8ο Γυμνάσιο Αθηνών: «Οχι» κατοίκων στην πρόθεση του Δ. Αθηναίων να βάλει κοντέινερ στο προαύλιο

Την πλήρη αντίθεσή τους στην πρόθεση του Δήμου Αθηναίων να τοποθετήσει 4 κοντέινερς (οικίσκους) σε τμήμα της αυλής του 8ου Γυμνασίου και Λυκείου Αθηνών, στα Κ.Πατήσια για να λειτουργήσουν τμήματα προνηπίων και νηπίων διατυπώνουν οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς, οι μαθητές, ο σύλλογος αποφοίτων αλλά και οι κάτοικοι της περιοχής.

Αυτό το συλλογικό «στοπ» της εκπαιδευτικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας, όπως όλα δείχνουν δεν είναι τυχαίο. Όπως υποστηρίζουν  εκπαιδευτικοί, μαθητές και κάτοικοι δεν αντιδρούν μόνο επειδή δεν είναι σωστό τα νήπια να στεγάζονται σε οικίσκους και δίπλα σε μεγαλύτερους μαθητές, από τη στιγμή μάλιστα που ο Δήμος Αθηναίων διαθέτει αναξιοποίητα κτίρια.

Το 8ο Γυμνάσιο και Λύκειο, σημειώνουν – ή αλλιώς τα «Διδακτήρια Μιχαήλ Νομικός» όπως είναι γνωστό το κτιριακό συγκρότημα της οδού Νικοπόλεως 33  – είναι από τα πιο ιστορικά σχολεία της Αθήνας.  Κατασκευάστηκε το 1931 και έχουν φοιτήσει εκεί σημαντικές προσωπικότητες του τόπου ανάμεσά τους ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Φίνος, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο οποίος έδωσε εκεί μία από τις τελευταίες συναυλίες του.

Επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο

Εκπαιδευτικοί και γονείς τονίζουν επίσης ότι στην αυλή του σχολείου υπάρχει ένα παρεκκλήσι-μνημείο. Πρόκειται για τον ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών με αγιογραφίες που έχουν φιλοτεχνηθεί από τον σημαντικό ζωγράφο-αγιογράφο Σπύρο Παπαλουκά.

Με την εγκατάσταση των οικίσκων ο ναός θα «κρυφτεί» και θα υποβαθμιστεί, όπως θεωρεί η εκπαιδευτική κοινότητα του σχολείου. Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο η διευθύντρια του 8ου Γυμνασίου Δήμητρα Παπαζαφειράτου έστειλε προ ημερών επιστολή στον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο με την οποία του ζητάει να παρέμβει στον Δήμο Αθηναίων ώστε να «μην αλλοιωθεί η φυσιογνωμία του Σχολικού Συγκροτήματος «Διδακτήρια Νομικός» – αναπόσπαστο μέρος του οποίου  είναι η μεγάλη του αυλή και ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών».

Ειδικότερα, η διευθύντρια ενημερώνει τον Αρχιεπίσκοπο ότι σύμφωνα με την πρόταση του Δήμου Αθηναίων «πρόκειται να τοποθετηθούν προσωρινά (για  4 έτη συν 2 έτη) τέσσερις μεγάλοι οικίσκοι ελαφρού τύπου και ένας μικρότερος  οικίσκος για τους εκπαιδευτικούς, έμπροσθεν ακριβώς του ναού και παράλληλα με την πρόσοψή του, σε απόσταση 5 έως 7 μέτρα από αυτήν». Και προσθέτει πως ο ναός και το υπόλοιπο προαύλιο του σχολείου – σύμφωνα πάντα με τον σχεδιασμό του Δήμου – διαχωρίζονται από τους οικίσκους με  τοίχο που προβλέπεται να ανεγερθεί, ώστε να μην συγχρωτίζονται τα νήπια με εφήβους μαθητές Γυμνασίου-Λυκείου. «Εύλογα, ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, Μιχαήλ και Γαβριήλ πρόκειται να «καλυφθεί» πίσω από τους οικίσκους, να υποβαθμιστεί ως ιστορικό και εκκλησιαστικό μνημείο, να παύσει να επιτελεί τον συμβολικό και λειτουργικό του ρόλο στην συνείδηση των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των κατοίκων της Ενορίας του Αγίου Νικολάου» υπογραμμίζει η διευθύντρια.

