Μέση Ανατολή: Μετανάστριες οικιακές βοηθοί διαμαρτύρονται μέσα από χιουμοριστικά βίντεο στο TikTok

Η νεαρή Κενυάτισσα οικονόμος, ντυμένη με μια κολλαριστή στολή και μια μαντίλα, κουνά αρνητικά το κεφάλι της υπό τους ήχους ενός τραγουδιού, παίρνοντας μια κωμικά τραβηγμένη έκφραση απόγνωσης, ενώ κοιτά την κάμερα και κουνά τα χείλη της στους στίχους του ρεφρέν: «Δεν το έχω αυτό» (“Don’t Got It”) λέει το τραγούδι, που πρωταγωνιστεί σε ένα από τα αμέτρητα challenges του TikTok.

Όμως αυτά που «δεν έχει» η 26χρονη Μπρέντα Ντάμα δεν είναι τα ίδια για τα οποία παραπονιούνται άλλοι συνομήλικοί της: Οι λέξεις που περνούν από την οθόνη καθώς εκείνη σατιρίζει την κατάστασή της περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την «ελευθερία» και τον «σεβασμό». Αλλά και μια «ήρεμη ζωή, χωρίς καβγάδες και προσβολές».

@iamdee_2540♬ Dont Got It – Niqué

Μέσα από την ανάρτησή της, η νεαρή γυναίκα διαμαρτύρεται για τις εργασιακές συνθήκες που αντιμετωπίζει ως καθαρίστρια για μια οικογένεια στη Σαουδική Αραβία, όπου εργάζεται από όταν μετανάστευσε στη χώρα από την Κένυα, το 2019/ Ένα από τα αρκετά βίντεο που έχει αναρτήσει έχουν γίνει viral εντός της πλατφόρμας, συγκεντρώνοντας περισσότερες από 900.000 προβολές και σχεδόν 6.000 σχόλια από τον Αύγουστο, όταν εκείνη το «ανέβασε» στο TikTok.

Μακριά από τις πατρίδες τους, οι οικιακοί εργαζόμενοι στις χώρες του Κόλπου, γυναίκες στη συντριπτική τους πλειοψηφία, χρησιμοποιούν εδώ και πολύ καιρό τα κοινωνικά δίκτυα για να διατηρούν την επαφή με τις οικογένειές τους. Καθώς η δημοτικότητα του TikTok εκτοξεύτηκε στη διάρκεια της περσινής χρονιάς, στρέφονται όλο και περισσότερο στην πλατφόρμα του για να μιλήσουν ανοιχτά για τις ζωές τους και τις συχνά οικτρές εργασιακές τους συνθήκες. Πολλές γυναίκες καταγγέλλουν εξαντλητική εργασία, αλλά και σεξουαλική παρενόχληση και διακρίσεις εις βάρος τους.

«Εδώ τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα», υποστηρίζει η Ντάμα μιλώντας στους Times της Νέας Υόρκης από το τηλέφωνο. «Καταλήγεις να κλαις κάθε μέρα. Όμως όταν βλέπεις τα θετικά σχόλια στα βίντεό σου, σκέφτεσαι ότι κάποιος σε καταλαβαίνει».

Οι πετρελαιοπαραγωγοί μοναρχίες του Περσικού Κόλπου εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τους μετανάστες εργάτες από την Αφρική, την Ασία και τις φτωχότερες αραβικές χώρες. Εκατομμύρια οικιακών βοηθών, οικοδόμων, διανομέων, εργαζόμενων στη συλλογή απορριμμάτων, φυλάκων και κομμωτριών, μεταξύ άλλων, από τρίτες χώρες κρατούν τις κοινωνίες λειτουργικές. Και είναι τόσο πολλοί σε αριθμό, που συχνά ξεπερνούν τους γηγενείς.

Μέχρι το 2016 οι οικιακοί βοηθοί στις χώρες του Κόλπου προσλαμβάνονταν μέσω ενός συστήματος χορηγίας που έδινε στους εργοδότες τους σχεδόν τον πλήρη έλεγχο των ζωών τους. Δεν είχαν δικαίωμα να αλλάξουν δουλειά ή να εγκαταλείψουν τη χώρα χωρίς την άδεια του εργοδότη τους, ενώ συχνά τα αφεντικά τους έπαιρναν τα κινητά τους τηλέφωνα και τα διαβατήριά τους.

