«Ο άνθρωπος από τον Ουρανό» – Η πρώτη πτήση με αεροπλάνο στην Ελλάδα

Η πρώτη πτήση με αεροπλάνο στην Ελλάδα μπροστά σε κοινό έγινε από ένα Ρώσο πρωτοπόρο πιλότο, τον Σεργκέϊ Ιβάνοβιτς Ουτότσκιν, και πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των εορτασμών για την επέτειο των 90 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 στην Αθήνα.

Η πρόσκληση για να πετάξει ο Ουτότσκιν στην Αθήνα έγινε από τη διεύθυνση της Εταιρείας των Σιδηροδρόμων, έναντι συνολικής αμοιβής 2.500 δραχμών για τις ημέρες των επιδείξεών του, οι οποίες καθορίστηκαν για την 25η, 26η και 27η Μαρτίου 1911.

Όταν ο Ουτότσκιν ήλθε στην Αθήνα, ζήτησε να του παραχωρηθεί το Παναθηναϊκό Στάδιο για να εκτελέσει από εκεί το πτητικό του πρόγραμμα. Η Ολυμπιακή Επιτροπή, που διαχειριζόταν το Στάδιο, αρχικά ενέκρινε το αίτημά του, αλλά για μία μόνο επίδειξη, η οποία θα πραγματοποιούταν ανήμερα της εθνικής εορτής, στις 25 Μαρτίου. Τελικά, όμως, δεν παραχωρήθηκε το Στάδιο στον Ουτότσκιν, επειδή υπήρχε ο κίνδυνος πρόκλησης ατυχήματος στη διάρκεια της πτήσης.

Αντί για το Παναθηναϊκό Στάδιο, αποφασίστηκε ότι οι αεροπορικές επιδείξεις του Ρώσου θα πραγματοποιούνταν στο Φαληρικό Δέλτα. Ο Ουτότσκιν και η διοργανώτρια αρχή, ανακοίνωσαν ότι η πτητική επίδειξη θα ήταν δωρεάν για το κοινό. Προφανώς, η Εταιρεία Σιδηροδρόμων θα ισοσκέλιζε τα έξοδά της και θα έβγαζε κέρδος από την αύξηση της επιβατικής κίνησης με το τραμ και το σιδηρόδρομο τις ημέρες των αεροπορικών επιδείξεων.

Προσωπογραφία του Σεργκέι Ουτότσκιν

Οι περισσότεροι Αθηναίοι, μετά τον εορτασμό για την επέτειο των 90 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, που πραγματοποιήθηκαν το πρωινό της 25ης Μαρτίου 1911, βρίσκονταν σε δίλλημα για το αν άξιζε τον κόπο να μεταβούν στο Φάληρο για να παρακολουθήσουν την πτήση του Ουτότσκιν.

Την ίδια δυσπιστία έτρεφαν και οι αρχές, καθώς δεν ήθελαν να υποβληθούν ξανά σε καταστάσεις ανάλογες με αυτές που βίωσαν με τις επανειλημμένες αποτυχίες του Λεωνίδα Αρνιώτη να πετάξει με το δικό του αεροπλάνο.

Ο Διευθυντής Αστυνομίας της Αθήνας ζήτησε από τον Ουτότσκιν να πραγματοποιήσει δοκιμαστικές πτήσεις ενώπιόν του, προτού αποπειραθεί μπροστά στο αθηναϊκό κοινό. Οι πτήσεις του Ρώσου αεροπόρου ήταν πετυχημένες και έτσι επιτράπηκε τελικά η διεξαγωγή της αεροπορικής επίδειξής του, παρουσία του κοινού.

Το αεροπλάνο θα απογειωνόταν από ένα περιφραγμένο χώρο που είχε διαμορφωθεί σε πλατεία, στο Παλαιό Φάληρο, κοντά στο Ζωολογικό Κήπο, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν το «πρώτο αεροδρόμιο» στην Ελλάδα. Γύρω από το χώρο αυτό, μαζεύτηκαν χιλιάδες άνθρωποι, που ανέμεναν με αγωνία να δουν αν ο Ρώσος πιλότος θα πραγματοποιούσε πτήση με το αεροπλάνο του.

