Ευρώπη: Η «εκδίκηση» των τραμ

Στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα, γνώρισαν άνθιση. Μετέπειτα, εγκατάλειψη και παρακμή.

Όμως, τα τραμ δείχνουν να παίρνουν τώρα την «εκδίκησή» τους από τα ρυπογόνα ΙΧ στις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις, καθώς η Ε.Ε. «ποντάρει» και στην ηλεκτροκίνηση για την επίτευξη ενός φιλόδοξου στόχου της: να γίνει κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.

Πρακτικά, αυτά σημαίνει ότι οι εκπομπές ρυπογόνων αερίων στον τομέα των μεταφορών θα πρέπει να μειωθούν κατά 90%.

Ήδη, πολλές χώρες των «27» ανάγουν τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και την ανάπτυξη συστημάτων μεταφορών φιλικών προς το περιβάλλον σε κεντρικό πυλώνα των εθνικών προτάσεων για το Ταμείο Ανάκαμψης.

Η πορτογαλική… ιδιαιτερότητα

Για την Λισαβόνα, τα λεγόμενα «eléctricos», όπως είναι γνωστά τα εμβληματικά κίτρινα τραμ της, αποτελούν εδώ και δεκαετίες σήμα κατατεθέν.

Στην πορτογαλική πρωτεύουσα καταβάλλονται προσπάθειες εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης του δικτύου, που άρχισε να κατασκευάζεται πριν από ενάμιση αιώνα και κράτησε στον χρόνο, χάρη και στις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της περιοχής.

Στο παρελθόν «υπήρξαν κάποιες προσπάθειες αντικατάστασης των τραμ με λεωφορεία, ήταν όμως αδύνατο να ανέβουν στους απότομους λόφους της πόλης ή να κυκλοφορήσουν στα στενά δρομάκια της», εξηγεί στο Politico o αντιδήμαρχος Λισαβόνας, αρμόδιος για τις μεταφορές, Μιγκέλ Γκασπάρ.

Έπειτα από χρόνια κρατικής υποχρηματοδότησης και κατάργησης αρκετών γραμμών κατά τις δεκαετίες του ‘80 και του ‘90, το δίκτυο τραμ της Λισαβόνας πέρασε το 2017 στον έλεγχο των δημοτικών αρχών, που έκτοτε προσπαθεί να το ενισχύσει.

Άμεσα, αυτές επανέφεραν σε λειτουργία καταργημένες γραμμές. Επισκεύασαν εμβληματικά βαγόνια, ορισμένα από τα οποία κυκλοφορούσαν στο κέντρο της πορτογαλικής πρωτεύουσας από τα τέλη της δεκαετίας του 1920.

Και προσφάτως ανακοίνωσαν δαπάνες ύψους 43 εκατομμυρίων ευρώ για την αγορά 15 νέων τραμ, ειδικά κατασκευασμένων ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν και τις παλιές ράγες του δικτύου.

Στη μάχη επίσης ρίχνεται και μία μονάδα μετατροπής της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική, που θα τροφοδοτεί με 2 MW το ένα πέμπτο των μέσων μαζικών μεταφοράς της πόλης.

Διακηρυγμένος στόχος είναι στη Λισαβόνα -που πέρυσι αναδείχθηκε «Πράσινη Πρωτεύουσα της Ευρώπης»- να μειωθεί κατά 54% η χρήση αυτοκινήτων στους δρόμους της και κατά 60% οι εκπομπές CO2 έως το 2030, ώστε η πορτογαλική πρωτεύουσα να γίνει μία 20ετία αργότερα κλιματικά ουδέτερη, όπως φιλοξοδεί και η υπόλοιπη Ευρώπη.

Μια ευρωπαϊκή τάση

Είτε αποκαθιστώντας υφιστάμενα δίκτυα, είτε φτιάχνοντας νέα, η μία μετά την άλλη ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πόλεις επαναφέρουν τα τραμ στην καθημερινότητά τους.

Στο Βερολίνο, τα σχέδια έχουν ήδη μπει στις «ράγες» για την επαναλειτουργία παλιών γραμμών που, σε αντίθεση με το ανατολικό τμήμα της πόλης, είχαν καταργηθεί προ πολλών δεκαετιών στα δυτικά προάστια, για την διευκόλυνση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων.

