Όταν στις 14 Ιανουαρίου του 2014 δημοσιευόταν στην ιστοσελίδα publicο.es ένα μανιφέστο με τίτλο ‘Mover ficha: convertir la indignación en cambio politico’ («Να κάνουμε την κίνηση: να μετατρέψουμε την αγανάκτηση σε πολιτική αλλαγή») δεν έγινε ίσως αμέσως φανερό ότι αυτό αποτελούσε την απαρχή ενός εγχειρήματος στο τοπίο της ευρωπαϊκής αριστεράς που θα έκανε έναν εντυπωσιακό κύκλο από τη ρήξη στην ενσωμάτωση και τελικά το αβέβαιο μέλλον.

Το μανιφέστο δεν το είχε υπογράψει ο Πάμπλο Ιγλέσιας. Από τον κύκλο των ερευνητών του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης το είχε υπογράψει μόνο ο Χουάν Κάρλος Μονεδέρο που ήταν τότε πιο γνωστός. Το είχε υπογράψει όμως ο γνωστός ηθοποιός Αλμπέρτο Σαν Χουάν, συνδικαλιστές, ακτιβιστές, ο Χάιμε Παστόρ, με παρελθόν στο αντιφρανκικό κίνημα και στέλεχος της Δ’ Διεθνούς και άλλοι.

Το μανιφέστο αναφέρεται στη βαθιά κρίση του ισπανικού κράτους και της θεσμικής διάρθρωσης που έφερε το σύνταγμα του 1978, την απώλεια λαϊκής κυριαρχίας στην Ευρώπη, τη λιτότητα, το αίτημα για δημοκρατία που έβγαζαν κινήματα όπως αυτά που είχα προηγηθεί. Σε αυτή τη βάση καλούσε σε ένα ψηφοδέλτιο για τις ευρωεκλογές του 2014 που να μπορεί να εκπροσωπήσει αυτή τη δυναμική.

Η τελευταία φράση του κειμένου πολύ χαρακτηριστική. «Στους δρόμους ακούγεται επίμονα: “Ναι μπορείς”. Εμείς λέμε: “Μπορούμε” (Podemos)».

«Γεννηθήκαμε για να κερδίσουμε και να φτιάξουμε μια κυβέρνηση των πολιτών»

Λίγους μήνες μετά το Podemos είναι το όνομα ενός ψηφοδελτίου που κάνει τη μεγάλη έκπληξη στις Ευρωεκλογές. Παίρνει σχεδόν 8% και την τέταρτη θέση εκλέγοντας 5 ευρωβουλευτές.

Μεγάλη επιτυχία εάν αναλογιστούμε ότι στην πραγματικότητα πέραν του κύκλου των ανθρώπων που προέρχονταν κυρίως από τον πανεπιστημιακό χώρο όπως ο Ιγλέσιας, ο Μονεδέρο, ο Ινίγο Ερεχόν, η κύρια οργανωτική ραχοκοκαλιά ήταν το δίκτυο της «Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς», ενός εξωκοινοβουλευτικού σχηματισμού, και επομένως ο νέος σχηματισμός δύσκολα μπορούσε να συγκριθεί π.χ. με αυτόν της Ενωμένης Αριστεράς (που είχε απορρίψει την ιδέα ενός κοινού ψηφοδελτίου και τώρα έβλεπε το Podemos να πηγαίνει πολύ καλύτερα).

Ωστόσο, ο Ιγλέσιας που σε όλη την προεκλογική εκστρατεία είχε αναδειχτεί στη βασική φιγούρα του σχηματισμού επέμενε ότι αυτό το αποτέλεσμα δεν ήταν αρκετό. Ότι ο στόχος ήταν να κερδίσουν τις εκλογές και να πάρουν την κυβέρνηση. «Γεννηθήκαμε για να κερδίσουμε και να φτιάξουμε μια κυβέρνηση των πολιτών».

Οι απαρχές

Ωστόσο, εάν μείνουμε μόνο σε αυτό χάνουμε ίσως μια κρίσιμη πτυχή. Η Ισπανία ανάμεσα στο 2011 και το 2014 έχει μια σειρά από πολύ μεγάλα κινήματα. Ξεχωρίζει φυσικά το κίνημα των Indignados από όπου και η ονομασία «Κίνημα των Αγανακτισμένων» για τις ελληνικές «Πλατείες». Ένα εντυπωσιακό ακηδεμόνευτο κίνημα διαμαρτυρίας που έφερε στο προσκήνιο όλη τη συσσωρευμένη δυσαρέσκεια από ένα πολιτικό σύστημα απομακρυσμένο από τις κοινωνικές ανάγκες και βαθιά διεφθαρμένο. Παρότι το αίτημά του για «πραγματική δημοκρατία» δεν κατορθώνει να βρει πολιτική έκφραση, εντούτοις θα πυροδοτήσει και άλλα κύματα διαμαρτυριών με αποκορύφωμα τις τεράστιες διαδηλώσεις στις 22 Μαρτίου 2014.

Σε αυτό το πολιτικό κλίμα είναι που άνθρωποι σαν το Ιγλέσιας ή αντίστοιχα το ρεύμα της «Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς» αναζητούν κάποιου είδους πολιτική έκφραση. Και ειδικά στα πρώτα του βήματα το Podemos θυμίζει αυτά τα χαρακτηριστικά του κινήματος, την οργάνωση «από τα κάτω», την απόσταση από το κλασικό πολιτικό λεξιλόγιο της αριστεράς, αλλά και τη βαθιά απαίτηση να έχουν λόγο οι πολίτες για αυτά που τους αφορούν.

Μάλιστα, σε αντίθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ που σε μεγάλο βαθμό είχε ήδη έναν διαμορφωμένο μηχανισμό πριν τις «Πλατείες» και δεν διεκδίκησε να είναι το «κόμμα των Πλατειών» αλλά περισσότερο η εκλογική του διέξοδος, το Podemos έδειχνε να είναι όντως ένας κόμμα των κινημάτων.

Πάμπλο Ιγλέσιας: ένας φυσικός ηγέτης…

Παρότι πανεπιστημιακός ο Ιγλέσιας δεν ήταν ο βασικός «θεωρητικός» του νέου κινήματος. Ο Μονεδέρο είχε δουλέψει πολύ περισσότερα χρόνια μελετώντας ιδίως τα πειράματα της Λατινικής Αμερικής, ο Ερεχόν είχε κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα διδακτορική διατριβή στην οποία προσπαθούσε να περιγράψει την εμπειρία της Βολιβίας και την άνοδο του MAS του Μοράλες στην εξουσία μέσα από τα θεωρητικά σχήματα του Ερνέστο Λακλάου και ο Χάιμε Παστόρ ήταν από τους σημαντικότερους στοχαστές της κρίσης της θεσμικής διάρθρωσης του 1978.

Όμως, ήταν αυτός που μπορούσε όλα αυτά να τα συναρθρώσει. Καταλαβαίνει ότι χρειάζεται ένα σχηματισμός που παρότι τοποθετημένος προς τα αριστερά δεν χρειάζεται να δηλώνει αριστερός ή να χρησιμοποεί «ξύλινη γλώσσα». Η γλώσσα του Podemos είναι γεμάτη από χαρακτηριστικές μεταφορές όπως η «κάστα» αντί για κλασικά εργαλεία «ταξικής ανάλυσης». Κατανοεί τη σημασία να τολμήσουν να μιλήσουν ακόμη και για την κυβέρνηση όπως και το γενεαλογικό χάσμα ανάμεσα στις γενιές που στηρίζουν τα συστημικά κόμματα και μια νεολαία που αναζητά διέξοδο.

Έχοντας τηλεοπτική εμπειρία αφού είχε μια εκπομπή λόγου σε ένα τοπικό κανάλι της Μαδρίτης ξέρει να χρησιμοποιεί τα μέσα και να «περνάει το μήνυμα».

… που ήξερε να ελέγχει τον – ψηφιακό – μηχανισμό

Την επαύριον των ευρωεκλογών το Podemos έχει μια εντυπωσιακή ευρύτερη απήχηση και αναγνωρισιμότητα. Στο τέλος του 2014 εμφανίζονται δημοσκοπήσεις που του έδιναν ακόμη και την πρώτη θέση στην πρόθεση ψήφου. Αυτό επιταχύνει και την προσπάθεια να συγκροτηθεί οργανωτικά.

Ούτως ή άλλως τόσο ο Ιγλέσιας όσο και ο Ερεχόν και ο Μονεδέρο έχουν την αντίληψη ότι χρειάζεται ένα κόμμα που να είναι κατά βάση ένας «εκλογικός μηχανισμός», μια επικοινωνιακή μηχανή σε διαρκή ετοιμότητα.

Στην πρώτη διαδικασία που παραπέμπει σε συνέδριο κόμματος διαμορφώνουν ένα σύστημα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας όπου μπορούσε κανείς να επιλέξει πλατφόρμα και ηγεσία και η λίστα της οποίας ηγείται ο Ιγλέσιας παίρνει σαρωτικά ποσοστά, αφήνοντας πολύ πίσω ρεύματα που είχαν συμβάλει αποφασιστικά στα πρώτα βήματα. Ορισμένοι θα μιλήσουν για έναν αναδυόμενο «ψηφιακό καισαρισμό».

Ο αγώνας δρόμου για τον στόχο της κυβέρνησης

Ο Ιγλέσιας ολοένα και περισσότερο κατορθώνει να είναι η βασική ηγετική φυσιογνωμία. Το κόμμα κατορθώνει να κατοχυρωθεί και ετοιμάζεται για εθνικές εκλογές.

Τον Δεκέμβριο του 2015 το Podemos και μια σειρά από λίστες που στήριξε με τοπική βάση παίρνουν συνολικά 20,66% και 5.212.711 ψήφους. Τόσο το Λαϊκό κόμμα όσο και οι Σοσιαλιστές έχουν απώλειες, όμως το Podemos ακόμη δεν μπορεί να διεκδικήσει την εξουσία. Η αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης οδηγεί σε νέες εκλογές τον Ιούνιο του 2016. Σε μια προσπάθεια να υπάρξει δυναμική που να μπορεί να οδηγήσει στην εξουσία αποφασίζεται η διαμόρφωση κοινών ψηφοδελτίων με την Ενωμένη Αριστερά. To Unidos Podemos παίρνει συνολικά 21,34% αλλά και πάλι δεν κατορθώνει να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Μαριάνο Ραχόι θα επενεκλεγεί πρωθυπουργός με τη βοήθεια και της αποχής της πλειοψηφίας των βουλευτών των σοσιαλιστών.

Τον Ιούνιο του 2018 ο Ραχόι θα χάσει την εμπιστοσύνη της Βουλής και πρωθυπουργός θα εκλεγεί ο Πέδρο Σάντσεθ.  Τον Απρίλιο του 2019 στις εκλογές το Podemos  θα βρεθεί συνολικά να έχει σημαντική υποχώρηση στο 14,62% και στις δεύτερες εκλογές του Νοεμβρίου του 2019 θα υποχωρήσει ακόμη περισσότερο στο 12,84%. Ωστόσο, αυτή τη φορά θα καταφέρει να μπει στην κυβέρνηση Σάντσεθ, παίρνοντας σημαντικές θέσεις. Βέβαια, η κυβερνητική θητεία πολύ νωρίς θα σφραγιστεί από την εμπειρία της πανδημίας που στην Ισπανία θα έχει σημαντικό κόστος σε ζωές.

Στο μεταξύ το Podemos θα έχει αποχωρήσεις και προς τα αριστερά (καθώς οι Anticapitalistas, όπως θα ονομάζεται πλέον η «Αντικαπιταλιστική Αριστερά» ουσιαστικά θα αποχωρήσουν) αλλά και προς τα δεξιά, καθώς ο Ινίγο Ερεχόν θα διαφωνήσει με την τακτική του κόμματος στις τοπικές εκλογές της Μαδρίτης και θα παραιτηθεί από βουλευτής για να κατέβει ως υποψήφιος του Más Madrid και τον Νοέμβριο του 2019 θα εκλεγεί ξανά βουλευτής με το σχηματισμό Más País.

Σε όλο αυτό το διάστημα το Podemos γίνεται ολοένα και περισσότερο, ως προς τη στρατηγική του, ένα κόμμα της «ευρωπαϊκής αριστεράς», χωρίς ιδιαίτερες κινηματικές ή ριζοσπαστικές αναφορές. Ο ίδιος ο Ιγλέσιας όπως και η σύντροφός του Ιρένε Μοντέρο βρέθηκαν στο επίκεντρο πολλών επικρίσεων όταν αποφάσισαν να μετακομίσουν σε ένα πιο ακριβό σπίτι, παρότι η βάση του κόμματος απέρριψε το ενδεχόμενο να παραιτηθεί γι’ αυτόν τον λόγο. Ο ίδιος θα διαμαρτυρηθεί για τις επιθέσεις και τις απειλές που δεχόταν αυτός και η οικογένειά του.

Η μάχη των τοπικών εκλογών και η έξοδος

Σε μια προσπάθεια να ξαναδώσει δυναμική στο κόμμα του αλλά πιθανώς να αναζητήσει μια «έξοδο» ο Ιγλέσιας αποφάσισε να αφήσει τη θέση του στην κυβέρνηση και να δώσει τη μάχη των τοπικών εκλογών στη Μαδρίτη. Ωστόσο, παρότι ο σχηματισμός θα αυξήσει τα ποσοστά του δεν θα τα πάει καλά. Η δεξιά θα σαρώσει ενώ το Más Madrid θα έχει σημαντικότερη αύξηση.

Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω τον οδήγησε στην απόφαση για την έξοδο από την επίσημη πολιτική και την παραίτηση από τη θέση του γραμματέα του Podemos (που τη διατήρησε όλα αυτά τα χρόνια). Ούτως ή άλλως στη θέση του αντιπροέδρου της κυβέρνησης τον είχε διαδεχτεί η Γιολάντα Δίαθ, η οποία αναμένεται να είναι ουσιαστικά και πλέον η κεντρική φιγούρα του κόμματος.

Ο ίδιος βέβαια αφού είπε ότι πρέπει να ξέρεις πότε να αποσύρεσαι, δεν παρέλειψε να πει και δυο στίχους του κουβανού τραγουδοποιού Σίλβιο Ροδρίγες: «Δεν ξέρω ποιο είναι το πεπρωμένο. Περπατώντας ήμουν αυτό που ήμουν». Για να τελειώσει την ομιλία του με ένα «Hasta Siempre».

Headlines