Τ’ Άι Γιώργη

Κορυφαίος ανάμεσα στις δρακοντοκτόνους αγίους, ο Άι Γιώργης, λατρεύεται στον Βαλκανικό χώρο ευρύτερα με έναν ιδιαίτερο τρόπο πέρα από εθνικά και θρησκευτικά σύνορα και όρια.  Πρόκειται για Άγιο διαθρησκευτικό και διαπολιτισμικό. Ενώ είναι Άγιος της Χριστιανοσύνης λατρεύεται και από τους Μουσουλμάνους. Ακόμα και από Τούρκους Μουσουλμάνους. Είναι Άγιος των συνόρων και των ορίων, του χρόνου και του χώρου, και εξ αυτού του γεγονότος μπορεί ελέγχοντάς τα να τα αναιρεί….

Μαζί με τον Άι Δημήτρη στην ορθόδοξη παράδοση είναι άγιοι των συνόρατων. Σημαδεύουν τόσο τον ετήσιο κύκλο των εποχών στις γεργωκτηνοτροφικές κοινωνίες όσο και τα όρια ή «σταυράτα» στους τόπους. Είναι και φύλακες. Καθιερώνουν και καθαγιάζουν τα σύνορα. Όταν ένα λιθάρι, ένας όχτος, ένα χαντάκι  ακόμα κι ένας σταυρός δεν αρκεί, χτίζεται εικονοστάσι.  Δύο κατά αρχάς στα δύο σημεία του ορίζοντα.  Ένα τ’ Αι Γιώργη, τ’ άλλο τ’ Άι Δημήτρη. Έτσι τα σύνορα γίνονται απαραβίαστα. Μόνο οι ίδιοι οι Άγιοι μπορούν να τα αλλάξουν…

Στο χρόνο επίσης. Χωρίζουν και ενώνουν τις εποχές.  Εαρινή και χειμερινή. 23 Απριλίου με 26 Οκτωβρίου. Όρια για τις μετακινήσεις των νομάδων κτηνοτρόφων και για το ράγιασμα των βοσκών.  Όρια για τις μετακινήσεις και άλλων κινητικών ομάδων. Κυρίως ο Άι Γιώργης που φέρνει την Άνοιξη και την αναγέννηση της φύσης. Μεγάλη γιορτή και για τις διάφορες ομάδες των πλανόδιων κουρμπετλήδων, μα κυρίως των Ρόμηδων σε όλη τη Βαλκανική.

Πανηγύρια. Πανηγύρια σε ξωκλήσια με αγιάσματα. Με καβαλάρηδες και δράκοντες. Με τον Άι Γιώργη να σκοτώνει τον Δράκοντα που κρατάει το νερό και η κοινότητα να τον δοξάζει με κυκλικούς πάνδημους χορούς, » Το πανηγυρι ήταν πολύ και το νερό ήταν λίγο/ απόλει, δράκε, το νερό να πιουν τα πανηγύρια)…». Δοξασίες και δρώμενα παγανιστικά σε ένα εύμορφο συνδυασμό με χριστιανικές πίστες και πρακτικές. Ένας συγκρητισμός ιστορικός. Μια συγκρητιστική παράδοση  που τέμνει κι αυτή όρια και χρονικές περιόδους, όπως ο Άγιος….

Ο μύθος του δρακοντοκτόνου Αϊ-Γιώργη μας έχει διασω­θεί και δραματοποιημένος, στο πλαίσιο εθιμικών τελετουργιών κατά την ημέρα της εορτής του σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η πιο γνω­στή περίπτωση είναι εκείνη του Νέου Σουλίου Σερρών (Σουμπάσκιοϊ) την οποία μελέτησε ο Γ. Ν. Αικατερινίδης. Πρόκειται για ένα θρησκευτικό πανηγύρι με έντονα τα λατρευτικά στοιχεία που παραπέμπουν μέσω του δραματοποιημένου μύθου της δρακοντοκτονίας στην ίδια τη λατρεία του νερού. Να δούμε κάποια χαρακτη­ριστικά σημεία της περιγραφής του Αικατερινίδη:

«…Μετά την τέλεσιν της θείας λειτουργίας εις την κεντρικήν εκκλησίαν οι ιερείς και το εκκλησίασμα μετέβησαν εις το παρεκκλήσιον του Αγίου Γεωργίου, ολίγον έξωθι του χωρίου, ένθα και το νεκροταφείον. Εκεί ετελέσθη αγιασμός είτα δε διανομή γάλα­κτος και λουκουμιών.

