Κοροναϊός: Αγώνας δρόμου για το τείχος ανοσίας – Η απειλή των μεταλλάξεων και η επόμενη «γκρίζα ζώνη»

Βαθιές ανάσες ελευθερίας μάς επιφυλάσσει η καθημερινότητα μετά την Ανάσταση, εντούτοις ζητούμενο ώστε να ανακοπεί το τρίτο κύμα είναι η τήρηση των μέτρων ατομικής προστασίας, των υγειονομικών πρωτοκόλλων, αλλά και η δυναμική εξέλιξη της εμβολιαστικής εκστρατείας. Οι επιστήμονες, δε, συνιστούν υπομονή και ψυχραιμία, καθώς ο SARS-CoV-2 και οι μεταλλάξεις του παραμένουν απειλή, δημιουργώντας τις συνθήκες ακόμη και για ένα τέταρτο – ενδεχομένως ηπιότερο – κύμα από το φθινόπωρο.

Αυτός είναι και ο λόγος που διεξάγεται ένας παράλληλος αγώνας δρόμου κόντρα στον χρόνο: Από τη μία βρίσκεται σε δυναμική εξέλιξη το εμβολιαστικό πρόγραμμα στη χώρα μας (όσο και στο σύνολο της Γηραιάς Ηπείρου) με στόχο εντός του καλοκαιριού να έχει δημιουργηθεί το πολυπόθητο «τείχος ανοσίας».

Είναι ενδεικτικό ότι λόγω της μεγάλης ζήτησης, από την περασμένηη Πέμπτη το πρωί άνοιξαν νέα εμβολιαστικά κέντρα και νέες εμβολιαστικές γραμμές, με στόχο από τις 5 Μαΐου να λειτουργούν σε όλη τη χώρα 1.500 εμβολιαστικά κέντρα, αυξάνοντας τη δυνατότητα των εμβολιασμών στους 100.000 καθημερινά.

Πιθανό το σενάριο και για τρίτη δόση

Την ίδια όμως ώρα η φαρμακοβιομηχανία ενώ εντείνει τις προσπάθειες για μαζική παραγωγή εμβολίων βρίσκεται και σε έναν «πυρετό» μελέτης των νέων στελεχών και  δημιουργίας ενισχυμένων δόσεων έναντι του SARS-CoV-2 ενσωματώνοντας τα νέα στελέχη.

Αρκετοί άλλωστε είναι οι επιστήμονες που εκτιμούν ότι ο ιός (και οι παραλλαγές του) θα είναι σε βάθος χρόνου πιο ανθεκτικός στην ανοσολογική απόκριση, προκρίνοντας ως πιθανότερο σενάριο τα εμβολιαστικά κέντρα να παραμείνουν ανοιχτά ώστε οι πολίτες (εντός και εκτός Ευρώπης) να… τσιμπηθούν με μία τρίτη, ενισχυτική δόση.

Oπως, δε, έκανε γνωστό στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, η δεύτερη φάση του ευρωπαϊκού εμβολιαστικού προγράμματος από το ερχόμενο φθινόπωρο θα αφορά μόνο εμβόλια με τεχνολογία mRNA, τα οποία θα παράγονται εντός των ευρωπαϊκών συνόρων και θα καλύπτουν και τις μεταλλάξεις.

Στο πλαίσιο αυτό ήδη βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις με την κοινοπραξία Pfizer/BioNTech, ενώ υψηλές είναι οι προσδοκίες και για το επόμενο εμβόλιο της γερμανικής εταιρείας Curevac, που επίσης βασίζεται στην τεχνολογία mRNA και αναμένεται (εκτός απροόπτου) να λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) τον Ιούνιο.

Ζητούμενο η ισορροπία στο Σύστημα Υγείας

Προς το παρόν πάντως και σύμφωνα με τα όσα λέει στο «Βήμα» ο Γιάννης Καλομενίδης, καθηγητής Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ – Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας στον «Ευαγγελισμό», η τρέχουσα πρόκληση είναι να ισορροπήσει το Σύστημα Υγείας. «Να μην υπάρχει τέτοια πίεση στα νοσοκομεία – με αποτέλεσμα τα περισσότερα να είναι μη λειτουργικά για την αντιμετώπιση άλλων νόσων -, να μειωθούν οι εισαγωγές ασθενών με λοίμωξη COVID όπως και οι θάνατοι», με τον ίδιο να προλογίζει ότι και ο Μάιος θα είναι δύσκολος.