Οι διευθυντές του σχολείου έχουν εκφράσει προφορικά τις διαφωνίες τους στον Δήμο Αθηναίων, προ ημερών στην 7η συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου αλλά και στην Ενορία του Αγίου Νικολάου.

Εκπαιδευτικοί, γονείς και κάτοικοι προτείνουν να αξιοποιηθούν δημοτικά κτίρια και οικόπεδα που ανήκουν στον Δήμο Αθηναίων αλλά και τα εγκαταλειμμένα επί σειρά ετών θερινά σινεμά. Λένε ότι υπάρχουν συνολικά 7  εγκαταλειμμένα σινεμά στην περιοχή, 2 από τα οποία ανήκουν στον Δήμο. Λένε δηλαδή ότι θα μπορούσαν να εγκατασταθούν εκεί οι οικίσκοι.

Σημειώνεται ότι οι κάτοικοι έχουν ξεκινήσει τη συλλογή υπογραφών με στόχο να μην τοποθετηθούν οι οικίσκοι στο προαύλιο του 8ου Γυμνασίου – Λυκείου Αθηνών. Διαμαρτύρονται πως με την κίνηση αυτή ο Δήμος Αθηναίων στερεί από τη γειτονιά «και τους κατοίκους της-τους εφήβους περισσότερο-ελεύθερο χώρο. Στην αυλή του 8ου καταφύγαμε στους σεισμούς πολλοί από εμάς. Ειδικά αυτή την περίοδο της πανδημίας, δραματικά μας λείπουν οι χώροι άθλησης και παιχνιδιού. Μας στερείτε έναν ακόμη!».

Το εκκλησάκι-μνημείο 

Το 1934 αποφασίστηκε να κτιστεί μέσα στον αύλειο χώρο του συγκροτήματος  μικρός ναός, σύμφωνα με την επιθυμία του ευεργέτη Μιχαήλ Νομικού,  τον οποίο σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Νικόλαος Μητσάκης, παλαιός απόφοιτος του Η΄Γυμνασίου Αθηνών. Πρόκειται για ένα απλό και πρωτοποριακό έργο εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, το οποίο αγιογραφήθηκε από τον ζωγράφο Σπύρο Παπαλουκά.  Αρχικά ο ναός ήταν ανοικτός από μπροστά και αναφέρει χαρακτηριστικά γι’ αυτό ο αρχιτέκτονας Μητσάκης: «Αντί κλειστού ναϊδρίου, εμελέτησα ιερόν προστεγασμένον, βωμόν τρόπον τινά, ούτως ώστε να δύνανται οι 2.000 μαθηταί να παρακολουθούν και μετέχουν πραγματικώς της λειτουργίας».

Ο Παπαλουκάς ιστόρησε στην κόγχη του ιερού την Πλατυτέρα σε φόντο σκούρο μπλε και πορφυρό και τον Παντοκράτορα, στην κεκλιμένη οροφή, σε κόκκινο μετάλλιο που υποβαστάζουν δύο άγγελοι.

Στη διάρκεια της Κατοχής το σχολείο επιτάχτηκε από Γερμανούς στρατιώτες οι οποίοι εγκατέστησαν τα μαγειρεία τους μέσα στον μικρό ναό και κάλυψαν, μάλλον για λόγους υγιεινής, με ασβέστη τις αγιογραφίες του Παπαλουκά.

Μετά τις περιπέτειες του πολέμου, ο ναός επανήλθε στην πρωταρχική λειτουργία του, χωρίς όμως να γίνει καμία κίνηση για την αποκατάσταση των αγιογραφιών.

Αργότερα, περίπου το 1956, οικοδομήθηκε τοίχος στην εμπρόσθια πλευρά του Ναού και έτσι είναι μέχρι και σήμερα.

Το 2004, το Υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε την αποκάλυψη και συντήρηση των αγιογραφιών. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2007, με εξαίρεση την παράσταση της Πλατυτέρας στην κόγχη του ιερού που καταστράφηκε από την υγρασία.

Κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου αποτελεί θεσμό την ημέρα εορτής των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, τα σχολεία του συγκροτήματος να τιμούν τη μνήμη του ευεργέτη τους, ενώ την παραμονή της εορτής του γίνεται εσπερινός. Μαθητές και εκπαιδευτικοί, αλλά και κάτοικοι της περιοχής Πατησίων προσέρχονται με ευλάβεια στον μικρό ναό των Ταξιαρχών, όπου τελείται επιμνημόσυνη δέηση για τον Μιχαήλ Νομικό και αρτοκλασία.

