Μέγας Ναπολέων: Η τελευτή του ταραχώδους βίου του

Η τελευταία του νύχτα είναι φριχτή. Την αυγή της τελευταίας μέρας της ζωής του ακούνε τον Αυτοκράτορα να μουρμουρίζει στο παραλήρημά του:

«Γαλλία. Κεφαλή του στρατού».

Αυτά ήταν τα τελευταία του λόγια.

Ύστερα από λίγο ανασηκώνεται με καταπληκτική δύναμη, πετιέται απ’ το κρεβάτι του, ορμά στον Μοντολόν, που αγρυπνά στο προσκέφαλό του, τον ρίχνει καταγής και τον σφίγγει τόσο άγρια, που ο Μοντολόν δεν μπορεί ούτε να αμυνθεί ούτε να καλέσει σε βοήθεια. Ο Μαρσάν, ακούγοντας το θόρυβο, τρέχει να τον βοηθήσει να απαλλαγεί απ’ το σφίξιμο του ετοιμοθάνατου. Κανείς δεν έμαθε ποιον εχθρό ήθελε να πνίξει ο Αυτοκράτορας σ’ αυτήν την ύστατη πάλη.

Όλη την άλλη μέρα είναι πολύ ήρεμος. Από καιρό σε καιρό δίνει μ’ ένα νόημα να καταλάβουν πως θέλει να πιει, και καθώς δεν μπορεί πια να καταπιεί τίποτα, του δίνουν ένα σφουγγάρι ποτισμένο με ξίδι. Η βροχή δέρνει με λύσσα το σπίτι, που το σαβανώνει η ομίχλη. Ο Μοντολόν κι ο Μαρσάν αγρυπνούν κοντά στο κρεβάτι εκστρατείας του Αούστερλιτς.

Κατά τις πέντε σηκώνεται ένας σίφουνας που ξεριζώνει δυο δέντρα απ’ την καινούρια φυτεία. Την ίδια στιγμή ο ετοιμοθάνατος συγκλονίζεται από δυνατό ρίγος. Χωρίς κανένα σημάδι πόνου, με τα μάτια ανοιχτά, χαμένος μέσα στις σκέψεις του, αφήνει τους στερνούς ρόγχους της αγωνίας του. Την ώρα που ο ήλιος των τροπικών βασιλεύει στη θάλασσα, η καρδιά του Αυτοκράτορα έπαψε να χτυπάει.

[…] Το πτώμα του Ναπολέοντος, ανοιγμένο σταυρωτά και καταματωμένο, κείτεται πάνω στο τραπέζι του γραφείου του και φωτίζεται άπλετα. Πέντε γιατροί, τρεις Άγγλοι αξιωματικοί και τρεις Γάλλοι το περιτριγυρίζουν. Ο Αντομάρκι, που ’κανε τη νεκροψία, δείχνει το συκώτι του Αυτοκράτορα και κάνει μιαν επιδεικτική ανακοίνωση, σαν να βρισκόταν σε αμφιθέατρο: ένα μέρος του στομάχου είναι εντελώς κατεστραμμένο και κολλημένο πάνω στο συκώτι. Ποιο είναι το συμπέρασμά μας, κύριοι; Το κλίμα της Αγίας Ελένης επιδείνωσε την αρρώστια του στομάχου και προκάλεσε τον πρόωρο θάνατο του Αυτοκράτορα.

Βάζουν το ζήτημα σε ψηφοφορία: η Αγγλία ενάντια στη Γαλλία. Η πλειοψηφία αποφαίνεται πως τα σπλάχνα είναι γερά, ενώ ο Κορσικανός περνά ήσυχα-ήσυχα το δάχτυλό του μέσα απ’ το διάτρητο τοίχωμα του στομάχου. Ύστερα συντάσσουν το πρακτικό της νεκροψίας.

Μπροστά στον ταριχευμένο Αυτοκράτορα, που τον έχουν σκεπάσει με το χρυσοκέντητο μανδύα του Μαρέγκο, θέλησε να παρελάσει όλη η φρουρά. Στα χαρακτηριστικά του Ναπολέοντος, καθώς λένε οι μάρτυρες, ήταν απλωμένη η γαλήνη και κάτι σαν αγαλλίαση. Είναι μυστήριο το πώς το πρόσωπό του, που απ’ τον καιρό της στέψης είχε σιγά-σιγά πάρει την αδρότητα του προσώπου των Καισάρων, ξαναπήρε τώρα την αδυναμία της νεότητάς του. Η Αγγλία αρνήθηκε τη μεταφορά της σορού στην Ευρώπη. Σε μια κοιλάδα, κοντά σε μια πηγή που τη σκίαζαν δύο ιτιές, έσκαψαν τον τάφο του. Τον κήδεψαν με τιμές Άγγλου στρατηγού: τρεις αδύνατες ομοβροντίες χαιρέτησαν το λείψανό του, ενώ στον αέρα κυμάτιζαν οι σημαίες με τα ονόματα των αγγλικών νικών στην Ισπανία. Ο διοικητής ήταν επικεφαλής της νεκρικής πομπής, και δήλωσε πως συγχώρησε τον Αυτοκράτορα.

Έξι πλάκες, που τις έβγαλαν από ένα πυροβολείο, έκλεισαν τον ανοιχτό τάφο. Λογάριαζαν να τοποθετήσουν και μιαν άλλη σαν στήλη, μα επειδή δε βρήκαν καμιά πρόχειρη, την αντικατέστησαν με τρία πλακάκια που τα πήραν απ’ το φούρνο της κουζίνας κάποιου νεόχτιστου σπιτιού. Ο διοικητής δεν επέτρεπε να χαραχτεί το όνομα του Ναπολέοντος πάνω στον τάφο του παρά μονάχα αν προσέθεταν και το επώνυμο Βοναπάρτης. Κι έτσι ο τάφος έμεινε χωρίς όνομα. Τα έπιπλα του Λόνγκγουντ πουλήθηκαν σε δημοπρασία. Το σπίτι αγοράστηκε από έναν άποικο, που το μετέβαλε σε μύλο. Οι δύο κάμαρες όπου έμεινε ο Αυτοκράτορας έξι χρόνια ξανάγιναν ό,τι ήταν πριν: στάβλος και χοιροστάσιο.

Η μόνη τιμή που του απέδωσε η Αγγλία ήταν να βάλει ένα φρουρό στον τάφο του. Αυτός ο φρουρός θα φυλάει εκεί δεκαεννιά χρόνια, ως την ημέρα που τα λείψανα του Αυτοκράτορα θα μεταφερθούν στο Παρίσι.

*Απόσπασμα από το συγγραφικό έργο του Έμιλ Λούντβιχ «Ναπολέων» (μετάφραση Σπύρος Σκιαδαρέσης, εκδόσεις Γκοβόστη, 2018).

Ο Ναπολέων Βοναπάρτης απεβίωσε στις 5:49 μ.μ. της 5ης Μαΐου 1821 στη νήσο της Αγίας Ελένης, στο νότιο Ατλαντικό ωκεανό.

Ο Μέγας Ναπολέων, ο οποίος βρισκόταν εκεί εξόριστος από τα μέσα Οκτωβρίου του 1815, έφυγε από τη ζωή πριν συμπληρώσει τα 52 του χρόνια (είχε γεννηθεί στο Αιάκειο της Κορσικής στις 15 Αυγούστου 1769).

Ο Μέγας Ναπολέων στη νήσο της Αγίας Ελένης

Ο τάφος του Ναπολέοντος Βοναπάρτη στη νήσο της Αγίας Ελένης