Πράγματι, στις 16:20 της 25ης Μαρτίου 1911, το αεροπλάνο του Ουτότσκιν απογειώθηκε και εκτέλεσε ένα ημικύκλιο προς τον Φαληρικό όρμο και προσγειώθηκε μετά από τέσσερα λεπτά στο χώρο απ’ όπου είχε απογειωθεί. Η πρώτη πετυχημένη απογείωση και προσγείωση αεροπλάνου μπροστά στο ελληνικό κοινό ήταν γεγονός!

Στις 17.00, ο Ουτότσκιν έβγαλε το σακάκι του και αφού άναψε ένα πούρο και κάθισε στη θέση χειριστού, έθεσε σε λειτουργία τον κινητήρα. Η δεύτερη πτήση του Ρώσου διήρκησε οκτώ λεπτά.

Το χρονικό αυτό διάστημα ήταν αρκετό για να μαγέψει το κοινό με τους ακροβατικούς ελιγμούς που εκτελούσε και που προκάλεσαν τους έξαλλους πανηγυρισμούς των θεατών. Το αεροπλάνο προσγειώθηκε στην αρχή του διαδρόμου, μέσα στις ζωηρές επευφημίες του πλήθους.

Ο Ρώσος αεροπόρος, ο «απ’ ουρανού άνθρωπος», όπως χαρακτηρίστηκε από τους Έλληνες δημοσιογράφους, αποθεώθηκε από τους θεατές και τιμήθηκε από τους επισήμους. Οι εφημερίδες, την 26η Μαρτίου 1911, την επομένη ημέρα των πρώτων πτήσεων του Ουτότσκιν στην Ελλάδα, είχαν την είδηση στην πρώτη σελίδα τους.

Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της εφημερίδας «Εμπρός»:

«ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΠΕΤΑ! ΡΩΣΣΟΣ ΑΕΡΟΠΟΡΟΣ ΕΙΣ ΤΑ ΑΤΤΙΚΑ ΥΨΗ. Και όμως πετά! Αυτό θα ήτο δυνατόν να απαντήση κανείς εις ενός αμφιβάλλοντας αν είνε δυνατόν εις την Ελλάδα να πετάξη αεροπλάνον…Το θαύμα επραγματοποιήθη χθες εις την προκυμαία του Ν. Φαλήρου προ απείρου κόσμου, όστις συνωθείτο με το στόμα ανοικτόν και τα μάτια όχι ολιγότερον, εις την ευρυτάτην προ ενός εξέδρας πλατείαν..».

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Εμπρός» στις 29/3/1911 για τις πτήσεις του Ουτότσκιν στην Αθήνα με χαρακτηριστικές φωτογραφίες. Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Λαγού.

Οι διθύραμβοι των αθηναϊκών εφημερίδων για τον Ουτότσκιν ανέβασαν κατακόρυφα το ενδιαφέρον του αθηναϊκού κοινού για την επόμενη προγραμματισμένη πτήση του, στις 26 Μαρτίου 1911. Όμως, εξαιτίας του έντονου ανέμου αναβλήθηκε για την άλλη μέρα. Έτσι, στις 27 Μαρτίου, πάνω από 30.000 Αθηναίοι και Πειραιώτες κατέκλυσαν το Φάληρο και τον Πειραιά, για να παραστούν στη νέα πτήση του Ρώσου πιλότου.

Στις 16:00, ο συνωστισμός γύρω από το πεδίο που θα απογειωνόταν ο Ουτότσκιν έφτασε στο κατακόρυφο. Ο καιρός όμως δεν ήταν κατάλληλος για πτήση, καθώς φυσούσε δυνατός άνεμος, με ταχύτητα 30 μέτρων το δευτερόλεπτο. Παρά ταύτα, στις 17:15 ο Ουτότσκιν ανέβηκε στο αεροπλάνο του, με τον κινητήρα σε λειτουργία και απογειώθηκε, ενώ ο άνεμος δεν έλεγε να κοπάσει.

