Real fake news

Εχω καλά νέα και κακά νέα. Τα καλά νέα: οι Ελληνες δυσπιστούν όλο και περισσότερο προς τα παραδοσιακά μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, εφημερίδες, ραδιόφωνο). Τα κακά νέα: οι Ελληνες εμπιστεύονται όλο και περισσότερο για την ενημέρωσή τους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σημειωτέον ότι η τάση των Ελλήνων καταγράφεται στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις του Ευρωβαρόμετρου ως η ακριβώς αντίθετη τάση από τη μέση ευρωπαϊκή, όπου όλο και πιο πολλοί Ευρωπαίοι επιστρέφουν στα παραδοσιακά ΜΜΕ για την ενημέρωσή τους, και – τηρουμένων πάντα των αναλογιών – θα ισοδυναμούσε τη δεκαετία του 1950 να εμπιστευτείς ως μοναδική έγκυρη πηγή ενημέρωσης τον μπάρμπα σου τον ψεύτη.

Βεβαίως, οι συμπατριώτες μας ουδέποτε δίστασαν να πάνε κόντρα στο ρεύμα – ιδίως με την όπισθεν – και μπράβο τους, όπως θα έλεγε ο Βουλαρίνος, αλλά το παράδοξο φαινόμενο δεν παύει να εκπλήσσει: εγκαταλείπεις ένα παραδοσιακό μέσον, απηυδισμένος από τα ψέματά του, και στρέφεσαι προς ένα νέο μέσον για περισσότερα και πιο ανεξέλεγκτα ψέματα; Πώς αντιμετωπίζεται τέτοια μαζική ψύχωση; Με ποια και πόσο βαριά φαρμακευτική αγωγή; Δεν λυπόμαστε τις φαρμακοβιομηχανίες;

Η νεοελληνική πατέντα έχει φυσικά την εξήγησή της, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι η εξήγηση μας κολακεύει πιο πολύ από την ίδια την πατέντα. Με άλλα λόγια, το φαινόμενο δεν θα μας ξενίσει εξίσου, εάν δεχτούμε ότι πίσω του δεν κρύβεται η διαχρονική δίψα του Ελληνα για την «αλήθεια», αλλά η όχι λιγότερο διαχρονική ανάγκη του για «επιβεβαίωση»: θέλει να ακούει τις δικές του απόψεις από τα χείλη των άλλων.

Εάν εξετάσουμε το ζήτημα από αυτήν την οπτική γωνία, θα υποχρεωθούμε να αναγνωρίσουμε ότι εκείνος ο κατεργάρης ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ, παρότι επιδερμικά εβραϊκής καταγωγής, δεν μπορεί παρά να κουβαλάει και κάποια γονίδια από το αθάνατο «ελληνικό DNA» (μη γελάτε, παρακαλώ)· εν ολίγοις κατόρθωσε, με τους σατανικούς του αλγόριθμους, να μας φέρει κυρίως σε επαφή με αναρίθμητα δικά μας «αντίτυπα» ανά την υφήλιο και να μας πείσει πως όποιος δεν μας μοιάζει, όποιος δεν μοιράζεται τις δικές μας αντιλήψεις ή τις δικές μας ιδεοληψίες, είναι απλώς «κακέκτυπο» και οφείλει να αποσυρθεί από την κυκλοφορία. Τέτοιον άθλο δεν κατάφερε ούτε η κρατική τηλεόραση επί δικτατορίας, ούτε η πιο επιδέξια συμπολιτευόμενη ή αντιπολιτευόμενη εφημερίδα ευθύς κατόπιν. Ο άνθρωπος είναι Ελληνας, δεν το συζητώ· εξιουδαϊσμένος χριστιανός ορθόδοξος.

Προκειμένου να πετύχει η συνταγή του Ζάκερμπεργκ, ήταν απαραίτητη και η μαζική διασπορά των ψευδών ειδήσεων (fake news). Εντάξει, ας μη φορτώνουμε και όλα τα κρίματα στις πλάτες του Μαρκ. Ψευδείς ειδήσεις κυκλοφορούσαν από τότε που διαδόθηκε ότι το φίδι έπεισε την Εύα να δαγκώσει το μήλο (ότι το φίδι μιλούσε, δεν αποτέλεσε καν είδηση· θεωρήθηκε αυτονόητο). Η μαζική διασπορά των ψευδών ειδήσεων, μέσω των social media, συνέβαλε σε μια σειρά από καινοτομίες, με σημαντικότερη την πλήρη απενοχοποίηση για τη χρήση τους.

Η απενοχοποίηση, ακολούθως, δημιούργησε ένα νέο υβρίδιο, που εξαπλώθηκε από άκρου εις άκρον της οικουμένης: τις αληθινές ψευδείς ειδήσεις (real fake news). Πώς προκύπτει μια αληθινή ψευδής είδηση; Με πολλούς τρόπους. Λόγου χάριν: όταν ένα δημόσιο πρόσωπο καλείται να αναλάβει τις ευθύνες του και να σχολιάσει μια δική του δήλωση που… δεν έκανε ποτέ. Ο δευτερογενής αληθινός σχολιασμός της πρωτογενούς ψευδούς δήλωσης προσφέρει το υλικό και για μια τριτογενή ψευδή δήλωση που αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε έναν τεταρτογενή αληθινό σχολιασμό. Στο τέλος της ημέρας; «Ολα είναι ένα ψέμα, μια ανάσα, μια πνοή…». Με το συμπάθιο, Μαρκ, αλλά προηγήθηκε η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου.