Πενταμερής: Κρίσιμο τεστ για το Κυπριακό

Τέσσερα χρόνια μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά και με τις προσδοκίες για επίλυση του Κυπριακού να βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο αρχίζει σήμερα στη Γενεύη άτυπη πενταμερής διάσκεψη για το Κυπριακό υπό τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες.

Διακηρυγμένη πρόθεση του κ. Γκουτέρες είναι να διαπιστώσει κατά πόσον «υπάρχει κοινό έδαφος», ώστε να καλέσει «τα μέρη να διαπραγματευτούν μια μόνιμη λύση στο Κυπριακό εντός ενός προβλέψιμου ορίζοντα».

Παρά τις χαμηλές προσδοκίες για το αποτέλεσμα, η διάσκεψη είναι κρίσιμη αφού αναμένεται με το τέλος της να αποσαφηνιστεί η επόμενη μέρα του Κυπριακού.

Ενδεχόμενη νέα αποτυχία θα οδηγήσει το Κυπριακό σε αχαρτογράφητα νερά, επιτρέποντας στην τουρκική πλευρά να γυρίσει σελίδα και να θέσει επίσημα πλέον την λύση δύο κρατών. Η σημασία που αποδίδεται στην άτυπη διάσκεψη από τα Ηνωμένα Έθνη φαίνεται εξάλλου από το γεγονός ότι η μετάβαση του Αντόνιο Γκουτέρες στη Γενεύη για προσωπικές διαβουλεύσεις με όλες τις πλευρές είναι η πρώτη μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού.

Ηχογραφημένες συνομιλίες Αναστασιάδη-Τσαβούσογλου

Η ελληνοκυπριακή πλευρά και ο πρόεδρος Αναστασιάδης προσέρχονται στη διάσκεψη, προτάσσοντας τα έξι σημεία που καταγράφηκαν από τον Αντόνιο Γκουτέρες το 2017 στο Κραν Μοντανά ως πλαίσιο λύσης του Κυπριακού, αλλά και τη δήλωση του Γενικού Γραμματέα μετά την τριμερή του Βερολίνου τον Νοέμβριο του 2019, στην οποία γίνεται αναφορά για μια διευθέτηση στην βάση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα.

Ωστόσο, το έργο του κ. Αναστασιάδη να διασωθεί το πλαίσιο Γκουτέρες δεν αναμένεται εύκολο, καθώς η αξιοπιστία του διεθνώς έχει δεχτεί πολλαπλά πλήγματα. Εκτός του σκανδάλου των χρυσών διαβατηρίων, στο Κυπριακό ο κ. Αναστασιάδης κατηγορείται από την τουρκική πλευρά ότι πρώτος είχε θέσει στον τούρκο υπουργό Εξωτερικών την λύση των δύο κρατών.

Παράλληλα, η μη αξιοποίηση της περιόδου, που στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων βρισκόταν ο φεντεραλιστής Μουσταφά Ακιντζί, ρίχνει σκιές στην ειλικρίνεια της βούλησης του κ. Αναστασιάδη για λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας όπως ορίζουν τα ψηφίσματα και οι αποφάσεις του ΟΗΕ. Ειδικά για το φλερτ Αναστασιάδη με τη λύση δύο κρατών, πρόσφατα ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου κατηγόρησε εκ νέου τον κύπριο Πρόεδρο, ότι πρώτος τού είχε προτείνει τη λύση δύο κρατών και αργότερα της συνομοσπονδίας.

Ο κ. Τσαβούσογλου επικαλέστηκε μάλιστα ηχογραφήσεις των συζητήσεων του με τον κ. Αναστασιάδη, δηλώνοντας ότι τα πρακτικά των συναντήσεων κοινοποιήθηκαν στα Ηνωμένα Έθνη. Στις 19 Απριλίου σε συνέντευξή του στον Alpha TV Κύπρου, ο κ. Αναστασιάδης υποστήριξε ότι και ο ίδιος είχε ηχογραφήσει τη συνομιλία του με τον τούρκο υπουργό Εξωτερικών, εκφράζοντας την ελπίδα τα τουρκικά πρακτικά που κοινοποιήθηκαν στα Ηνωμένα Έθνη να μην είναι ελλιπή.