Παρόλα αυτά και καθώς η πρόσφατη επανεκκίνηση του λιανεμπορίου δεν φανέρωσε επίπτωση στα επιδημιολογικά δεδομένα, κυβέρνηση και ειδικοί εμφανίζονται συγκρατημένα αισιόδοξοι και για το «restart» στον κλάδο της εστίασης, της Παιδείας (από τις 10 Μαΐου) και του τουρισμού (από 15 Μαΐου). Μάλιστα, όπως όλα δείχνουν, η διευρυμένη χρήση των self-tests σε νευραλγικούς τομείς, φαίνεται να λειτουργεί προστατευτικά στην εξάπλωση του ιού ως ένα επιπλέον «δίχτυ προστασίας».

Η «γκρίζα ζώνη» του Σεπτεμβρίου

Η αμέσως επόμενη μελλοντική… γκρίζα ζώνη είναι τι θα συμβεί από τον Σεπτέμβριο και έπειτα. «Για να ελεγχθεί η μεταδοτικότητα πρέπει να έχει αποκτήσει ανοσία (φυσική ή μέσω του εμβολιασμού) το 70% του πληθυσμού. Παρ’ όλα αυτά ακόμη δεν έχει εξακριβωθεί πόσο διαρκεί. Τα πρώτα δεδομένα κάνουν λόγο για περισσότερους από έξι ή ακόμα έως και οκτώ μήνες» προσθέτει ο κ. Καλομενίδης.

Σε κάθε περίπτωση και ενώ έχουν πραγματοποιηθεί ήδη 3 εκατ. εμβολιασμοί, τον Μάιο αναμένεται να καταγραφούν στη χώρα μας επιπλέον 2 εκατ. νέοι εμβολιασμοί και τον Ιούνιο, αν επιβεβαιωθούν οι παραδόσεις από τις εταιρείες, θα αθροιστούν ακόμα 3 εκατομμύρια. Επιπροσθέτως, αισιοδοξία προκαλεί η αυξημένη ανταπόκριση των νέων, ηλικίας 30-39 ετών, στο κάλεσμα της πολιτείας, ενώ, καθώς τα τελευταία 24ωρα εντάχθηκε στην εμβολιαστική «ομπρέλα» και η ηλικιακή κατηγορία 40-44 ετών, εκτιμάται ότι περισσότεροι από 200.000 νεότεροι πολίτες έχουν ήδη πει «ναι» στο εμβόλιο της AstraZeneca με στόχο να πάρουν τις ζωές τους πίσω.

Δεδομένου, δε, ότι το σύνολο των ενήλικων πολιτών (προς το παρόν από το εμβολιαστικό πρόγραμμα απέχουν μόνο όσοι είναι 18-29 ετών) συναντιούνται πια στα εμβολιαστικά κέντρα, η προσφορά όλων των διαθέσιμων εμβολίων σε όλους ανεξαιρέτως στην επόμενη φάση αναμένεται να δημιουργήσει νέα «έκρηξη» στη ζήτηση.

Οι κίνδυνοι από τις μεταλλάξεις

Ωστόσο παρότι τα προγνωστικά που αφορούν το… σπριντ που γίνεται ανάμεσα στις μεταλλάξεις και στα εμβόλια είναι με το μέρος της ανθρωπότητας το μέλλον παραμένει αβέβαιο. Μια νέα έρευνα που ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) καταλήγει ότι τρεις παραλλαγές του ιού που προκαλούν ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρής ασθένειας. «Σε σύγκριση με άλλες παραλλαγές, ο κίνδυνος νοσηλείας από το στέλεχος B.1.1.7 (βρετανικό) ήταν 1,7 φορές υψηλότερος, από το  Β.1.351 (νοτιοαφρικανικό) ήταν 3,6 φορές υψηλότερος και από το P.1 (βραζιλιάνικο) ήταν 2,6 φορές υψηλότερος».

