Γερμανία: Ιστορική δικαστική απόφαση για το κλίμα

Ήρθε αναπάντεχα και πρόκειται αναμφίβολα για μια ιστορικών διαστάσεων δικαστική απόφαση. Και την ίδια ώρα μια μεγάλη νίκη κυρίως νεαρής ηλικίας ακτιβιστών για το περιβάλλον. Λίγους μήνες πριν τις βουλευτικές εκλογές το γερμανικό Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο με έδρα την Καρλσρούη έδωσε ένα ηχηρό ράπισμα στην κυβέρνηση με επενέργειες που θα νιώσουν στο “πετσί” τους τα μέλη της νυν και της επόμενης κυβέρνησης. Οι συνταγματικοί δικαστές διαπίστωσαν ότι οι πολιτικοί πρέπει να εντείνουν τις ενέργειές τους για να πετύχουν τους στόχους προστασίας του κλίματος, όπως αποφασίστηκαν στη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή.Και να προχωρήσουν άμεσα και με αποφασιστικά βήματα στη μείωση των βλαβερών ρύπων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, χωρίς καμιά αναβολή σε βάρος της νέας γενιάς. Με άλλα λόγια, η πολιτική θα πρέπει να προχωρήσει σε βελτιώσεις του σχετικού νόμου. Η προθεσμία που έδωσαν οι δικαστές είναι μέχρι τέλος του 2022.

“Παραβιάζεται το δικαίωμα ελευθερίας της νέας γενιάς”

Η απόφαση πυροδότησε καταρχήν διάλογο για την αυστηροποίηση των μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος. Κυρίως όμως οι υπουργοί της κυβέρνησης του μεγάλου συνασπισμού αντάλλαξαν κατηγορίες για ολιγωρίες και παραλείψεις, καταλογίζοντας ευθύνες ο ένας στον άλλο. Αντίθετα, περιβαλλοντολογικές οργανώσεις ζητωκραύγαζαν εξω από το δικαστήριο, γιατί δεν περίμεναν μια τόσο “πρωτάκουστη” και „μνημειώδη” απόφαση. “Μια απίστευτα μεγάλη ημέρα για πολλούς”, σχολίασε η Λουίζα Νοϊμπάουερ, η γερμανίδα Γκρέτα Τούνμπεργκ από το κίνημα „Fridays for Future”, στο οποίο ανήκουν εκείνοι που προσέφυγαν στο δικαστήριο. “Το κίνημα λοιδορήθηκε, έγινε αντικείμενο χλευασμού”. Τώρα όμως δεν επιδέχεται καμιάς αμφισβήτησης. Η προστασία του κλίματος είναι υπόθεση δικαιοσύνης ανάμεσα στις γενεές, γιατί το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι “στους νεαρής ηλικίας προσφεύγοντες παραβιάζεται το δικαίωμα στην ελευθερία από τους όρους του νόμου προστασίας του κλίματος. Οι προβλέψεις του συγκεκριμένου νόμου μεταθέτουν τον στόχο μείωσης των ρύπων για το διάστημα μετά το 2030, … για να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, και ίσως κάτω από τον 1,5 βαθμό σε σύγκριση με προβιομηχανικά επίπεδα μέχρι το 2050, θα πρέπει ο νομοθέτης να πάρει μέτρα μείωσης των ρύπων του αργότερο μέχρι τέλος του 2022”.

Κεντρική πρόταση της απόφασης αναφέρει ότι “δεν θα πρέπει να εναπόκειται στη δικαιοδοσία μιας γενιάς να καταναλώνει μεγάλες ποσότητες CO2, θέτοντας χαμηλά όρια μείωσης των ρύπων, όταν η επόμενη γενιά θα πρέπει, για να καλύψει τη διαφορά, να λάβει αυστηρότερα μέτρα (μείωσης των ρύπων) και να εκτεθεί έτσι σε μεγάλους περιορισμούς άσκησης των ελευθεριών της”. Ο νόμος προστασίας του κλίματος προβλέπει επιτρεπόμενες ετήσιες ποσότητες εκπομπών ρύπων μέχρι το 2030 σε τομείς, όπως τη βιομηχανία, τη συγκοινωνία ή την γεωργία. Σε περίπτωση που οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται, θα πρέπει να επέμβουν τα αρμόδια υπουργεία. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που τίθεται σε εφαρμογή για πρώτη φορά, γιατί μόνο στα κτήρια δεν επιτεύχθηκε ο στόχος εξοικονόμησης ενέργειας. Σε όλους τους άλλους τομείς οι στόχοι επιτεύχθηκαν, αλλά οφείλεται στις επιπτώσεις της πανδημίας, επειδή η κινητικότητα, είτε με το αυτοκίνητο είτε με το αεροπλάνο έχει κατά πολύ περιοριστεί.