Οι οικιακές βοηθοί, που συχνά είναι απομονωμένες, είναι ιδιαιτέρως ευάλωτες στην κακοποίηση, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Με τις ήδη ελάχιστες υπερωρίες τους να περιορίζονται περαιτέρω εξαιτίας της πανδημίας και την απομόνωσή τους να εντείνεται, οι οικιακές βοηθοί στρέφονται στο TikTok για να γνωστοποιήσουν στον πλανήτη πώς τους συμπεριφέρονται, παρά το γεγονός ότι η πράξη τους αυτή ενέχει σημαντικούς κινδύνους.

Ορισμένες χρησιμοποιούν τις αναρτήσεις τους απλώς ως μια μορφή εκτόνωσης. Άλλες επιδιώκουν να κάνουν ορατές στον πλανήτη τις φρικτές εργασιακές τους συνθήκες, συχνά χρησιμοποιώντας μια ιδιαιτέρως πικρή αίσθηση του χιούμορ. Το κοινό τους, που απαρτίζεται σε μεγάλο βαθμό από άλλες μετανάστριες εργάτριες, αναφέρει ότι τα αστεία τους βίντεο τις ανακουφίζουν έστω και για λίγο από τη μοναξιά, το στρες, το άγχος ή την κατάθλιψη.

«Πολλοί υποφέρουν εδώ», τονίζει η Μέριτζιν Κατζότο, μια 35χρονη φιλιπιννέζα εργάτρια στη Σαουδική Αραβία που έχει αποκτήσει περισσότερους από 18.000 followers. «Ο τρόπος που εκφράζουν την κατάθλιψή τους, τα άγχη της δουλειάς τους, είναι το TikTok. Οι φίλες μου μου στέλνουν βίντεο και συμβουλές. Είναι κάτι σαν γραμμή βοήθειας».

@niezatunacaoPlease do tag me if you use my video thank you🥰 subscribe to my youtube channel:NIEZA TUNACAO##kwentongofw ##ofwkuwait ##foryoupage T♬ original sound – Nieza Tuñacao💚

Η Ντάμα άρχισε να αναρτά υλικό στο TikTok πριν από ένα χρόνο περίπου, καταγράφοντας τα βάσανα εργαζομένων όπως εκείνη στη Μέση Ανατολή. Πλέον έχει περισσότερους από 32.000 followers.

Τα βίντεό της, που συχνά χαρακτηρίζονται από σαρκασμό, ασκούν κριτική σε μια σειρά από τεράστια προβλήματα των οικιακών εργαζομένων του Κόλπου.

Σε άλλο βίντεό της, η Ντάμα φορά μια μαντίλα για να μιμηθεί την εργοδότριά της, που την κατηγορεί ότι της έκλεψε χρήματα γιατί «από εκεί που ήρθε, είναι φτωχοί».

Αν και είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τον ακριβή αριθμό των οικιακών βοηθών που βρίσκονται στο TikTok, η Μαρί Κρετζ Ντι Μέγκλιο των Uplifters, μιας ΜΚΟ με έδρα το Χονγκ Κονγκ που προσφέρει διαδικτυακή εκπαίδευση σε μετανάστες-εργάτες, δήλωσε στους Times της Νέας Υόρκης ότι έχει παρατηρήσει αύξηση μετά το ξέσπασμα της πανδημίας.

«Ξαφνικά το χρησιμοποιούσαν όλοι», εξηγεί.

Πολλοί από αυτούς έχουν δημιουργήσει εκπαιδευτικά βίντεο, στα οποία εξηγούν στους followers τους πώς λειτουργούν οι εταιρείες ανθρώπινου δυναμικού της περιοχής, αλλά και οι συμβάσεις εργασίας και παροτρύνοντας τους εργαζόμενους στην περιοχή να μοιραστούν τις εμπειρίες τους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γυναίκες δεν διακινδυνεύουν μόνο τη θέση εργασίας τους όταν αναρτούν τέτοιου είδους βίντεο, αλλά και την ίδια την ασφάλειά τους.

Η Sandigan, μια οργάνωση με έδρα το Κουβέιτ που ασχολείται με τα δικαιώματα των οικιακών βοηθών, αναφέρει στους Times ότι περίπου 70 γυναίκες έχουν απευθυνθεί σε αυτή για βοήθεια με προβλήματα που σχετίζονταν με το TikTok και το Facebook Live από τα τέλη του 2019 μέχρι σήμερα. Όπως εξηγεί η Αν Αμπούντα, μια εκ των ιδρυτών της οργάνωσης, οι περισσότερες ήρθαν αντιμέτωπες με τις αντιδράσεις των εργοδοτών τους, ενώ αρκετές είχαν απελαθεί.