Σημειώνεται, δε, ότι οι ίδιες μεταλλάξεις έδειξαν αντίστοιχα αυξημένο κίνδυνο  εισαγωγής σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, με τα δεδομένα αυτά να υποστηρίζουν την ανάγκη δημιουργίας ανοσίας μέσω των εμβολιασμών.

Εκκολαπτήρια νέων στελεχών

Εν τω μεταξύ η Ινδία και η Βραζιλία (όπου ο SARS-CoV-2 θερίζει) έχουν μετατραπεί σε εκκολαπτήρια νέων στελεχών.

«Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί ο κόσμος να ανταποκριθεί επαρκώς σε μια παγκόσμια πανδημία είναι με μια παγκόσμια κινητοποίηση και μια παγκόσμια κινητοποίηση σημαίνει δικαιοσύνη σε ολόκληρο τον κόσμο» δήλωσε πρόσφατα ο κορυφαίος αμερικανός επιδημιολόγος, Αντονι Φάουτσι.

Είναι ενδεικτικό ότι έως τις αρχές αυτής της εβδομάδας περισσότερες από 1,04 δισ. δόσεις εμβολίων έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως, ήτοι 14 δόσεις ανά 100 κατοίκους του πλανήτη. Ωστόσο, το 83% των εμβολιασμών έχουν γίνει σε πλούσιες και ανεπτυγμένες χώρες, ενώ μόλις το 0,2% στις πιο φτωχές.

Παράλληλα αίσθηση προκάλεσε και η πρόσφατη τοποθέτηση του καθηγητή Παθολογικής Φυσιολογίας Λοιμώξεων και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Νίκο Σύψα, στο πλαίσιο επιστημονικής ημερίδας του ΕΚΠΑ, ο οποίος «διαβάζοντας» τα επιδημιολογικά μοντέλα προέβλεψε ότι το επικρατέστερο σενάριο για το μέλλον είναι η εμφάνιση άλλου ενός ισχυρού επιδημικού κύματος και ακολούθως η COVID-19 ή θα αποκτήσει χαρακτήρες εποχικής ίωσης όπως η γρίπη ή και θα εξαλειφθεί από πολλές περιοχές του κόσμου.

Μάχη με τα νέα στελέχη και προειδοποιήσεις για εφαρμογή των μέτρων

Είναι τα νέα στελέχη ανίκητα; Προς το παρόν η επιστημονική κοινότητα εμφανίζεται ικανοποιημένη από τη δράση των εμβολίων, καθώς φαίνεται να παρέχουν προστασία από σοβαρή νόσηση ανεξαιρέτως των μεταλλάξεων. Μάλιστα και σύμφωνα με πρόωρες εκτιμήσεις το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech φαίνεται να είναι ανθεκτικό και στην ινδική μετάλλαξη.

Ωστόσο, σε αυτόν τον νέο κρίσιμο πόλεμο καθοριστικό ρόλο παίζει και η συμπεριφορά των πολιτών, με τον καθηγητή Πολιτικής της Υγείας στην LSE, Ηλία Μόσιαλο, να αναφέρει σε πρόσφατη ανάλυση αναφορικά με το σφοδρό κύμα που εξαπλώνεται στην Ινδία ότι εκτός από το νέο στέλεχος η νέα έξαρση οφείλεται και στον εφησυχασμό.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν συνεπώς όλα τα δεδομένα εντός και εκτός Ελλάδος, το επιστημονικό προσωπικό της χώρας σε συνεργασία με την κυβέρνηση επενδύει σε προσεκτικά βήματα. Ετσι, ενώ από χθες δόθηκε το «πράσινο φως» για τις διαδημοτικές μετακινήσεις, παραμένει η χρήση των SMS έως τις 15 Μαΐου. Υπενθυμίζεται δε ότι την ίδια ημέρα διευρύνεται και το ωράριο των μετακινήσεων, καθώς η απαγόρευση κυκλοφορίας θα ξεκινά στις 11 το βράδυ.

Σταδιακή αποκλιμάκωση

Σε κάθε περίπτωση τα επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι η επανεκκίνηση συνοδεύεται από μια σταδιακή πτώση στα κρούσματα, με την καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας Βάνα Παπαευαγγέλου να σημειώνει ότι για δεύτερη εβδομάδα καταγράφεται σταθερή αποκλιμάκωση. Επιπλέον κατά το ίδιο διάστημα οι αποσωληνώσεις είναι περισσότερες από τις διασωληνώσεις, όμως το 90% των κλινών ΜΕΘ-COVID στην επικράτεια παραμένει κατειλημμένο.

Η ίδια μάλιστα προειδοποίησε ότι αν υπάρξει παραπάνω χαλάρωση τις επόμενες ημέρες το επιδημιολογικό φορτίο θα επιβαρυνθεί εκ νέου, καθώς το ιικό φορτίο παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Αναφέρθηκε όμως και στη χαλάρωση των μέτρων στους πολίτες που συμπεριλαμβάνονται στη «δεξαμενή» των εμβολιασμένων, ανακοινώνοντας ότι σχετικές οδηγίες θα δημοσιοποιηθούν μετά το Πάσχα.
«Είναι προφανές ότι το καλοκαίρι, και καθώς ένα μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της χώρας μας θα έχει κάνει το εμβόλιο, όσοι επέλεξαν να εμβολιαστούν θα απολαμβάνουν μεγαλύτερες ελευθερίες εντός και εκτός της χώρας μας» είπε, ωστόσο τόνισε πως η Ελλάδα δεν βρίσκεται ακόμη στο επίπεδο του Ισραήλ και του Ηνωμένου Βασιλείου σε ό,τι αφορά την εμβολιαστική κάλυψη.
Και συμπλήρωσε: «Χρειάζεται να κάνουμε χρήση της κοινής λογικής για τις επαφές μας αν έχουμε εμβολιαστεί πλήρως. Για παράδειγμα, δύο ζευγάρια πλήρως εμβολιασμένων μπορούν να βρεθούν σε ίδιο χώρο χωρίς να φοράνε μάσκες, αν τις προηγούμενες ημέρες δεν είχαν εκτεταμένες και ασυνήθιστες κοινωνικές επαφές».

Η ανάγκη για αντι-ιικά φάρμακα και η ελπίδα από το «χάπι»

Οπως υπογραμμίζει στο «Βήμα» ο καθηγητής Πνευμονολογίας του ΕΚΠΑ Γιάννης Καλομενίδης, «το μάθημα που έχουμε πάρει από την τρέχουσα πανδημία είναι ότι ήμασταν εντελώς απροετοίμαστοι παρά τις προειδοποιήσεις. Η Γερμανία ήταν η μοναδική χώρα που είχε ενισχύσει τις κλίνες ΜΕΘ, όμως ούτως ή άλλως η μάχη δεν είναι δυνατόν να δίνεται στα νοσοκομεία. Υπάρχει η αναγκαιότητα να αναπτύξουμε νέα αντι-ιικά φάρμακα – να υπάρχουν δηλαδή στο ράφι αντι-ιικά σκευάσματα – που να είναι σε διαθεσιμότητα όταν ξεσπάσει η επόμενη πανδημία».

Ο ίδιος δε, συμπληρώνει ότι ήδη η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, δίνοντας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση της ρεμδεσιβίρης, η οποία είχε αναπτυχθεί ματαίως για την αντιμετώπιση του αιμορραγικού πυρετού Εμπολα. Εκτοτε μπήκε στην… αποθήκη, ανασύρθηκε όμως όταν ξέσπασε η πανδημία που προκάλεσε ο ιός SARS-CoV-2.

Στο πλαίσιο αυτό αισιοδοξία προκαλεί η είδηση ότι το πειραματικό φάρμακο της Pfizer για τη θεραπεία της COVID-19, το οποίο λαμβάνεται από το στόμα κατά τα πρώτα συμπτώματα της ασθένειας, θα μπορούσε να είναι διαθέσιμο μέχρι το τέλος του έτους.