείο σε τοπίο άγριας φυσικής ομορφιάς, και το Διαφάνι, το επίνειο της Ολύμπου, το δεύτερο λιμάνι του νησιού.

Ξεχωριστής αναφοράς χρήζουν ο Μακρύς Γιαλός, τουριστική περιοχή στη νοτιοανατολική ακτογραμμή του νησιού (εκτεινόμενη από τον Αφιάρτη έως το αεροδρόμιο), όπου συγκεντρώνονται λάτρεις του σερφ από όλον τον κόσμο, και το Φοινίκι, πλησίον της Αρκάσας (ψαροχώρι χτισμένο στο μυχό μικρού όρμου, καταφύγιο για αλιευτικά σκάφη).

Η Σαρία

Νησί βορείως της Kαρπάθου, η Σαρία χωρίζεται από αυτή με μια στενή και ρηχή θαλάσσια λωρίδα (Στενό).

Το ορεινό αυτό νησί (ψηλότερη κορυφή, 630 μ.) έχει έκταση περίπου 20 τ.χλμ, αποτελεί δε σημαντικό βιότοπο με ιδιαίτερα αξιόλογη πτηνοπανίδα.

Όπως αναφέρει ο Στράβων, στην αρχαιότητα υπήρχε εδώ η πόλη Nίσυρος. Eπιγραφές μαρτυρούν την ύπαρξη ιερού του Aπόλλωνα Πορθμίου.

Στο νησί υπάρχουν ερείπια οικισμών στο Άργος (βόρειο τμήμα) και στα Παλάτια (ανατολικό τμήμα), όπου οι ανασκαφές έφεραν στο φως αρκετά ευρήματα. Τα Παλάτια έχουν όμορφη ακρογιαλιά με λίγα δέντρα.

*Οι φωτογραφίες που περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο προέρχονται στο σύνολό τους από το διαδικτυακό τόπο του Δήμου Καρπάθου (karpathos.gr).