Τουρκία: το σκάνδαλο με τα «γκρίζα διαβατήρια» γκρεμίζει τον μύθο των «καθαρών χεριών» του AKP

Μερικές φορές ακόμη και μια ομαδική εκδρομή μπορεί να κρύβει ένα σκάνδαλο. Αυτό αποδεικνύουν τα όσα γίνονται στην Τουρκία με αφορμή την υπόθεση με τα «γρίζα διαβατήρια».

Το σκάνδαλο ήρθε στο προσκήνιο όταν αποκαλύφθηκε ότι από τα 45 άτομα που συνολικά ταξίδεψαν στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 2020΄, σε μια μετακίνηση οργανωμένη από τον Δήμο της Γεσιλγιούρτ ως τμήμα της προσπάθειας «να ενισχύσει την περιβαλλοντική συνείδηση των ατόμων» και στο πλαίσιο της οποίας οι συμμετέχοντες είχαν πάρει τα «γκρίζα» διαβατήρια που χορηγούνται στους Τούρκους πολίτες όταν συμμετέχουν σε δραστηριότητες στο εξωτερικό που διοργανώνει ή υποστηρίζει η τουρκική κυβέρνηση, μόνο 3 επέστρεψαν, ενώ οι υπόλοιποι προφανώς έμειναν στη Γερμανία για να εργαστούν, δηλαδή  βρήκαν τρόπο να μεταναστεύσουν.

Μόνο που τα «γκρίζα διαβατήρια», είναι υπηρεσιακά έγγραφα που δίνονται σε όσους κάνουν σύντομες επισκέψεις στο εξωτερικό εκπροσωπώντας ουσιαστικά το τουρκικό κράτος. Οι ξένες χώρες γνωρίζουν ότι οι κάτοχοι τέτοιων διαβατηρίων βρίσκονται σε επίσημη αποστολή και ότι προφανώς θα επιστρέψουν στην Τουρκία. Γι’ αυτό και αφήνουν να εισέλθουν, παρότι συνήθως για τους προερχόμενους από την Τουρκία υπάρχει καθεστώς βίζας. Άλλωστε, τα συγκεκριμένα διαβατήρια έχουν συγκεκριμένη διάρκεια και μετά η ισχύς του λήγει.

Όμως, όπως παραδέχτηκε και ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού σε 19 διαφορετικές τουρκικές πόλεις οι δημοτικές αρχές οργάνωσαν ταξίδια στην Ευρώπη από τα οποία 804 άνθρωποι δεν επέστρεψαν στην Τουρκία όταν τα διαβατήριά τους έληξαν. Συμπλήρωσε μάλιστα ότι για το θέμα διεξάγονται έρευνες και ότι οι έχει απαγορευτεί στις τοπικές αρχές να κάνουν αίτηση για γκρίζα διαβατήρια.

Ο αριθμός είναι μεγάλος, εφόσον σημαίνει ότι εκατοντάδες άνθρωποι μετανάστευσαν προς την Ευρώπη με τη «συνδρομή» τοπικών αρχών, οι περισσότερες από τις οποίες ελέγχονται από το κυβερνών AKP, το κόμμα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μάλιστα, το πιο πιθανό είναι ο συνολικός αριθμός να είναι πολύ μεγαλύτερος. Και αυτό γιατί μαρτυρίες που έχουν δημοσιευτεί στον τουρκικό Τύπο αναφέρουν ότι σε αρκετές περιπτώσεις αφού έφταναν στο εξωτερικό, οι διοργανωτές των ταξιδιών ζητούσαν πίσω τα διαβατήρια, τα οποία το πιο πιθανό σφραγίζονταν όταν επέστρεφαν στην Τουρκία και επισήμως είχαν επιστρέψει. Άλλωστε, εάν δεν χρησιμοποιούνταν αυτή η τεχνική,  δύσκολα θα μπορούσε να είχε συνεχιστεί αυτή η πρακτική ια τόσο καιρό.