Η ώρα των Πρασίνων

Μέχρι τώρα ο νόμος προέβλεπε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να εγκρίνει αυστηρότερα δεσμευτικά όρια μείωσης των ρύπων το 2025 για το διάστημα μετά το 2030. Αλλά ο συνταγματικός δικαστής αποφάνθηκε τώρα ότι αυτό δεν αρκεί. Τα μέτρα μείωσης θα πρέπει να ληφθούν μέχρι τέλος του 2022 για το διάστημα μετά το 2030. Οι πολιτικές επιπτώσεις σε μια προεκλογική χρονιά είναι μεγάλες. Και φαίνεται ότι ο νυν συνασπισμός CDU/CSU και SPD δεν θα μπορέσει χρονικά να φέρει εις πέρας ακόμη μια μεταρρύθμιση του νόμου. Φάνηκε από τα πεπραγμένα της κυβέρνησης της προηγούμενης εβδομάδας που στοχοποιήθηκε ο υπουργός Οικονομίας Πέτερ Αλτμάιερ από το SPD για μια συμφωνία κάλυψης μεγαλύτερων ποσοτήτων ενέργειας από το λεγόμενο “πράσινο” ρεύμα, που όμως δεν ήταν μεγαλόπνοο. Η υπουργός Περιβάλλοντος Σβένια Σούλτσε από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα υπενθύμισε ότι προσπάθησε ήδη το 2019 για έναν ενδιάμεσο στόχο 30 χρόνων, αλλά δεν έτυχε κοινής αποδοχής. Και ο αντικαγκελάριος, υπουργός Οικονομικών και υποψήφιος καγκελάριος των Σοσιαλδημοκρατών Όλαφ Σόλτς προανήγγειλε ότι θα καταθέσει το καλοκαίρι τα βασικά σημεία για την μετεξέλιξη του νόμου προστασίας του κλίματος. Το ίδιο εξήγγειλε και ο υπουργός Οικονομίας Πέτερ Αλτμάιερ.

Και επειδή όπου λαλούν πολλοί κοκκόροι αργεί να ξημερώσει, το πιο πιθανόν είναι ότι το θέμα θα περάσει στα χέρια της νέας κυβέρνησης που θα προκύψει από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Αποφασιστικό ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν οι Πράσινοι. Η υποψηφία καγκελάριος των Πρασίνων Ανναλένα Μπέρμποκ σήκωσε το μπαλάκι που έριξε το Συνταγματικό Δικαστήριο και δήλωσε: “Θα ευθυγραμμίσουμε τη χώρα με τους όρους της Συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή και θα μεταβάλλουμε ανάλογα τη νομοθεσία”. Αλλά τι σημαίνει στην πράξη μεγαλύτερη προστασία του κλίματος; Ένα από τα μεγαλύτερα θέματα είναι η επίσπευση επέκτασης και χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως ο ήλιος και ο αέρας. Αυτό σημαίνει περισσότερες ανεμογεννήτριες στη ξηρά και τη θάλασσα, περισσότεροι ηλιακοί συσσωρευτές. Ήδη από τώρα όμως υπάρχουν αντιδράσεις και διαμαρτυρίες πολιτών, πολλοί εκ των οποίων προσφεύγουν στη δικαιοσύνη. Εκτός όλων αυτών οι διαδικασίες αδειοδοτήσεων είναι χρονοβόρες. Η πολιτική θα πρέπει να επιταχύνει το διάλογο για μια πιο γρήγορη “απανθρακοποίηση” της οικονομίας.

Ο μέχρι τώρα στόχος είναι το αργότερο μέχρι το 2038. Αλλά φτάνει; Μήπως θα έπρεπε η Γερμανία να αποχωριστεί πιο γρήγορα τα ορυκτά καύσιμα; Οι ερωτήσεις είναι πολλές. Θα καταργηθούν οι πτήσεις εσωτερικού όπως ζητούν οι Πράσινοι; Θα μπει όριο ταχύτητας στα αυτοκίνητα; Το μόνο βέβαιο είναι ότι το θέμα απασχολήσει πολύ τον προεκλογικό αγώνα.

Αντρέας Χένινγκ, Μάρκο Κρέφτιχ / dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου