Λευκός Οίκος: Τα έργα τέχνης που επιλέγουν οι πρόεδροι των ΗΠΑ δεν είναι καθόλου τυχαία

Κάθε άνθρωπος στον κόσμο (τουλάχιστον στον δυτικό) έχει στο νου του μια θολή εικόνα του εσωτερικού του Λευκού Οίκου. Τα μεγάλα φωτεινά παράθυρα, οι βαριές κουρτίνες, οι πολυθρόνες των συναντήσεων με τους διεθνείς ηγέτες και – φυσικά – το γραφείο του προέδρου, επιβλητικό και σκούρο, με τις δυο μεγάλες σημαίες να ρίχνουν τις πτυχώσεις τους ένθεν κι ένθεν ενός από τους ισχυρότερους ανθρώπους στη γη.

Ίσως, όμως, δεν έχουν δώσει όλοι την ίδια σημασία και στους τοίχους. Συγκεκριμένα, στα όσα κρέμονται στους τοίχους. Αλλά και στα όσα στέκουν επάνω σε τραπέζια και βάθρα. Στην τέχνη του Λευκού Οίκου που λέει πολλά για την ιστορία των ΗΠΑ – και ακόμη περισσότερα για τον τρόπο σκέψης του προέδρου τους. Ή έστω για τον τρόπο σκέψης που θέλει να νομίζουμε ότι έχει.

Παρατηρώντας, για παράδειγμα, πρόσφατες φωτογραφίες του Τζο Μπάιντεν από το προεδρικό γραφείο, μπορούμε να δούμε να ξεπροβάλλει από κάποια γωνιά η προτομή του Ρόμπερτ Φ. Κένεντι, στο σημείο που επί Τραμπ έστεκε εκείνη του Ουίνστον Τσώρτσιλ. Στην ίδια θέση, ο Ομπάμα είχε προτιμήσει να τοποθετήσει τον Αβραάμ Λίνκολν.

Ο Κένεντι είναι ένας από τους πολιτικούς ήρωες του Μπάιντεν, ο οποίος έχει δηλώσει ότι η εξέλιξή του από άκαμπτος γενικός εισαγγελέας σε προοδευτικό ίνδαλμα αποτελεί απόδειξη της ικανότητάς του να αναπτύσσεται διαρκώς.

Δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος που αλλάζει τη διακόσμηση του Οβάλ Γραφείου. Αντιθέτως, πρόκειται για μια παράδοση που ξεκίνησε στη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 η Τζάκι Κένεντι, όταν άρχισε να μεταμορφώνει ως πρώτη κυρία τον Λευκό Οίκο σε μεγαλοπρεπές, ζωντανό μουσείο. Η Κένεντι ίδρυσε την Ιστορική Ένωση του Λευκού Οίκου, προσέλαβε τον πρώτο έφορό του και δημιούργησε μια σειρά από επιτροπές που ανέλαβαν τη συντήρηση των έργων. Ως αποτέλεσμα, ο Λευκός Οίκος πλέον διαθέτει τη δική του συλλογή έργων τέχνης, από την οποία επιλέγουν συνήθως οι πρόεδροι τα έργα που θα κοσμούν την προεδρία τους.

Επιπλέον, ο εκάστοτε πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να επιλέξει έργα από πολιτιστικά ιδρύματα που χρηματοδοτούνται σε ομοσπονδιακό επίπεδο, όπως η Εθνική Πινακοθήκη και το Μουσείο Αμερικανικής Τέχνης του Smithsonian – αλλά και από κάθε άλλο μουσείο που προτίθεται να παραχωρήσει τους πίνακές του.

Στην πραγματικότητα, όμως, η συλλογή των έργων που έχουν περάσει από τους τοίχους του Οβάλ Γραφείου από την προεδρία του Κένεντι μέχρι και σήμερα είναι πολύ μικρή, αριθμώντας μόλις 43 πίνακες και μια φωτογραφία σε βάθος έξι δεκαετιών.

Πηγή: New York Times

Στην πλειοψηφία τους, επρόκειτο για πορτραίτα των αμερικανών εθνοπατέρων και άλλων σημαντικών προσώπων της αμερικανικής ιστορίας, όπως ο Ουάσινγκτον, ο Φραγκλίνος, ο Λίνκολν και ο Τζάκσον, αλλά και ορισμένα τοπία. Ίσως το πιο πρωτότυπο «έκθεμα» που έχει περάσει ποτέ από τους τοίχους του ιστορικού κτιρίου να είναι μια φωτογραφία της Γης από τη Σελήνη, την οποία είχαν δωρίσει στον πρόεδρο Ρίτσαρντ Νίξον οι αστροναύτες του Apollo 8, και την οποία είχε κρεμάσει για λίγο καιρό στα δεξιά του γραφείου του (αργότερα την αντικατέστησε με έναν πίνακα).

Πηγή: New York Times

Οι πίνακες και τα γλυπτά που επιλέγονται από τον κάθε πρόεδρο, εκφράζουν πολλά περισσότερα από το γούστο του: Αποτυπώνουν, διακριτικά και μη, τις αρχές της εκάστοτε διοίκησης, αλλά και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται την αμερικανική ιστορία.

