Αγροτικές περιοχές και μείωση πληθυσμού στην ΕΕ

Οι δημογραφικές τάσεις στην ΕΕ έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε ποικίλες πτυχές της ζωής μας, τόσο στην κοινωνία και στην οικονομία όσο και στον πολιτισμό και στο περιβάλλον. Αν και δεν έχουμε ακόμα πλήρη γνώση των συνεπειών που θα έχει η κρίση του κορονοϊού, η πανδημία ενδέχεται να επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στα ποσοστά γεννήσεων και θανάτων, καθώς και στις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη.

Δημογραφικές τάσεις στην ΕΕ

• Απερήμωση ορισμένων περιοχών: σημαντικές μειώσεις, ιδιαίτερα στην ανατολική και νότια Ευρώπη – λόγω του υψηλού επιπέδου ενδοκοινοτικής μετανάστευσης από αυτές τις περιοχές και της υπογεννητικότητας.
• Διαρροή/εισροή εγκεφάλων: μετανάστευση εξειδικευμένου δυναμικού από τις λιγότερο αναπτυγμένες προς τις πιο ανεπτυγμένες περιοχές.
• Το χάσμα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών: οι αγροτικές περιοχές αντιπροσωπεύουν το 44% της έκτασης της ΕΕ. Ωστόσο, το 78% του πληθυσμού της ζει σε αστικές περιοχές ή λειτουργικές αστικές περιοχές.
• Γήρανση πληθυσμού: λόγω του αυξανόμενου προσδόκιμου ζωής, το 30,3% του πληθυσμού  προβλέπεται να είναι ηλικίας 65 ετών ή περισσότερο το 2070 (σε σύγκριση με το 20,3% το 2019).
• Μείωση πληθυσμoύ: το 2015, σημειώθηκε η πρώτη φυσική μείωση του πληθυσμού στην ΕΕ (με περισσότερους. θανάτους από γεννήσεις) – ο πληθυσμός αναμένεται να μειωθεί σημαντικά μακροπρόθεσμα.

Οι περιφέρειες με ταχέως συρρικνωμένο πληθυσμό έχουν συχνά περιορισμένη πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες (υγειονομικές, πολιτιστικές), στις μεταφορές, στις τεχνολογίες ΤΠΑ, στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας.

Κύριες αιτίες των δημογραφικών αλλαγών σε περιφερειακό επίπεδο

Οι περιοχές που πλήττονται από μείωση πληθυσμού είναι συχνά αγροτικές περιοχές χαμηλού εισοδήματος ή μεταβιομηχανικές περιοχές, παρουσιάζοντας περιορισμένες προοπτικές για τον ενεργό πληθυσμό. Η φυγή νέων, ειδικευμένων εργαζομένων έχει περαιτέρω αρνητικό αντίκτυπο στη γήρανση του πληθυσμού, την ανανέωση των γενεών και την αγροτική ανάπτυξη.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων είναι μία από τις τέσσερις ελευθερίες της ΕΕ και της ενιαίας αγοράς. Η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε στη μετανάστευση νέων, μορφωμένων εργαζομένων από τη νοτιοανατολική προς τη βορειοδυτική Ευρώπη.

Η κρίση του COVID-19 ενδέχεται να ενθαρρύνει αυτή τη τάση. Η μειωμένη οικονομική δραστηριότητα και η ανεργία αναμένεται να δημιουργήσουν ένα νέο κύμα μετανάστευσης νέων ανθρώπων εντός και μεταξύ των κρατών μελών.

Τι θέλει το ΕΚ

Οι ευρωβουλευτές θέλουν να αναγάγουν τις δημογραφικές μεταβολές σε βασική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνδυασμό με τις προτεραιότητες της κλιματικής αλλαγής και του ψηφιακού μετασχηματισμού.

Μια συντονισμένη προσέγγιση, που συμπεριλαμβάνει τις αρχές της βιωσιμότητας και της ψηφιοποίησης στους διάφορους τομείς πολιτικής της ΕΕ, θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην αντιμετώπιση των δημογραφικών μεταβολών.

Οι εθνικές κυβερνήσεις και οι τοπικές αρχές είναι εξίσου σημαντικές για την αντιμετώπιση των δημογραφικών μεταβολών. Ως συνέταιροι στα πλαίσια του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην ανάκαμψη των πιο ευάλωτων περιοχών.

Η ΕΕ δεν πρέπει να παραμελεί τις αγροτικές και απόκεντρες περιφέρειες στα πλαίσια της στρατηγικής της όσον αφορά την κινητικότητα: τα μεταφορικά δίκτυα μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάσχεση της πληθυσμιακής μείωσης μέσω της ενίσχυσης των διασυνδέσεων μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών.

Ο αγροτικός τουρισμός μπορεί επίσης να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της μείωσης του πληθυσμού μέσω της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της διαφοροποίησης του οικονομικού και δημογραφικού ιστού στις αγροτικές περιοχές.

Η πανδημία ανέδειξε το ψηφιακό χάσμα μεταξύ των γενεών και μεταξύ των ανεπτυγμένων και λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών.

Οι επενδύσεις στον ψηφιακό τομέα αναμένεται να ενθαρρύνουν τη δίκαιη και ισότιμη μετάβαση προς μια ψηφιακή οικονομία και ένα ψηφιακό εκπαιδευτικό σύστημα που θα είναι προσιτό σε όλους τους πολίτες.

Η αύξηση της τηλεργασίας εν καιρώ πανδημίας ενδέχεται να συμβάλει στην ανάσχεση της μείωσης του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές, επιτρέποντας στους μορφωμένους νέους να συνεχίσουν να ζουν σε περιοχές που διαφορετικά θα αναγκαζόντουσαν να εγκαταλείψουν.

Η αντιμετώπιση των δηµογραφικών ανισορροπιών ενισχύει την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή της Ένωσης, συμβάλλοντας παράλληλα στην καταπολέμηση της ριζοσπαστικοποίησης.