Νέες ιδέες Άγκυρα-Τατάρ

Στην άλλη πλευρά της τράπεζας της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης στη Γενεύη, ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Ερσίν Τατάρ, έχει φροντίσει να περιορίσει τα περιθώρια των κινήσεων του, επαναλαμβάνοντας ως θέση αρχής την απόρριψη της ομοσπονδιακής λύσης. Υπέρμαχος της λύσης των δύο κρατών, ο κ. Τατάρ επαναλαμβάνει τη θέση περί κυριαρχικής ισότητας εντός μιας συνομοσπονδίας (αντί της πολιτικής ισότητας εντός μιας ομοσπονδίας).

Πρόκειται για θέση που πρώτος διατύπωσε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Κύπρο ο κ. Τσαβούσογλου διεμήνυσε μάλιστα πως η Τουρκία θα μεταβεί στην Γενεύη κομίζοντας τη θέση πως η ομοσπονδία έχει πεθάνει και πως κοινό έδαφος μπορεί να βρεθεί μόνο εάν οι διαπραγματεύσεις ξεκινήσουν με νέες παραμέτρους.

Η νέα τουρκική προσέγγιση περί κυριαρχικής ισότητας πρακτικά σημαίνει την από κοινού ίδρυση νέου κράτους από δύο ίσα συνιστώντα κρατίδια.

Τα σενάρια της επόμενης μέρας

Η απόσταση στις θέσεις των πλευρών καθιστούν την κήρυξη μιας επίσημης διαπραγματευτικής διαδικασίας αμέσως μετά την ολοκλήρωση της άτυπης διάσκεψης της Γενεύης ως ένα απομακρυσμένο σενάριο.

Ωστόσο, διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν περιθώρια συνεννόησης, τα οποία θα καταγραφούν, ώστε να ακολουθήσουν άτυπες συναντήσεις προετοιμασίας για μια μελλοντική διαδικασία.

Το πιο θετικό σενάριο καλλιεργείται στην ε/κ πλευρά, όπου δεν αποκλείεται μία νέα διαδικασία διαπραγμάτευσης να ξεκινήσει περί τα τέλη Ιουνίου, με στόχο να συμπέσει με τη συζήτηση για τα ευρω-τουρκικά στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 24 Ιουνίου.

Πενταμερής χωρίς ΕΕ

Σύμφωνα με το πρόγραμμα που έδωσαν στη δημοσιότητα τα Ηνωμένα Έθνη, η μεγάλη μέρα για την άτυπη διάσκεψη θα είναι η Μεγάλη Τετάρτη, όταν δηλαδή θα γίνουν οι κατ’ ιδίαν συναντήσεις του Αντόνιο Γκουτέρες με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Συγκεκριμένα ο κ. Γκουτέρες θα συναντηθεί χωριστά με τους ηγέτες της Κύπρου και με τους υπουργούς Εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων Νίκο Δένδια, Μεβλούτ Τσαβούσογλου και Ντομινίκ Ράαμπ. Το βράδυ της ίδιας ημέρας όλα τα εμπλεκόμενα μέρη θα παραβρεθούν στο ίδιο τραπέζι, προς αναζήτηση συμφωνίας που θα ωθήσει το Κυπριακό προς την επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας.

Στις συνομιλίες δεν θα συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά από απαίτηση της Τουρκίας, ωστόσο εκπρόσωποι των Βρυξελλών θα βρίσκονται στη Γενεύη, όπου θα γίνουν οι συναντήσεις. Υπενθυμίζεται ότι στην κρίσιμη φάση της διαπραγμάτευσης στο Κραν Μοντανά το 2017, η ΕΕ ήταν παρούσα με την τότε επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι.

Λουκιανός Λυρίτσας, Λευκωσία