Βασίλης Σφυρόερας: Ο Βασίλης του Βλάση

Πριν από σχεδόν έξι χρόνια, για την ακρίβεια στις 26 Μαΐου 2015, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών ο διακεκριμένος ιστορικός Βασίλης Σφυρόερας, ομότιμος καθηγητής της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του ΕΚΠΑ.

Ως ένας από τους αναρίθμητους φοιτητές του αειμνήστου καθηγητή στο διάβα των δεκαετιών, είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω προσωπικώς, να σχηματίσω ιδία άποψη για την εν γένει προσωπικότητα, το ήθος και την επιστημονική του συγκρότηση.

Ως εκ τούτου, είμαι της γνώμης ότι η συνοπτική έστω παρουσίαση της ζωής και του έργου του Σφυρόερα θα μπορούσε μέχρις ενός βαθμού να αφυπνίσει τις κοιμισμένες συνειδήσεις, να φανερώσει το ουσιώδες και το σημαντικό στη ζωή μας, έννοιες που διακόνησε παραδειγματικά και ο ίδιος.

Ποιος ήταν ο Βασίλης Σφυρόερας

Ο Βασίλης Βλ. (Βλάση) Σφυρόερας είχε γεννηθεί στον Απέραθο (Απείρανθο) της Νάξου πριν από έναν ολόκληρο αιώνα, το 1921.

Ο συντοπίτης του Μανώλη Γλέζου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές στην ιδιαίτερη πατρίδα του (στο δημοτικό του χωριού του και στο γυμνάσιο του νησιού).

Ακολούθως, το 1938, εισήχθη κατόπιν εισαγωγικών εξετάσεων στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Στο τρίτο έτος των σπουδών του, τον Ιανουάριο του 1941, ο Σφυρόερας αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Νάξο εξαιτίας του πολέμου και της διακοπής της λειτουργίας του Πανεπιστημίου.

Εκεί παρέμεινε έως το Μάρτιο του 1945, αναπτύσσοντας αξιόλογη αντιστασιακή δράση (ανέπτυξε στενή συνεργασία με τα στελέχη ομάδας πληροφοριών που είχε αποσταλεί στο νησί από το Συμμαχικό Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής την περίοδο 1943-1944).

Ο Σφυρόερας επανήλθε στην Αθήνα το Φεβρουάριο του 1945, προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του.

Κατέστη πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας τον Ιανουάριο του 1947 με βαθμό «Λίαν Καλώς».

Αφού εκπλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, από το Δεκέμβριο του 1947 έως τον Ιανουάριο του 1950, ο Σφυρόερας υπηρέτησε ως καθηγητής φιλολογικών μαθημάτων στο Ιεροδιδασκαλείο Βελλάς Ιωαννίνων, από το 1950 έως το 1956.

Τον Ιούνιο του 1956, ύστερα από διαγωνισμό, διορίστηκε συντάκτης του Μεσαιωνικού Αρχείου (νυν Κέντρον Ερεύνης του Μεσαιωνικού και Νέου Ελληνισμού – ΚΕΜΝΕ) της Ακαδημίας Αθηνών, γεγονός που σηματοδότησε την παραίτησή του από τη Μέση Εκπαίδευση.

Κατόπιν εντολής της Ακαδημίας Αθηνών ο Σφυρόερας πραγματοποίησε επιστημονικές αποστολές στο Άγιο Όρος, στα Μετέωρα και στις Κυκλάδες.

Τον Ιούνιο του 1965 αναγορεύτηκε παμψηφεί διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ με βαθμό «Άριστα» (διατριβή με θέμα «Οι δραγομάνοι του στόλου. Ο θεσμός και οι φορείς»), ενώ το 1968 εξελέγη παμψηφεί άμισθος υφηγητής στην έδρα της Ιστορίας της Νεωτέρας Ελλάδος (διατριβή με θέμα «Τα ελληνικά πληρώματα του τουρκικού στόλου»).

Το 1977 εξελέγη τακτικός καθηγητής στην έδρα Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους 1453-1828.

Ως εντεταλμένος υφηγητής και ως καθηγητής ο Σφυρόερας δίδαξε την ιστορία του ελληνισμού κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, την ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως και την ιστορία της Νεότερης Ελλάδας από το 1832 έως το 1895.

Εξάλλου, κατά το ακαδημαϊκό έτος 1978-1979 δίδαξε ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης το μάθημα «Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος».

Στα μαθήματά του αναφορικά με την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Σφυρόερας έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στα κοινωνικοοικονομικά φαινόμενα στην «καθ’ ημάς Ανατολή» και στις ελληνικές παροικίες των χωρών της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Θέλοντας να ανανεώσει τη διδασκαλία της Ιστορίας, ο Σφυρόερας προέτρεπε τους φοιτητές και τις φοιτήτριες να ξεφύγουν από τη λογική του ενός εγχειριδίου και να εξοικειωθούν με τη χρήση πολλαπλών πηγών.

Παράλληλα, κατά τη διάρκεια των παραδόσεων, των φροντιστηριακών μαθημάτων και των πολύωρων συζητήσεων με τους φοιτητές και τις φοιτήτριες, ο Σφυρόερας φρόντιζε να δίνει ερεθίσματα για την έρευνα και τη μελέτη θεμάτων με τα οποία δεν είχαν καταπιαστεί παλαιότεροι ιστορικοί.

Άνθρωπος σεμνός και με δημοκρατικό ήθος, δάσκαλος φωτισμένος και χαρισματικός, ο Σφυρόερας αποχώρησε από τη Φιλοσοφική Σχολή του ΕΚΠΑ τον Ιούνιο του 1988 λόγω συμπληρώσεως του ορίου ηλικίας.

Πέραν των προαναφερθέντων, ο Σφυρόερας υπήρξε σύμβουλος της Εταιρείας Ιστορικών Σπουδών επί του Νεωτέρου Ελληνισμού και του Ομίλου Μελέτης του Ελληνικού Διαφωτισμού (ΟΜΕΔ).

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σφυρόερας παρουσίασε πολλά λογοτεχνικά δημοσιεύματα με τα ψευδώνυμα Δρόσος Καραβάς και Βασίλειος Κρηνιώτης, που παραπέμπουν σε γειτονιές του χωριού του.

Ο Βασίλης Σφυρόερας, μικρότερος αδελφός του λογοτέχνη και λαογράφου Νίκου Σφυρόερα, είχε νυμφευτεί την Καίτη Πουτέτση, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Παύλο και τη Μαρία.

Απολύτως ενδεικτική της σεμνότητας και της απλότητας του αειμνήστου καθηγητή ήταν η απάντηση που έδινε ο ίδιος στους συγχωριανούς του, τους Απεραθίτες, όταν τον προσφωνούσαν κύριο Βασίλη: «Θέλω να μου μιλάτε στον ενικό, για σας είμαι ο Βασίλης του Βλάση».