Στο στόχαστρο των κυτταρικών θεραπειών ο καρκίνος, νευρολογικά και καρδιαγγειακά

Μια … «ραπτομηχανή» υψηλής τεχνολογίας που έχει πάρει Νόμπελ επειδή «κόβει» και «ράβει» κομμάτια γονιδίων με σκοπό την ανακάλυψη θεραπειών, στηρίζει τις ελπίδες των ερευνητών για λύσεις στον καρκίνο, σοβαρά νευρολογικά νοσήματα ή μυασθένειες, από την εφαρμογή του σε κυτταρικές θεραπείες, συνδυαστικά.

Πρόκειται για το CRISPR, που μπορεί να εξουδετερώσει γονίδια των οποίων η έκφραση προκαλεί σοβαρές νόσους, να αναπαράγει κομμάτια του RNA που χρειάζονται για την «επιδιόρθωση» γονιδίων, να αξιοποιήσει «αγγελιοφόρους», πρωτεϊνες και την πρόσφατη -όπως είδαμε- τεχνολογία mRNA.

Ήδη η εφαρμογή του σε κυτταρικές θεραπείες που στοχεύουν κακοήθειες των Β κυττάρων οι οποίες προκαλούν διάφορα είδη λευχαιμίας, έδειξε 50% ανταπόκριση, αν και χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για τη βελτίωση των μεθόδων και της αποτελεσματικότητας των υπό έρευνα θεραπειών. Αυτή την περίοδο η  έρευνα στις κυτταρικές θεραπείες με τη βοήθεια του CRISPR, στοχεύει τις κακοήθειες των β κυττάρων, το πολλαπλό μυέλωμα, το νεφροκυτταρικό καρκίνωμα και το λέμφωμα των Τ κυττάρων.

Συνολικά οι μελέτες για θεραπείες προηγμένης τεχνολογίας που βρίσκονται σε εξέλιξη αυτήν την περίοδο πλησιάζουν τις 1.100. Από αυτές, η ογκολογία βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, καθώς αφορά το 62% των κλινικών μελετών υπό εξέλιξη. Ακολουθούν, τα μυοσκελετικά νοσήματα, τα νοσήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος και οι σοβαρές νευρολογικές μυασθένειες ως ξεχωριστές κατηγορίες ,καλύπτοντας  η κάθε μία από ένα ποσοστό 5% της κλινικής έρευνας, ενώ άλλο ένα 4% αφορά τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Πάλι, σε ότι αφορά το σύνολο των  υπό έρευνα προηγμένων θεραπειών το ένα τρίτο τους αφορά γονιδιακές θεραπείες και το υπόλοιπο κυτταρικές. Από τις κυτταρικές θεραπείες  το 44% εστιάζει στην ογκολογία, το 4% την καλλιέργεια συγκεκριμένων ιστών και ένα 19% αφορά διάφορες παθήσεις.

Στις κυτταρικές θεραπείες, κύτταρα του ίδιου του ασθενή ή κάποιου δότη, εισάγονται στον οργανισμό του ασθενή, με σκοπό την αποκατάσταση της λειτουργίας των κυττάρων που προκαλούν την ασθένεια.

Αυτό συμβαίνει είτε με μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων, είτε με την εφαρμογή υποδοχέων χιμαιρικών αντιγόνων, θεραπείες που γνωρίζουμε ήδη με την ονομασία CAR-T.

Βλαστοκύτταρα

Είτε πρόκειται για κύτταρα του ασθενή (αυτόλογη μεταμόσχευση) είτε για κύτταρα από δότη (ετερόλογη μεταμόσχευση), τα κύτταρα που εισάγονται στον ασθενή, αντικαθιστούν τους ιστούς που έχουν καταστραφεί και οδηγούν σε αποκατάσταση της λειτουργίας με στόχο την ίαση.

Τα βλαστοκύτταρα συνήθως συλλέγονται από μυελό των οστών ή από το αίμα του ασθενή ή του δότη και εισάγονται στον οργανισμό του ασθενή, του οποίου ο μυελός των οστών έχει υποστεί βλάβη. Συλλογή βλαστοκυττάρων μπορεί όμως να γίνει και από τον λιπώδη ιστό, τον ομφάλιο λώρο (αίμα ή ιστό) και ιστούς από τον πλακούντα. Ανάλογα με τις ανάγκες των ασθενών, τα βλαστοκύτταρα μπορούν να εισαχθούν στον ασθενή είτε ενδοφλέβια είτε με τοπική ένεση, ανάλογα με τις ανάγκες ή την πάθηση του ασθενή.

CAR–T

Οι θεραπείες CAR T είναι ένα είδος κυτταρικής θεραπείας που τροποποιεί τα Τ κύτταρα των ασθενών, ώστε να αναγνωρίζουν και να επιτίθενται στα καρκινικά κύτταρα.

Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, περισσότερες από 10 φαρμακευτικές διενεργούν κλινικές μελέτες για την ανάπτυξη θεραπειών CAR-T, με τέσσερις μελέτες από αυτές να εισάγουν και την τεχνολογία του CRISPR, για την γενετική τροποποίηση μέρους των γονιδίων των Τ-κυττάρων, επεκτείνοντας τις δυνατότητες της θεραπευτικής μεθόδου. Σύμφωνα με την IQVIA, υπό εξέλιξη βρίσκονται 238 κλινικές μελέτες, με τις 28 να βρίσκονται σε φάση ΙΙ ή ΙΙΙ, εστιάζοντας κυρίως στους αιματολογικούς καρκίνους, ενώ δύο αφορούν συμπαγείς όγκους και καρκίνο του παγκρέατος. Σε προκλινικό στάδιο ή σε κλινικές μελέτες φάσης Ι και ΙΙ, βρίσκονται  τουλάχιστον άλλα 14 CAR-Ts για συμπαγείς όγκους, που έχουν δείξει μείωση του μεγέθους των όγκων, όμως οι περιορισμοί που έχουν αναδειχθεί αναμένεται να οδηγήσουν σε συνδυασμούς θεραπειών με ήδη υπάρχουσες ουσίες. Σημειώνουμε ότι άλλες 17 κλινικές μελέτες έχουν ήδη ολοκληρωθεί και άλλες 98 ξεκίνησαν πρόσφατα. Έχουν διακοπεί 43.

Στην Ευρώπη, εκτιμάται ότι οι αιματολογικοί καρκίνοι πλήττουν πάνω από 18.500 ασθενείς, αφορούν τους μισούς καρκίνους της παιδικής ηλικίας και επιβαρύνουν τα συστήματα υγείας με 88.000 ευρώ το έτος ανά ασθενή.

Η εφαρμογή των CAR-T μέχρι στιγμής μπορεί να οδηγήσει σε δραστική μείωση του κόστους στις στοχευμένες θεραπείες, καθώς μπορεί να κυμαίνεται από 55-100%, ιδίως αν επιτευχθεί πλήρης θεραπεία με τα CAR-T, εξοικονομώντας από 29.000-91.700 ευρώ κατ΄ έτος ανά ασθενή. Αντίστοιχα δε, με την ανάκαμψη των ασθενών μπορεί να δημιουργηθεί ονομαστική αύξηση στο ΑΕΠ στην Ευρώπη, συνολικά, της τάξης των 5 δισ. ευρώ.