8ο Γυμνάσιο – 8ο Γυμνάσιο και 8ο ΓΕΛ Αθηνών (Διδακτήρια Νομικού) – Ένα σχολικό συγκρότημα με μεγάλη ιστορία

Το κληροδότημα του Μιχαήλ Νομικού

Ο ευεργέτης των Διδακτηρίων Νομικού, Μιχαήλ Νομικός γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αμοργό. Μετανάστευσε στην Αίγυπτο, όπου εργάστηκε ως δημοσιογράφος και εκδότης της ελληνικής εφημερίδας «Κάϊρον». Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1882, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Πριν πεθάνει, τον Μάιο του 1900,  κληροδότησε στον Δήμο Αθηναίων ολόκληρο το κτήμα του στα Πατήσια με τον όρο «να ιδρύση εν τω κτήματι τούτω οιαδήποτε σχολεία αρρένων και θηλέων, κατά το νεώτατον σύστημα, εις τα οποία να τεθεί το όνομα Μιχαήλ Κ.Νομικός». Οι δαπάνες συντήρησής τους θα καλύπτονταν από τα εισοδήματα  ακινήτου  του ιδίου, επί της οδού Μενάνδρου και Βηλαρά.

Το πρώτο υπαίθριο σχολείο στην Ελλάδα

Την άνοιξη του 1916  λειτούργησε στο κτήμα Νομικού το πρώτο υπαίθριο σχολείο στην Ελλάδα. Σκοπός της λειτουργίας του ήταν η αποκατάσταση και ενίσχυση της υγείας των επίνοσων παιδιών με την παραμονή στην ύπαιθρο, την επίδραση του ήλιου και του καθαρού αέρα, την υγιεινή διατροφή και την λογική κατανομή της διανοητικής εργασίας. Επρόκειτο για ημερήσιο τριτάξιο δημοτικό σχολείο, στο οποίο οι μαθητές παρέμεναν όλη την ημέρα, διατρέφονταν και εκπαιδεύονταν κατά το σύστημα της υπαίθριας διδασκαλίας.
Δυστυχώς το σχολείο λειτούργησε μόνο δύο μήνες, έως τον Ιούλιο του 1916, λόγω του υψηλού του κόστους, μέσα στις δύσκολες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες της περιόδου.

Η ανέγερση των Διδακτηρίων Νομικού

Το σχολικό συγκρότημα των Διδακτηρίων Νομικού θεμελιώθηκε το 1926 και ολοκληρώθηκε το 1931, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γεωργίου Πάντζαρη
που προέβλεπαν τη δημιουργία δύο Δημοτικών σχολείων και δύο Γυμνασίων και ειδικούς χώρους, σύμφωνα με τις νέες τάσεις της παιδαγωγικής: εργαστήρια,  αίθουσα θεάτρου, υπόστεγο γυμναστήριο, σχολικά λουτρά, μεγάλο προαύλιο χώρο.  Ανήκει στα σχολεία της «γενιάς του ‘30», από κοινού με το Μαράσλειο και το 1ο Πειραματικό και αποτελεί εξαίρετο δείγμα του μοντερνισμού.

Στο συγκρότημα μεταφέρθηκε το Η΄ Γυμνάσιο αρρένων Αθηνών που ως τότε στεγαζόταν στην Κυψέλη. Οι πρώτοι μαθητές περιέγραφαν το νεόδμητο σχολείο  ως το «μεγαλύτερο, ωραιότερο και τελειότερο σχολείο της Αθήνας» (Μοσχωνάς, 2008).

Το σχολείο στον Πόλεμο και την Κατοχή (1940-1944)

Στις 28 Οκτωβρίου του 1940 το Η΄ Γυμνάσιο διέκοψε τη λειτουργία του λόγω της κήρυξης του πολέμου. Το Νοέμβριο 1940, στο κτήριο εγκαταστάθηκε βρετανικό εκστρατευτικό σώμα εφοδιασμού. Την περίοδο της Κατοχής το κτήριο επιτάχτηκε από τους Γερμανούς. Στην αρχή επετράπη η λειτουργία του σχολείου σε ένα τμήμα του συγκροτήματος, αργότερα όμως χρησιμοποιήθηκε ολόκληρο το κτήριο για τη στέγαση Γερμανών στρατιωτών και την αποθήκευση πολεμικού υλικού. Μετά την απελευθέρωση και κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών το  σχολικό συγκρότημα και ο μικρός ναός των Ταξιαρχών υπέστησαν σημαντικές ζημιές από τα πυρά των αντιπάλων.