Το αεροπλάνο άρχισε να κερδίζει ύψος και ανήλθε στα περίπου 40 μέτρα, με διεύθυνση προς το Παλαιό Φάληρο. Στη συνέχεια πήρε πορεία επιστροφής, διέγραψε ένα κύκλο πάνω από την ακτή του Φαλήρου και τη θάλασσα και πραγματοποίησε ομαλή προσγείωση.

Οι πτήσεις συνεχίστηκαν και την επόμενη ημέρα, 28 Μαρτίου 1911. Την ημέρα αυτή παρατηρήθηκε ανάλογη κοσμοσυρροή στο Φάληρο, καθώς ο καιρός ήταν θαυμάσιος. Πλησιάζοντας ο ήλιος στη δύση του, ο Ουτότσκιν εξήλθε από το ξενοδοχείο «Ακταίον» όπου διέμενε και μετέβη στο πεδίο που ήταν το αεροπλάνο του. Αφού ανέβηκε σε αυτό, απογειώθηκε με το πλήθος να τον επευφημεί.

Το αεροπλάνο πέταξε ανατολικά εκτελώντας ορισμένες στροφές, έφθασε μέχρι το Παλαιό Φάληρο και επέστρεψε ακολουθώντας την ακτογραμμή. Προσγειώθηκε ομαλά στην αμμουδιά μεταξύ του Χαρτοποιείου και της οικίας Ρενιέρη και πήρε έναν επιβάτη. Στη συνέχεια απογειώθηκε και πάλι.

Συνολικά, εκείνη την ημέρα, ο Ουτότσκιν πραγματοποίησε τρεις πτήσεις, όπου σε κάθε μία από αυτές είχε μαζί του και έναν επιβάτη, που πλήρωσε ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για μια βόλτα πάνω από το Φάληρο. Στην τελευταία του έξοδο, ο Ουτότσκιν, μαζί με τον επιβάτη του, έφτασαν μέχρι την Καστέλα.

Πρώτος επιβάτης ήταν ένας Ρώσος αξιωματικός, δεύτερος ο Άγγλος πρόξενος στον Πειραιά και τρίτος ο Κωνσταντίνος Μάνος, γνωστός ποιητής, πολιτικός και αγωνιστής στους Εθνικούς Αγώνες στην Κρήτη και τη Μακεδονία. Η πτήση του Μάνου διήρκησε περίπου τρία λεπτά και διήλθε πάνω από το «Ακταίον», το Ποδηλατοδρόμιο και την Καστέλα, καταλήγοντας στο Φαληρικό Δέλτα.

Μετά την προσγείωση, ο Κωνσταντίνος Μάνος έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα «Εμπρός» – δημοσιεύθηκε στις 29/3/1911 – για την εμπειρία τού να είναι ο πρώτος Έλληνας επιβάτης αεροπλάνου στην Ελλάδα: «Εγώ, ανέβηκα και άλλοτε εις αεροπλάνον, εις το Παρίσι. Αλλ’ όταν είδα ότι δύο ξένοι διεπραγματεύονται με τον Ουτοσκίν να τους πάρη, εσκέφθηκα ότι θα ήτο ντροπή να μην πάη ένας Έλλην. Έδωκα διακόσιαις δραχμαίς δι΄αυτό το ταξείδι, το οποίον μου έδωκε μίαν από τας πλέον δυνατάς και μεγάλας τέρψεις. Η πτήσις ήτο ομαλή σαν το πέταγμα που βλέπομεν στα όνειρα. Το αεροπλάνον εις το οποίο ανέβηκα άλλοτε δεν επέτα τόσον ομαλά. Αυτό εδώ είνε ασυγκρίτως τελειότερον. Μόνον τα μάτια ενοχλεί ο αέρας, όπως εις το αυτοκίνητον..».

Ο Ουτότσκιν αναχώρησε από την Ελλάδα στις 31 Μαρτίου 1911, αφήνοντας άριστες εντυπώσεις στους Έλληνες, καθώς τους έδειξε εμπράκτως με τις πετυχημένες πτήσεις του ότι η ανθρώπινη πτήση ήταν πραγματικότητα.

Πηγή: Μηχανή του Χρόνου