Τώρα, προβλέπεται να προστεθούν περίπου 70 χιλιόμετρα στο υφιστάμενο δίκτυο τραμ, σε βάθος 15ετιας.

Σχέδιο, που η Πράσινη υπουργός Μεταφορών στην τοπική κυβέρνηση του Βερολίνου, Ρεγκίνε Γκίντερ, ενέταξε στο ευρύτερο πλαίσιο επενδύσεων, ύψους 28 δισεκατομμυρίων ευρώ, για την ανάπτυξη και τον εκσυχρονικού των δημόσιων μεταφορών στην γερμανική πρωτεύουσα.

Ανάλογες κινήσεις γίνονται στο Μιλάνο και στη Ρώμη.

Στο ίδιο μήκος κύματος, η αντιπρόεδρος της ισπανικής κυβέρνησης και υπουργός Οικολογικής Μετάβασης, Τερέζα Ριμπέρα, ανακοίνωσε προ ημερών τη διάθεση 19,6 εκατομμύρια ευρώ για την επέκταση του δικτύου τραμ της Σεβίλλης, το οποίο κατασκευάστηκε το 1897, τέθηκε εκτός λειτουργίας τη δεκαετία του 1960 και ξαναλειτουργεί από το 2007.

Η Ευρώπη στις «ράγες»

Σε γενικότερο πλαίσιο, μέρος της περιβαλλοντική πολιτική της Ε.Ε. φαίνεται πράγματι να κατευθύνεται… προς τις ράγες, όπως καταδεικνύουν και τα σχέδια αναβίωσης του ευρωπαϊκού δικτύου ΤΤΕ.

Πρόκειται για την απευθείας σιδηροδρομική σύνδεση μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων μέσω του Trans Europe Express, που άφησε εποχή στα μέσα του περασμένου αιώνα, αλλά ο άνισος ανταγωνισμός με τις αερομεταφορές και τις υπερταχείες οδήγησε στην κατάργησή του το 1995.

Σήμερα, ωστόσο, η ιδέα για αναβίωση του ΤΤΕ κερδίζει έδαφος, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής ατζέντας της Ε.Ε.

Όπως για παράδειγμα υπογραμμίζεται σε πρόσφατη μελέτη, που χρηματοδότησε το γερμανικό υπουργείο Περιβάλλοντος και συνέταξαν από κοινού περιβαλλοντικές υπηρεσίας της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πολωνίας, μία πτήση μεταξύ του Παρισιού και του Βερολίνου παράγει εξαπλάσιες ποσότητες CO2 απ’ ότι το ίδιο ταξίδι με τρένο.

Οι συντάκτες της μάλιστα επισημαίνουν ότι οι υπάρχουσες υποδομές -κομβικές στον τομέα του εμπορίου- επιτρέπουν την επαναφορά πολλών δρομολογίων τρένων μεταξύ ευρωπαϊκών πρωτευουσών.

Πηγή: germanwatch.org

Και ήδη, τέσσερις μεγάλες ευρωπαϊκές σιδηροδρομικές εταιρείες υπέγραψαν μνημόνιο μελλοντικής συνεργασίας σε υπηρεσίες νυχτερινών δρομολογίων.

Βάσει του συμφωνηθέντος χρονοδιαγράμματος, αναμένεται η λειτουργία της πρώτης νέας γραμμής στα τέλη της χρονιάς -«Ευρωπαϊκό Έτος Σιδηροδρόμων», όπως ανακήρυξε το 2021 η Ε.Ε.»-συνδέοντας Βιέννη – Μόναχο – Παρίσι και Ζυρίχη – Κολωνία – Άμστερνταμ.

Έναν χρόνο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2022, σχεδιάζεται η σύνδεση Ζυρίχη – Ρώμη. Τον Δεκέμβριο του 2023, η σύνδεση Βιέννη – Βερολίνο και Βρυξέλλες -Παρίσι. Για τον Δεκέμβριο του 2024 προγραμματίζεται η σύνδεση Ζυρίχη – Βαρκελώνη.