Κοροναϊός – Εστίαση: Τα κλειστά μπαρ βλάπτουν σοβαρά την… παραγωγικότητά μας

«Τρίτοι τόποι»: Πρόκειται για έναν όρο που περιγράφει όλους εκείνους τους χώρους που δεν είναι ούτε το σπίτι, ούτε το εργασιακό μας περιβάλλον. Τα μπαρ, τα καφέ, τα εστιατόρια, όπου εκτός από τους φίλους μας συναντούσαμε και αμέτρητους αγνώστους. Με τους οποίους – ίσως το θυμάστε – αλληλεπιδρούσαμε κιόλας. Όλα εκείνα τα μέρη, λοιπόν, που εδώ και 13 μήνες έχουν παραμείνει ανοιχτά για ελάχιστο καιρό. Και που η απώλειά τους μας κάνει μεγαλύτερο κακό από ό,τι φανταζόμασταν.

Η ιδέα των τρίτων τόπων δεν είναι καινούργια, όμως απέκτησε νέο νόημα μετά τα πολλαπλά lockdown που βιώσαμε. Οι αμερικανοί κοινωνιολόγοι Ρέιμον Όλντενμπεργκ και Ντένις Μπρίσετ χρησιμοποίησαν τον συγκεκριμένο όρο για πρώτη φορά το 1982, μιλώντας για δημόσιους χώρους που έχουν ζωτική σημασία για τις γειτονιές, ως τόποι συνάντησης, αλληλεπίδρασης, συγκέντρωσης και συζήτησης. Τα μέρη αυτά, βοηθούν τις κοινότητες και τις ομάδες να οικοδομήσουν και να διατηρήσουν μια αίσθηση συνοχής. Τέτοια παραδείγματα είναι τα παριζιάνικα καφέ, όπου έγιναν οι ζυμώσεις που οδήγησαν στη Γαλλική Επανάσταση ή οι βρετανικές παμπ, όπου οι μηχανολόγοι σχεδίασαν τον πρώτο δημόσιο σιδηρόδρομο. Σε αυτές τις ολοζώντανες ατμόσφαιρες, ιδέες κυκλοφορούσαν και διαπλέκονταν σε εποχές μεγάλων αλλαγών.

Τα αγαπημένα μας στέκια πάντα ήταν σημαντικά μέρη της καθημερινότητάς μας, και οι περισσότεροι έχουμε τουλάχιστον ένα συγκεκριμένο τρίτο μέρος που μας έχει λείψει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στη διάρκεια της πανδημίας. Η απώλειά τους μοιάζει αμελητέα εν μέσω μιας παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, όμως η ψυχική μας υγεία και ευτυχία κλυδωνίζονται από την ξαφνική απομάκρυνση τέτοιων σταθερών.

Κοινωνική επαφή και δημιουργικότητα

Η πανδημία του κοροναϊού έγινε η αρχή τεράστιων κοινωνικών μετατοπίσεων, όμως οι κυριότερες κοινωνικές επιπτώσεις της ήταν δύο: Πρώτον, οι διακριτοί χώροι του σπιτιού και της εργασίας συνενώθηκαν, πράγμα που επιτάχυνε την κατάρρευση των ορίων των εργαζομένων που ήδη διαβρώνονταν επί σειρά ετών. Και δεύτερον, χάσαμε όλους τους τρίτους τόπους μας εν μία νυκτί.

Όμως γιατί τους έχουμε τόση ανάγκη;

Οι σχέσεις και οι ευθύνες μας, προ πανδημίας, μπορούσαν να διαχωριστούν με ευκολία: Η προσωπική μας ζωή περιοριζόταν στο σπίτι και η επαγγελματική στο γραφείο, εξηγεί στο BBC η αμερικανίδα συγγραφέας και CEO του Εκδοτικού Ομίλου Berkshire, Κάρεν Κρίστενσεν, που συνεργάστηκε με τον Όλντενμπεργκ στο τελευταίο του βιβλίο. Αυτή η διάκριση μας επέτρεπε να διαχειριστούμε με μεγαλύτερη ευκολία τα άγχη της καθημερινότητάς μας.

Όταν όμως οι δυο πλευρές συγχωνεύτηκαν στην αρχή της πανδημίας, δυσκολευόμασταν να διαχειριστούμε το πνευματικό φορτίο. Και οι τρίτοι τόποι, όπου τείναμε να πηγαίνουμε με σκοπό την ανακούφιση από το στρες είχαν εξαφανιστεί ακριβώς τη στιγμή που τους είχαμε τη μεγαλύτερη ανάγκη. Με τα αγαπημένα μας στέκια να έχουν περάσει στην παρανομία, τα μόνα περιβάλλοντα που μας έχουν απομείνει είναι εκείνα που ταυτίζονται με την εργασία – είτε την επαγγελματική είτε την οικιακή – και χωρίς κανένα μέρος αποσυμπίεσης. Οι επιπτώσεις είναι ακόμη πιο έντονες για τους ανθρώπους που είναι επιβαρημένοι και με τη φροντίδα άλλων ατόμων.

