Από τον ενθουσιασμό στη μοιρολατρία: Ο Πιέρ Ροζανβαλόν και τι άλλαξε από τον Μάη του 1968

Ο Πιέρ Ροζανβαλόν αποτελεί μια ιδιότυπη εξαίρεση μέσα στο γαλλικό πολιτικό και διανοητικό τοπίο. Σε αυτή τη χώρα που – ας μην το ξεχνάμε – διαμόρφωσε την εικόνα για τον δημόσιο διανοούμενο και όπου συχνά αυτή ταυτίστηκε με ενθουσιώδεις τοποθετήσεις και εξίσου ενθουσιώδεις αποκηρύξεις και μετατοπίσεις, ο Ροζανβαλλόν παρέμεινε σε μια μακρά διαδρομή οπαδός της αναζήτησης μιας Αριστεράς που να αποφεύγει τόσο τον επαναστατικό οραματισμό όσο και τον διαχειριστικό κυνισμό.

Το έργο του Ροζανβαλόν, είναι συνδεδεμένο με μια πρωτότυπη προσέγγιση στα ζητήματα που αφορούν την ισότητα, τη δημοκρατία αλλά και τη χειραφέτηση, προσέγγιση που συνδυάζει την ιστορική αναδρομή και τον κριτικό αναστοχασμό.

Τυπικά το βιβλίο του Η δική μας διανοητική και πολιτική ιστορία 1968-2018, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις, σε πολύ καλή μετάφραση της Κατερίνας Λαμπρινού και επιστημονική επιμέλεια του Γιάννη Μπαλαμπανίδη, έχει τη μορφή μιας πνευματικής αυτοβιογραφίας. Ο Ροζανβαλόν παρουσιάζει την προσωπική του πολιτική και διανοητική διαδρομή, τα γεγονότα που βίωσε, τις προσωπικότητες που τον σημάδεψαν, τα διανοητικά εγχειρήματα στα οποία συμμετείχε.

Είναι η διαδρομή ενός διανοούμενου που πολύ νέος έχει την εμπειρία του Μάη του 1968, αλλά δεν ακολουθεί τις ιδιαίτερες διαδρομές του γαλλικού «αριστερισμού», αλλά εμπλέκεται στις παράλληλες διεργασίες της μετατροπής της CFDT στο συνδικαλιστικό χώρο που κατεξοχήν αναδεικνύει το αίτημα της αυτοδιαχείρισης (σε αντιδιαστολή με τα απλά αιτήματα αναδιανομής ή / και κρατικοποίησης) και της ανασύνθεσης της γαλλικής σοσιαλιστικής αριστεράς, για να αφήσει το χώρο του συνδικαλισμού και της πολιτικής για το χώρο της θεωρίας, έχοντας ήδη σημαντική συνεισφορά ιδίως στα θέμα της αυτοδιαχείρισης.

Στον χώρο της θεωρίας ο Ροζανβαλόν περιγράφει τη θεωρητική του διαδρομή, την έμφαση στην μελέτη της εξέλιξης των θεσμών της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και τη δημοκρατίας στη Γαλλία, πριν στραφεί σε ένα πιο γενικό στοχασμό για τη δημοκρατία, την πολιτική και την ισότητα σήμερα, στοχασμό που θέλει να τον ολοκληρώσει με το αντίστοιχο ερώτημα της χειραφέτησης στον 21^ο αιώνα.

Ακριβώς επειδή το βιβλίο παρακολουθεί ταυτόχρονα τη διαδρομή του ίδιου του Ροζανβαλόν αλλά και τις μεγάλες συζητήσεις στη Γαλλία αλλά και διεθνώς, προσφέρει τα ταυτόχρονα και μια συναρπαστική διανοητική ιστορία. Το κεντρικό νήμα είναι αυτό που αφορά την αναζήτηση μια σοσιαλιστικής αριστεράς σε διπλή οριοθέτηση και από την κλασική σοσιαλδημοκρατία και από τον ιστορικό κομμουνισμό. Σε αυτή την αναζήτηση προσεγγίζει και τις διαδρομές της γαλλικής αριστεράς αλλά και της γαλλικής διανοητικής σκηνής, χωρίς να φείδεται αυστηρών σχολίων ιδίως για τις παραλλαγές του «σοσιαλφιλελευθερισμού», την ώρα που υπογραμμίζει κατά τη γνώμη του όρια μιας αριστεράς που να ταυτίζεται κυρίως με την αντίσταση. Μπορεί κανείς έτσι να αναστοχαστεί ένα πολιτικό και θεωρητικό τοπίο μετατοπίσεων από την δεκαετία του 1980, στη δεκαετία του 1990 και μετά στις αρχές του τρέχοντος αιώνα.

Ο επίλογος του βιβλίου επικεντρώνει σε ένα αίτημα για να αναστοχασμό της δημοκρατίας και της χειραφέτησης σε μια εποχή όπου διάφορες παραλλαγές λαϊκισμού διεκδικούν να εκπροσωπήσουν αιτήματα αλληλεγγύης και ισότητας. Όπως ορίζει ο ίδιος την πρόκληση, τα βιβλία που σχεδιάζει θέλουν να βοηθήσουν «να ξεφύγουμε από την κατήφεια στη οποία βρισκόμαστε, χωρίς να υποκύπτουν ούτε στις πιεστικές σειρήνες των λαϊκισμών ούτε στην αντιπαράθεση ανάμεσα στην ανημπόρια της Αριστεράς της πόζας και τον άγονο ρεαλισμό μιας Αριστεράς της διακυβέρνησης».

Σε κάθε περίπτωση ένα βιβλίο σημαντικό που είναι ταυτόχρονα συναρπαστικό ανάγνωσμα. Και παρότι κανείς θα μπορούσε να εγείρει σημαντικές αντιρρήσεις σε αυτό το συνειδητά «μεταρρυθμιστικό» πρόγραμμα, είτε σε σχέση με τη βαθιά διαβρωτική και υπονομευτική επίδραση των σύγχρονων καπιταλιστικών μορφών στη δυνατότητα μιας νέας δημοκρατικής πολιτοφροσύνης, είτε σε σχέση με την υποτίμηση της «εξεγερσιακής» πλευράς του δημοκρατικού αιτήματος, το σίγουρο είναι ότι το βιβλίο σε βάζει σε σκέψη. Και αυτό είναι πάντα το κρίσιμο.