Πηγή: New York Times

«Η διακόσμηση του Οβάλ Γραφείου συχνά αντανακλά την αντίληψη του προέδρου για την ιστορία και τη φύση των ελπίδων του για το μέλλον», τόνισε στους Times της Νέας Υόρκης ο Τζον Μίτσαμ, προεδρικός βιογράφος που συμβούλεψε τον Μπάιντεν στις επιλογές έργων τέχνης για το Οβάλ Γραφείο.

«Οι πρόεδροι έχουν μια μοναδική θέση, όχι μόνο ως αντικείμενα της ιστορικής φαντασίας, αλλά και ως αρχιτέκτονές της. Επομένως, μια ματιά στις αλλαγές της τέχνης στον Λευκό Οίκο στη διάρκεια των ετών, μπορεί να σου πει πολλά για τις προτεραιότητες των προέδρων – όχι μόνο για τις ιστορίες που τους ενδιαφέρουν, αλλά και για τις ιστορίες που γράφουν οι ίδιοι».

Η φωτογραφία της Γης που είχε αναρτήσει ο Νίξον (Πηγή: New York Times)

Η προσέγγιση του Μπάιντεν έχει ήδη διαφοροποιηθεί σημαντικά σε σχέση με τους προκατόχους του. Τόσο από άποψη όγκου – αφού έχει συμπεριλάβει περισσότερα γλυπτά και πίνακες σε σχέση με κάθε άλλο πρόσφατο πρόεδρο και εν μέρει, σύμφωνα με τους ειδικούς που μίλησαν στους Times, επειδή προσπαθεί να χωρέσει στους τοίχους του μηνύματα για μια μεγάλη γκάμα θεμάτων: Για την εργασία, την επιστήμη, τη σημασία των συμβιβασμών και πολλά περισσότερα.

Εκεί που οι περισσότεροι πρόεδροι κρεμούσαν ένα ή δυο πορτραίτα, για παράδειγμα, ο Μπάιντεν έχει τοποθετήσει πέντε. Στο κέντρο, αντί για τον Ουάσινγκτον που επέλεγαν οι περισσότεροι προκάτοχοί του, έχει τοποθετήσει τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ. Ο Ρούζβελτ, όπως και ο Μπάιντεν, ανέλαβε την εξουσία εν μέσω κρίσης – ένα σημείο ταύτισης που ανέδειξε και ο ίδιος ο Μπάιντεν πριν λίγες ημέρες, απευθυνόμενος στο Κογκρέσο. Επιπλέον, ο Μπάιντεν έχει υιοθετήσει ένα αντίστοιχο πνεύμα «New Deal», υπογράφοντας πακέτο στήριξης για τον κοροναϊό ύψους $1,9 τρισ. και ανακοινώνοντας ένα αντιστοίχως φιλόδοξο – και ακριβό – σχέδιο υποδομών.

Ο Ουάσινγκτον έχει μετακινηθεί στα αριστερά του τζακιού, ενώ από κάτω του βρίσκεται ο Λίνκολν. Στην άλλη πλευρά, ο επισκέπτης μπορεί να δει τον Τόμας Τζέφερσον και τον Αλεξάντερ Χάμιλτον – δυο άνδρες ου οι πολιτικές τους διαμάχες μετατράπηκαν σε… μιούζικαλ στο Μπρόντγουεϊ. Ο συνδυασμός τους έχει στόχο να υπογραμμίσει ότι οι διαμάχες και ο διχασμός ήταν ανέκαθεν παρόντες.

Πηγή: New York Times

Κάτω από τους πίνακες, στα δεξιά και τα αριστερά του τζακιού, στέκουν δυο ακόμη προτομές που μόνο τυχαία δεν έχουν επιλεγεί: Εκείνη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και μία του Ρόμπερτ Φ. Κένεντι. Εκτός από την παρακαταθήκη τους, η κοινή τους παρουσία έχει και έναν πιο υπόγειο συμβολισμό: Ως γενικός εισαγγελέας, ο Κένεντι εξέδωσε ένταλμα για την παρακολούθηση του Κινγκ, όμως οι δυο τους αργότερα κατέληξαν σύμμαχοι. Από κοινού, αποτελούν σύμβολα της αλλαγής.

Σε έναν άλλο τοίχο, αυτή τη φορά κοντά στο προεδρικό γραφείο, στέκει ο πίνακας Πέμπτη Λεωφόρος του καλλιτέχνη Τσάιλντ Χάσαμ, ένα έργο που είχαν επιλέξει και ο Ομπάμα και ο Κλίντον. Ένας πίνακας του Βενιαμίν Φραγκλίνου στα δεξιά του γραφείου του τιμά την επιστήμη και τον ορθό λόγο, ενώ έχει αφαιρεθεί το πορτραίτο του Άντριου Τζάκσον, που τόσο αγαπούσε ο προκάτοχός του, Ντόναλντ Τραμπ.

Στο κέντρο, πίσω του, στέκεται η προτομή του ηγέτη των εργατών, Σίζαρ Τσάβες, ενώ στη συλλογή των προτομών του, που είναι τουλάχιστον επτά, περιλαμβάνονται γυναίκες, άτομα μειονοτικής καταγωγής και διάσημοι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η Ρόζα Παρκς. Στόχος είναι η ανάδειξη της διαφορετικότητας των ΗΠΑ στην ιστορική πορεία της χώρας.