Θεαματικά αποτελέσματα από την εφαρμογή των CAR-Ts στην Ελλάδα

Περισσότεροι από 30 ασθενείς με αιματολογικά νεοπλάσματα έχουν λάβει κυτταρικές θεραπείες με CAR-T στα τρία κέντρα μεταμοσχεύσεων μυελού των οστών που έχουν μέχρι τώρα διαπιστευτεί στη χώρα μας.

Πρόκειται για τις αντίστοιχες Μονάδες στα νοσοκομεία «Ευαγγελισμός» στην Αθήνα και «Γ. Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη για ενήλικες και τη Μονάδα «Ελπίδα» του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία» για τα παιδιά. Πολύ πρόσφατα δε, προστέθηκε και το νοσοκομείο Αττικόν, η πιστοποίηση του οποίου θα προσφέρει την ευκαιρία χορήγησης κυτταρικής θεραπείας σε ακόμη μεγαλύτερο αριθμό ασθενών.

Η έναρξη των θεραπειών αυτών στη χώρα μας έγινε τον Ιανουάριο του 2020, ενώ μερικούς μήνες αργότερα ξεκίνησε η διαδικασία διαπραγμάτευσης στην αρμόδια Επιτροπή του Υπουργείου Υγείας για τον καθορισμό της τιμής αποζημίωσης από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης, η οποία ολοκληρώθηκε στο τέλος του 2020. Είχε ήδη προηγηθεί η πιστοποίηση των τριών παραπάνω κέντρων, ώστε να δοθεί το «πράσινο φως» για να ξεκινήσει η εφαρμογή των θεραπειών αυτών και στην Ελλάδα. Σημειώνεται ότι οι θεραπείες με CAR κύτταρα πρέπει να πραγματοποιούνται σε Μονάδες Μεταμόσχευσης με κατάλληλη υποδομή, στελέχωση και εκπαίδευση για την αντιμετώπιση των σοβαρών επιπλοκών που εμφανίζονται κατά κανόνα μέσα στις 2 πρώτες βδομάδες της θεραπείας.

Οι ασθενείς που υποβάλλονται στις θεραπείες αυτές καταγράφονται στο Μητρώο Μεταμοσχεύσεων και Κυτταρικών θεραπειών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων Μυελού των Οστών με σκοπό την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων στον πραγματικό κόσμο και όχι στο αυστηρά ελεγχόμενο περιβάλλον των κλινικών μελετών.

«Τα τρία κέντρα έχουν καλύψει μέχρι στιγμής πάνω από 30 ενήλικες και παιδιά», επισημαίνει στο in.gr ο Ιωάννης Μπαλταδάκης, Διευθυντής στην Αιματολογική Κλινική και τη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του «Ευαγγελισμού», όμως προσθέτει ότι «ο αριθμός των υποψήφιων για θεραπεία ασθενών θα μπορούσε να δικαιολογήσει αύξηση των υποδομών και της στελέχωσης των Μονάδων που έχουν ήδη πιστοποιηθεί, ακόμη και κατά 100%. Πρόκειται για θεραπείες που αλλάζουν ριζικά την πορεία των νοσημάτων και αφορούν περιστατικά που δεν μπορούν να περιμένουν».

Για την χορήγηση της ανοσοθεραπείας με CAR T-λεμφοκύτταρα, συλλέγονται αρχικά λεμφοκύτταρα από τον ασθενή στο κέντρο μεταμοσχεύσεων. Τα λεμφοκύτταρα αποστέλλονται στα κεντρικά εργαστήρια των Φαρμακευτικών Εταιρειών που παρέχουν τα σχετικά κυτταρικά παράγωγα, τα οποία βρίσκονται στις ΗΠΑ και τελευταία και στην Ευρώπη. Εκεί γίνεται η γενετική τροποποίησή τους με την προσθήκη ενός χιμαιρικού αντιγονικού υποδοχέα, που ονομάζεται CAR (Chimeric Antigen Receptor), ο οποίος επιτρέπει στα T-λεμφοκύτταρα να αναγνωρίζουν και να επιτίθενται στα κύτταρα του λεμφώματος ή της λευχαιμίας. Στη συνέχεια, τα CAR κύτταρα αποστέλλονται πίσω στο μεταμοσχευτικό κέντρο. Ο χρόνος που χρειάζεται για αυτήν τη διαδικασία είναι περίπου τέσσερις εβδομάδες. Όταν τα CAR T-λεμφοκύτταρα χορηγηθούν στον ασθενή, μπορούν να πολλαπλασιαστούν και καθοδηγούμενα από τον υποδοχέα τους να αναγνωρίσουν και να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα που φέρουν το αντιγόνο-στόχο στην επιφάνειά τους.

Σύμφωνα με τον κ. Μπαλταδάκη, «οι θεραπείες αυτές τροποποιούν ριζικά την πορεία των αιματολογικών νοσημάτων. Επιτυγχάνουν στο 40% των ασθενών με ανθεκτικά ή υποτροπιάζοντα επιθετικά λεμφώματα μακροχρόνιες υφέσεις, ενώ οι ενδείξεις επεκτείνονται τώρα και σε άλλους τύπους λεμφωμάτων όπου βλέπουμε ποσοστά αποτελεσματικότητας πάνω από 70%. Στην περίπτωση της υποτροπιάζουσας οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας επιτυγχάνεται πλήρης ύφεση στο 80% των περιπτώσεων. Μάλιστα, στο 50% των περιστατικών αυτών, η ανταπόκριση είναι μακροπρόθεσμη. Στα υπόλοιπα περιστατικά δίνουν το περιθώριο να προχωρήσουν σε αλλογενή μεταμόσχευση μυελού των οστών με σκοπό την ίαση».

Οι θεραπείες CAR-T ξεκίνησαν το 2017 με δύο ενδείξεις αιματολογικών κακοηθειών (λεμφώματα από μεγάλα Β- κύτταρα και οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία) και τώρα έχουμε φτάσει στις πέντε (με πιο πρόσφατες τις ενδείξεις για το λέμφωμα από κύτταρα του μανδύα, το λεμφοζιδιακό λέμφωμα και το πολλαπλό μυέλωμα).Οι έρευνες τώρα στρέφονται και σε άλλες μορφές καρκίνου, τους συμπαγείς όγκους, και αφορούν στην καθοδήγηση των κυττάρων ώστε να διεισδύσουν στον όγκο και να τον καταστρέψουν, όμως μέχρι στιγμής τα δεδομένα είναι πειραματικά και δεν αναμένεται έγκριση κάποιας συγκεκριμένης θεραπείας στο προσεχές διάστημα.

Στην Ευρώπη, εκτιμάται ότι οι αιματολογικοί καρκίνοι πλήττουν πάνω από 18.500 ασθενείς ετησίως.