Ακολούθως εσχηματίσθη εκκλησιαστική πομπή υπό μορφήν λι­τανείας. Ταύτης προηγείτο έφιππος ιερεύς του χωρίου, συνοδευόμενος υπό επιτρόπου της εκκλησίας, επίσης εφίππου.

Ηκολούθουν δύο νέοι φέροντες επί ξύλου παλαιόν σήμαντρον, είτα δ’ άλλοι κρατούντες μπαϊράκια με σπαλλέτα, δηλαδή λάβαρα επί των οποίων ήσαν προσδεδεμέναι μεγάλαι πολύχρωμοι γυναικείαι μαντήλες, όπισθεν δ’ αυτών, εις μακράν σειράν, παιδιά τα οποία εκράτουν εικόνας, τας οποίας από ημερών είχον παραλάβει από τας εκκλησίας του χωρίου και τοποθετήσει εις τα εικονο­στάσια των οικιών των.

Η πομπή αυτή επροχώρει κύκλω, υπό τους ήχους του σημά- ντρου εις τα όρια της αγροτικής περιοχής του χωρίου…

…Η ακολουθία κατηυθύνθη κατόπιν, υπό συνεχείς κωδωνο­κρουσίας εκ των εκκλησιών του χωρίου, εις το παρεκκλήσιον του Αγίου Γεωργίου, όπου και επανελήφθη τρις περιφορά, εκείθεν δε μετέβη εις παρακείμενον αναπιπταμένον χοίρον όπου οι πανηγυρισταί, διαρκούσης της ως άνω λιτανείας, εξετέλουν τοπικούς χορούς με μουσικήν εκ ζουρνάδων και νταουλιού, προς δε και χορούς ειδικούς προς την περίστασιν ταύτην, χορευομένους υπό γυναικών, άνευ οργανικής μουσικής, τη συνοδεία μόνον των ακο­λούθων, ως παρατίθενται ασμάτων:

Το πανηγύρι γένιται στον Άγιον, Άγι Γιώργη.

Το πανηγύρι ήταν πουλύ και τόπος ήταν λίγος

Αράδα παν οι άρχοντες, αράδα κ’ οι παπάδες.

Κρατεί ο δράκος το νερό, διψά το πανηγύρι.

Παρακαλούσαν κ ’ έλεγαν, παρακαλονν και λέγουν:

“Απόλει, Δράκε μ’, το νερό να πιουν τα πανηγύρια,

να πιουν οι μάννες το νερό και τα παιδιά το γάλα”.

… Μετά την εκτέλεσιν του τελευταίου χορού δια των τραγου- διών τούτων έλαβε χώραν αναπαράστασις του θαύματος της δρα­κοντοκτονίας του Αγίου Γεωργίου.

Νέος εκ του χωρίου, μεταμφιεσμένος εις Άγιον Γεώργιον, φέρων κοκκίνην χλαμύδα και κρατών δόρυ δια της δεξιάς, ενεφανίσθη έφιππος επί λευκού ίππου, βαίνων δρομαίως δια μέσου του πλήθους, προς παρακείμενην πηγήν, εις την οποίαν επιστεύετο ότι ενεφώλευεν ο δράκων ο παρακωλύων την ύδρευσιν του χωρίου. Ότε έφθασεν εις αυτήν, αφέθη ελεύθερον το εις την μικράν δεξα­μενήν (γούρναν) συγκεντρωμένον ύδωρ να ρέη ορμητικώς εντός παρακειμένης αύλακος…»