Σε ορισμένες περιοχές της Μέσης Ανατολής, η λήψη φωτογραφιών ή βίντεο εντός του σπιτιού του εργοδότη, ιδίως αν αυτές περιλαμβάνουν παιδιά, και η ανάρτησή τους στο διαδίκτυο χωρίς σχετική άδεια, μπορεί να οδηγήσει σε ποινική δίωξη ή απέλαση.

«Προβάλλουν δημοσίως ιδιωτικές στιγμές», επισημαίνει η Αμπούντα. «Πρέπει να είναι προσεκτικές».

Δυο από τις γυναίκες που μίλησαν στους Times δήλωσαν ότι οι εργοδότες τους γνώριζαν για τα βίντεό τους και τα ανέχονταν, πράγμα που τις έκανε να νιώθουν πιο ασφαλείς για τις δουλειές τους, αλλά και για την ασφάλειά τους. Όμως για πολλές άλλες χαμηλόμισθες μετανάστριες οικιακές βοηθούς, οι συνθήκες σε καμιά περίπτωση δεν εξασφαλίζουν την ασφάλειά τους.

Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, μια σειρά από κράτη έχουν ψηφίσει εργατικές νομοθεσίες για τα δικαιώματα των οικιακών βοηθών. Το Κουβέιτ και η Σαουδική Αραβία ορίζουν ότι οι εργαζόμενες είναι υποχρεωμένες να διαφυλάσσουν τα μυστικά των νοικοκυριών στα οποία ζουν. Έτσι, σε αρκετές περιπτώσεις τους ζητούν να υπογράφουν συμβάσεις με τέτοιου είδους διατυπώσεις κατά την άφιξή τους στη χώρα.

@iamdee_2540It’s been a minute😌#dee254💕

♬ original sound – Marcus Cox

Επειδή οι διατυπώσεις αυτές μπορούν να ερμηνευτούν με πολλούς τρόπους, συνεπάγονται ότι οι συμβάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν εις βάρος των οικιακών βοηθών που διαθέτουν ελάχιστη δύναμη, όπως τονίζει μιλώντας στους Times η Ρόντα Μπέγκουμ, ερευνήτρια στον τομέα των δικαιωμάτων των γυναικών για το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Για την Ντάμα, η κατάσταση επιδεινώθηκε στα τέλη της περσινής χρονιάς. Ένα απόγευμα του Ιουλίου, όπως λέει, βγήκε στην άδεια βεράντα της εργοδότριάς της για να τραβήξει ένα βίντεο για το TikTok. Ενώ βρισκόταν περίπου στη μέση, εκείνη πέρασε ξαφνικά από μπροστά της.

«Η κυρία μου έκανε τη σοκαρισμένη και με ρώτησε “Τι κάνεις εκεί; Είσαι εδώ για να δουλεύεις”», υποστηρίζει η Ντάμα. «Μου φερόταν με αγένεια μερικές φορές, όμως όταν της έδειξαν τα βίντεό μου στο TikTok έγινε χειρότερη. Με προσέβαλλε λες και ήμουν ζώο – λες και δεν ήμουν καν άνθρωπος».

Δυο μήνες αργότερα, η Ντάμα έφυγε για να δουλέψει σε άλλο σπίτι.

Καθώς το βίντεό της συγκέντρωνε περισσότερες προβολές, άρχισε να λαμβάνει και έναν ωκεανό από κακοποιητικά σχόλια. Οι σχολιαστές με καταγωγή από τις χώρες του Κόλπου την κατηγόρησαν ότι ψεύδεται και της είπαν να γυρίσει στη χώρα της.

Η ίδια εξηγεί ότι μπορεί το bullying είναι σκληρό, αλλά δεν έχει σκοπό να διαγράψει τα βίντεό της, γιατί άλλες οικιακές βοηθοί της στέλνουν συχνά πλήθος υποστηρικτικών μηνυμάτων. Όταν νιώθει τη μοναξιά να την κατακλύζει, αναφέρει στους Times, τα λόγια τους την κρατούν δυνατή.

«Νιώθεις λες και έχεις παρέα», εξηγεί. «Τα κινητά μας είναι οι καλύτεροί μας φίλοι».