Σίφνος : Παράδοση και καλαισθησία

Μια από τις ωραιότερες ψηφίδες στο παζλ που ονομάζεται νησιωτικό σύμπλεγμα Δυτικών Κυκλάδων, η Σίφνος βρίσκεται στο κέντρο του νοητού τριγώνου που σχηματίζουν η Σέριφος, η Αντίπαρος και η Κίμωλος.

Λόφοι, μικρές κοιλάδες και αναρίθμητες αναβαθμίδες (πεζούλες) με ελαιόδεντρα, στην όμορφη ενδοχώρα, γραφικοί όρμοι και λιγοστές αμμουδερές παραλίες, στην ακτογραμμή, συνθέτουν το φιλόξενο φυσικό περιβάλλον, που εναρμονίζεται σε ένα ταιριαστό σύνολο με το υψηλής αισθητικής αξίας δομημένο περιβάλλον της Σίφνου.

Οι σιφνέικοι οικισμοί, που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της χωροταξικής και πολεοδομικής οργάνωσής τους, διατηρούν σχεδόν ανέπαφη την παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, με κυρίαρχα στοιχεία τους κυβιστικούς όγκους και τις ασβεστωμένες επιφάνειες.

Η ομοιόμορφη αυτή κυβιστική αρχιτεκτονική είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τη μορφολογία του εδάφους. Κατάλευκα κυβόσχημα οικήματα, πλακόστρωτα δρομάκια, ασβεστωμένα σκαλιά και πεζούλια, γραφικές εκκλησίες με γαλάζιους τρούλους και περίτεχνα καμπαναριά συνθέτουν σε γενικές γραμμές την εικόνα των παραδοσιακών οικισμών του νησιού.

Εξάλλου, συστατικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Σίφνου αποτελούν, αναμφίβολα, οι αμέτρητες ξερολιθιές (αναλημματικοί τοίχοι), που ακολουθούν το φυσικό ανάγλυφο και δημιουργούν τις αναβαθμίδες (πεζούλες) κλιμακωτού τύπου, εδάφη κατάλληλα για καλλιέργεια.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τόσο οι φλάροι, οι ιδιόμορφες πήλινες καμινάδες στις ταράτσες των σπιτιών, που στις μέρες μας έχουν πλέον αισθητική και όχι χρηστική αξία, όσο και οι περιστερώνες της Σίφνου, εξαίρετα δείγματα νησιώτικης καλαισθησίας.

Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Σίφνου έχει διαδραματίσει η αγγειοπλαστική. Τα πλούσια κοιτάσματα αργίλου κατέστησαν δυνατή την άνθηση της κεραμικής τέχνης στη Σίφνο από το 18ο αιώνα έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Οι σίφνιοι αγγειοπλάστες, που έγιναν γνωστοί σε όλη την Ελλάδα για τις ικανότητές τους στην επεξεργασία του πηλού, επιδόθηκαν κατά κύριο λόγο στην κατασκευή κεραμικών οικιακής χρήσης, προπάντων πήλινων μαγειρικών σκευών, των τσικαλιών.

Τα κεραμικά της Σίφνου μεταφέρονταν από τα εργαστήρια αγγειοπλαστικής του νησιού, τα τσικαλαριά, όχι μόνο σε κοντινούς εμπορικούς προορισμούς αλλά και σε διάφορες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου. Το κυριότερο εξαγώγιμο προϊόν της σιφνέικης αγγειοπλαστικής ήταν το τσικάλι, ξακουστό πυρίμαχο μαγειρικό σκεύος. Στα σύγχρονα εργαστήρια αγγειοπλαστικής της Σίφνου παράγονται αξιόλογα χρηστικά (για μαγείρεμα και αποθήκευση προϊόντων) και διακοσμητικά αντικείμενα.

Αναφορικά με τη μαγειρική παράδοση της Σίφνου, αρκεί να σημειώσουμε ότι αυτή είναι και σήμερα παρούσα στον καθημερινό βίο των κατοίκων του νησιού, σε κάθε εκδήλωση της σιφνέικης ζωής (γιορτές, πανηγύρια, γάμοι). Η Σίφνος, τόπος καταγωγής του διάσημου δασκάλου της μαγειρικής και της ζαχαροπλαστικής Nικολάου Tσελεμεντέ, φημίζεται ως τόπος με μακρά παράδοση στις εκλεπτυσμένες γεύσεις και τις γαστρονομικές απολαύσεις.

Η ρεβιθάδα (ρεβίθια με μπαχαρικά και λεμόνι), οι ρεβιθοκεφτέδες, το μαστέλο (αρνί ή κατσίκι με κόκκινο κρασί και άνηθο, μαγειρεμένο στο ομώνυμο πήλινο σκεύος και ψημένο σε ξυλόφουρνο), η καππαροσαλάτα, η ξινομυζήθρα, η μανούρα (σκληρό πικάντικο τυρί), η μελόπιτα (γλυκό που παρασκευάζεται από ανθότυρο ή μυζήθρα και θυμαρίσιο μέλι), το παστέλι, τα αμυγδαλωτά κατσαρόλας και φούρνου, τα γλυκά κουταλιού συνθέτουν μια πανδαισία γεύσεων, που ενθουσιάζει ακόμη και τους πλέον απαιτητικούς γευσιγνώστες.

Μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά των Σιφνίων έχουν τα πανηγύρια, που εκφράζουν το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των κατοίκων του νησιού και, ταυτόχρονα, αποτελούν ισχυρό συνεκτικό στοιχείο της τοπικής κοινωνίας, συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο χθες και το σήμερα της Σίφνου.

Οι πιστοί που συμμετέχουν στα παραδοσιακά πανηγύρια του νησιού παρακολουθούν τον Εσπερινό, την παραμονή του εορτασμού, τρώνε όλοι μαζί ρεβιθάδα και αρνάκι κοκκινιστό ή μπακαλιάρο (σε περίοδο νηστείας), πίνουν κρασί, τραγουδούν, χορεύουν και διασκεδάζουν έως το πρωί. Τα έξοδα για τη διοργάνωση των πανηγυριών επωμίζονται οι λεγόμενοι πανηγυράδες, που κρατούν στο σπίτι τους τις εικόνες των αγίων όλον το χρόνο. Το σημαντικότερο πανηγύρι της Σίφνου είναι αυτό της Χρυσοπηγής, την παραμονή της Αναλήψεως.

Τέλος, από πλευράς τοπικών εκδηλώσεων, ξεχωρίζουν η αναβίωση του δικτύου επικοινωνίας των αρχαίων πύργων-φρυκτωριών και ακροπόλεων της Σίφνου, την παραμονή του Αγίου Πνεύματος, και το φεστιβάλ κυκλαδικής γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές» (επίδειξη συνταγών, διαγωνισμοί μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, παράλληλες εκδηλώσεις κ.ά.).

*Όλες οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το παρόν άρθρο ανήκουν στον Γιάννη Κοντό.