Η Κρίστενσεν, που έχει επιμεληθεί και γράψει αρκετά βιβλία με θέμα την κοινότητα, πιστεύει πως οι τρίτοι τόποι, τα μέρη που είναι απαλλαγμένα από τις ευθύνες, «όπου μπορούμε να είμαστε αυθόρμητοι και να έχουμε τυχαίες εμπειρίες, να γνωρίζουμε αγνώστους», είναι σημαντικά για την ευημερία, την παραγωγικότητα και την ευτυχία μας.

Ο Κάρι Λ. Κούπερ, καθηγητής οργανωσιακής ψυχολογίας στην Επιχειρηματική Σχολή Alliance Manchester συμφωνεί: «Αυτού του είδους οι χώροι δίνουν στους ανθρώπους την αίσθηση της κοινωνικής σύνδεσης και του ανήκειν σε μια κοινότητα. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, προκειμένου να είμαστε παραγωγικοί και δημιουργικοί. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μας προσφέρουν περισσότερα ερεθίσματα από οποιοδήποτε οικιακό γραφείο».

Οι τρίτοι τόποι «προσφέρουν μια ευκαιρία σύνδεσης, κοινωνικοποίησης και προσωπικής έκφρασης», προσθέτει η Τζανίν Μπόσακ, καθηγήτρια εργασιακής και οργανωσιακής ψυχολογίας στην Επιχειρηματική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πόλης του Δουβλίνου. «Επίσης είναι και ζωτικοί για την ψυχική υγεία και την ευημερία των ανθρώπων».

Εκτός από την υγεία και την ευτυχία μας, η απώλεια των τρίτων τόπων μπορεί να περιορίσει και την παραγωγικότητα και τη συγκέντρωσή μας. Η Κιμ ΝτεΛάατ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Brock, πιστεύει ότι αυτή η δυσκολία συγκέντρωσης είναι ακόμη πιο έντονη για εκείνους που έχουν αναλάβει και τη φροντίδα άλλων ατόμων. Η απώλεια προσωπικού χώρου επηρεάζει τη συγκέντρωσή τους και επομένως και την εξέλιξη της καριέρας τους, υποστηρίζει η ΝτεΛαάτ. Η συγκεντρωμένη εργασία που «απαιτεί σκέψη κατά μόνας» καθίσταται σχεδόν αδύνατη όταν εργάζεσαι στον ίδιο στενό χώρο με τα παιδιά σου και τους ηλικιωμένους γονείς σου, για παράδειγμα.

Και τώρα τι;

Επομένως, όταν οι κοινωνικοί χώροι ανοίξουν ξανά και επιτέλους επιστρέψουμε στις συναθροίσεις που τόσο μας είχαν λείψει, θα επιστρέψουμε στους παλιούς εαυτούς και τους παλιούς τόπους μας;

Η επαναπροσαρμογή μπορεί να αποδειχθεί πιο δύσκολη για ορισμένους, επισημαίνει στο BBC η Νατάσα Πέιτζ, μια ψυχοθεραπεύτρια της Βρετανικής Εταιρείας Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας που εργάζεται με ανθρώπους στη δεκαετία των είκοσι, που ζουν μόνοι τους στη διάρκεια της πανδημίας. Περιγράφει έναν πελάτη που ενώ θέλει πολύ να δει τους φίλους του, πλέον ανησυχεί όταν πετυχαίνει παρέες που δεν τηρούν τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, αλλά και όταν περιτριγυρίζεται από αγνώστους σε δημόσιους χώρους.

Όπως σημειώνει, άλλη μια ανησυχία που ακούει συχνά σχετίζεται με την εικόνα Αν και ορισμένοι έχουν διατηρήσει τη ρουτίνα τους, φορώντας καθημερινά τα ρούχα της δουλειάς για να πάρουν μέρος σε ηλεκτρονικά meeting, άλλοι έχουν δει το σώμα τους να αλλάζει ή ίσως έχουν απλώς υιοθετήσει ένα πιο χαλαρό look. Πλέον τους φαίνεται εξωπραγματική η σκέψη ότι θα πρέπει να σκεφτούν τι θα φορέσουν όταν συναντήσουν και πάλι τους φίλους ή τους συναδέλφους τους, εξηγεί η Πέιτζ.

Ευτυχώς, άλλοι ειδικοί είναι πιο αισιόδοξοι για την επιστροφή των τρίτων τόπων. Πιστεύουν ότι στο τέλος θα καταφέρουμε να νιώσουμε και πάλι άνετα στα εστιατόρια, τα κλαμπ και τους συναυλιακούς χώρους, παρά το γεγονός ότι μπορεί να μας φαίνονται παράξενοι στην αρχή.

«Από τη στιγμή που τους στερήθηκαν στη διάρκεια της πανδημίας, περιμένω οι άνθρωποι να εκτιμήσουν ακόμη περισσότερο την αξία των τρίτων τόπων και να τους αναζητούν συχνότερα σε σχέση με το παρελθόν, από τη στιγμή που θα βγούμε από αυτή την κατάσταση», υποστηρίζει ο Μπόσακ.