Ένα εμπόριο μετακινήσεων στο εξωτερικό

Οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι για κάθε τέτοιο ταξίδι καταβάλλονταν σημαντικά ποσά. Άλλοι έδωσαν 6.000 ευρώ, άλλοι έδωσαν 8.000 ευρώ και ορισμένοι πολύ περισσότερα. Για να μπορέσουν να εκδοθούν τα διαβατήρια έπρεπε οι οργανωτές των ταξιδιών να εξασφαλίζουν όχι μόνο τη συνεργασία των τοπικών δημοτικών αρχών αλλά και των κρατικών υπηρεσιών που θα λάμβαναν τις αιτήσεις, τις έλεγχαν και θα προχωρούσαν μετά στην έκδοση των γκρίζων διαβατηρίων». Ορισμένοι από τους αξιωματούχους που ενεπλάκησαν έχουν υποστηρίξει ότι ελάμβαναν δώρα από τους από τους οργανωτές των ταξιδιών όπως και ότι αισθάνονταν ότι έκαναν κάτι το θεμιτό, εφόσον έστελναν έξω από τη χώρα ταραχοποιά στοιχεία.

Το τελευταίο σημείο έχει μια ιδιαίτερη φόρτιση σε σχέση με το ποιοι ήταν αυτοί που βρήκαν διέξοδο στο εξωτερικό με αυτόν τον τρόπο. Χαρακτηριστική και μία μαρτυρία: «Έφυγα από την Τουρκία γιατί δεν έχω υπηρετήσει τη στρατιωτική θητεία και είμαι Κούρδος. Έψαχνα τρόπους να φύγω παράνομα έξω από τη χώρα. Όταν έμαθα στο Μπινγκέλ […] ότι υπάρχει ένα μέρος όπου μπορείς να πληρώσεις και να ταξιδέψεις ως κυβερνητικός υπάλληλος. Αρχικά δεν ήξερα καν τι είναι ένα γκρίζο διαβατήριο και πίστευα ότι ήταν κάποιο κόλπο. Ωστόσο, έλεγξα και μίλησα με τέσσερις διαφορετικούς Κούρδους που έφυγαν από την Τουρκία χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο. Αρχικά το ταξίδι μας ήταν οργανωμένο ως θρησκευτική πολιτιστική περιήγηση. Όμως αργότερα μάθαμε ότι η Diyanet (η Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων) ήταν υπό έρευνα και έτσι μας συνέδεσαν σε μια διαφορετική μη κυβερνητική οργάνωση».

Η αντιπολίτευση μάλιστα υποστήριξε ότι χρήση αυτής της τεχνικής έχουν κάνει εκτός των άλλων μέλη του παράνομου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) και εγκληματίες. Όμως, η κυβερνητική πλειοψηφία του AKP και του εθνικιστικού MHP απέρριψε τη σχετική πρόταση στη Βουλή. Η απόρριψη αυτή κάνει αρκετούς να πιστεύουν ότι στην υπόθεση αυτή που έχει χαρακτηριστικά trafficking εμπλέκονται και υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι και δεν ήταν απλώς συναλλαγές ανάμεσα σε δημοτικές αρχές και ταξιδιωτικά γραφεία.

Οι επιπτώσεις

Ο αντίκτυπος της υπόθεσης αναμένεται να είναι μεγάλος. Καταρχάς πρόκειται για ένα σκάνδαλο που κρατάει χρόνια και τίθεται το ζήτημα πόσοι είναι οι δημοτικοί και κρατικοί αξιωματούχοι που εμπλέκονται σε αυτή την υπόθεση που κρατάει χρόνια. Έπειτα υπάρχει το ζήτημα ότι πλήττεται το κύρος των τουρκικών διαβατηρίων εφόσον υπάρχει ο κίνδυνος χώρες να αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη δυσπιστία πλέον τα τουρκικά διαβατήρια.

Η αντιπολίτευση μάλιστα έχει καταγγείλει ότι δύο διπλωμάτες από το Γενικό Προξενείο της Τουρκίας στο Ανόβερο που εντόπισαν την υπόθεση με το ομαδικό ταξίδι με γκρίζα διαβατήρια από την Γεσιλγιούρτ τιμωρήθηκαν.

Η κυριότερη όμως επίπτωση είναι πολιτική. Η άνοδος του AKP και του Ερντογάν στην εξουσία στηρίχτηκε και στον τρόπο που υποστήριξαν ότι έχουν «καθαρά χέρια». Οι απανωτές καταγγελίες για σκάνδαλα μάλλον παραπέμπουν στην αντίθετη κατεύθυνση.