Οι διάσημοι απόφοιτοι

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 το Η΄ Γυμνάσιο ακολούθησε την ακμή της περιοχής των Πατησίων. Ο αριθμός των μαθητών το έτος 1960 υπερέβαινε τους 1000.

Στο Η΄ Γυμνάσιο Αθηνών δίδαξαν σημαντικοί εκπαιδευτικοί όπως: οι καθηγητές της Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Γεώργιος Μέγας και Δημήτριος Λουκάτος, ο ιστορικός του νεοελληνικού θεάτρου και ιδρυτής του θεατρικού μουσείου Γιάννης Σιδέρης, ο καθηγητής Θρησκειολογίας Νίκος Καλογερόπουλος, ο φιλόλογος και πανεπιστημιακός Ιωάννης Ξυροτύρης, η συγγραφέας και καθηγήτρια ωδικής Λιλίκα Νάκου.
Επίσης, φοίτησαν πολλές προσωπικότητες με ξεχωριστή παρουσία στην πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή του τόπου, όπως: ο πρωθυπουργός–Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο πρωθυπουργός Τζανής Τζανετάκης, ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Δημήτρης Ροντήρης, ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρίκος, ο φιλόσοφος-οικονομολόγος Κορνήλιος Καστοριάδης, ο λογοτέχνης-ακαδημαϊκός Άγγελος Τερζάκης, ο σκηνοθέτης–παραγωγός Φιλοποίμην Φίνος, ο συγγραφέας–ακαδημαϊκός Τάσος Αθανασιάδης, ο συγγραφέας–σκηνοθέτης Αλέκος Σακελλάριος, ο ζωγράφος-θεατρικός συγγραφέας Χρύσανθος Μποσταντζόγλου (Μποστ), ο ηθοποιός Τάκης Μηλιάδης, ο αξιωματικός–τ. υπουργός Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος,  ο συνθέτης-τ.υπουργός Θάνος Μικρούτσικος, ο βουλευτής-τ. υπουργός Χρήστος Παπουτσής, η μεσόφωνος-καθηγήτρια του Ωδείου Αθηνών Κική Μορφονιού, η τραγουδίστρια-τ.βουλευτής Μαρία Φαραντούρη ο τραγουδιστής Δημήτρης Μητροπάνος, και αναρίθμητοι  άλλοι.

91 χρόνια συνεχούς λειτουργίας

Το συγκρότημα Νομικού συμπληρώνει φέτος 91 χρόνια συνεχούς λειτουργίας προσφέροντας εκπαίδευση και αγωγή στα παιδιά των Πατησιών. Αποτελεί κτήριο εμβληματικό, μνημείο της σύγχρονης ιστορίας, κόσμημα και καύχημα της περιοχής. Πρόσφατα ανακαινίστηκε με χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και επίβλεψη του Πολυτεχνείου Κρήτης, σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων. Στεγάζει 5 σχολεία: το 8ο Γυμνάσιο και 8ο ΓΕΛ Αθηνών, το 1ο Εσπερινό Γυμνάσιο και 1ο Εσπερινό Λύκειο Αθηνών και το 6ο Ειδικό Νηπιαγωγείο Αθηνών.

Στο θέατρό του έδωσε μια από τις τελευταίες του συναυλίες ο Θάνος Μικρούτσικος τον Νοέμβριο του 2016, και προ πανδημίας  εμφανίστηκε η Μαρία Φαραντούρη τον Νοέμβριο του 2019.

Το προαύλιο του- αναπόσπαστο μέρος της φυσιογνωμίας του συγκροτήματος και λειτουργικό τμήμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας- φιλοξενεί εκδηλώσεις των σχολείων του συγκροτήματος, του δραστήριου Συλλόγου Αποφοίτων, του οποίου Επίτιμος Πρόεδρος είναι ο κύριος Αχιλλέας Μακρόπουλος,  καθώς και πολιτιστικών ομάδων των κατοίκων της περιοχής. Λειτουργεί επίσης ως ένας από τους ελάχιστους ελεύθερους χώρους για παιχνίδι και αθλητικές εκδηλώσεις των παιδιών των Κάτω Πατησίων-περιοχή ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη και υποβαθμισμένη- και την υλοποίηση Δράσεων του Δήμου Αθηναίων.