Μπελάδες για τα κρυπτονομίσματα: Από τα ζητήματα καταπολέμησης του ξεπλύματος χρήματος μέχρι την κλιματική αλλαγή

Η πρόσφατη αποκήρυξη τoυ dogecoin από τον Έλον Μασκ, που ακολουθήθηκε και από αντίστοιχη αποκήρυξη και του bitcoin, προκάλεσε μεγάλο θόρυβο, αλλά δεν ήταν απλώς μια επενδυτική γνώμη. Αποτελούσε ταυτόχρονα και έκφραση μιας συνολικότερης επιφύλαξης για τα κρυπτονομίσματα που έχει να κάνει με διάφορες παραμέτρους της λειτουργίας τους. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η αγορά για αυτά έχει επεκταθεί και αποτιμάται περίπου στα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Το παράδοξο είναι τα προβλήματα έχουν να κάνουν με τα ίδια τα πλεονεκτήματά τους: δηλαδή το ότι είναι συστήματα συναλλαγών και νομίσματα – φορείς αξίας με μεγάλη ασφάλεια και απαραχάρακτα και ταυτόχρονα μπορούν να λειτουργήσουν αποκεντρωμένα και χωρίς την κρατική μεσολάβηση

Η απειλή της κλιματικής αλλαγής

Τα κρυπτονομίσματα στηρίζονται στις εξελίξεις στη πληροφορική και την κρυπτογράφηση που αποτυπώνονται στην τεχνολογία blockchain που επιτρέπει τη διαρκή, ασφαλή και χωρίς δυνατότητα παραχάραξης καταγραφή των συναλλαγών και την ενσωμάτωση και των νέων κρυπτονομισμάτων που «εξορύσσονται». Όμως, αυτό απαιτεί ολοένα και μεγαλύτερη υπολογιστική δύναμη για να είναι εφικτό και για τις συναλλαγές και για την επικύρωσή τους.

Αυτό γίνεται ακόμη περισσότερο και με τη διαδικασία της «εξόρυξης» (mining). Οι σύνθετες υπολογιστικές πράξεις που επιτρέπουν την προσθήκη ενός επιπλέον bitcoin για παράδειγμα και που αποτυπώνουν την προσπάθεια που εξαρχής κατέβαλαν οι εμπνευστές των κρυπτονομισμάτων για να μπορούν αυτά να έχουν κάποιο «αντίκρισμα» (εν προκειμένω το υπολογιστικό έργο που απαιτήθηκε για την «εξόρυξή» τους, κατά αναλογία με την αξία του χρυσού ως «γενικού ισοδύναμου» στη βάση της εργασίας για την εξόρυξή του), απαιτούν σημαντική υπολογιστική δύναμη.

Ταυτόχρονα όσο επεκτείνονται οι συναλλαγές με κρυπτονομίσματα, τόσο επεκτείνονται και οι ανάγκες υπολογιστικής δύναμης για την υποστήριξή τους.

Μόνο που όλα αυτά συνεπάγονται και την ολοένα και μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας. Ήδη από το 2018 είχε εκτιμηθεί ότι η επέκταση της χρήσης των κρυπτονομισμάτων θα δημιουργούσε απαιτήσεις ενέργειας που εάν καλύπτονταν από ορυκτά καύσιμα θα δημιουργούσαν συνθήκη που θα ευνοούσε την ακόμη μεγαλύτερη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη.

Σημειώνουμε εδώ ότι για αρκετά μεγάλο διάστημα ένα μεγάλο μέρος της εξόρυξης κρυπτονομισμάτων γινόταν στην Κίνα, εκτός όλων των άλλων και λόγω του φτηνότερου κόστους ενέργειας, που όμως στο μεγαλύτερο μέρος της παράγεται με τη χρήση γαιάνθρακα. Πληροφορίες αναφέρουν ότι παρά την απαγόρευση στις σχετικές συναλλαγές που επέβαλε το κινεζικό κράτος, κυρίως φοβούμενο φαινόμενα απάτης, στην Κίνα εξακολουθεί να γίνεται «εξόρυξη».

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στα κρυπτονομίσματα. Ολοένα και περισσότερο η εξέλιξη της τεχνολογίας και ειδικά της τεχνητής νοημοσύνης απαιτεί τη χρήση πολύ μεγάλων όγκων δεδομένων και μεγάλης υπολογιστικής δύναμης, που τελικά καταλήγουν να καταναλώνουν μεγάλο όγκο ενέργειας και έτσι να συμβάλουν και στο πρόβλημα με την κλιματική αλλαγή. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο ιδίως σε πρακτικές μηχανικής μάθησης, όπως είναι για παράδειγμα η επεξεργασία φυσικής γλώσσας, που στηρίζονται σε ολοένα και μεγαλύτερα δεδομένα.

Πόση ενέργεια καταναλώνει το bitcoin;

Για να καταλάβουμε το μέγεθος του προβλήματος, μπορούμε να δούμε τα στοιχεία που καταγράφει το Cambridge Bitcoin Electricity Consumption Index. Η ετήσια κατανάλωση των συναλλαγών που σχετίζονται με το bitcoin εκτιμάται ότι αγγίζει τις 151 TWh. Αυτή αντιπροσωπεύει αυτή τη στιγμή το 0,79% της συνολικής παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας και είναι μεγαλύτερη από την ετήσια κατανάλωση της Αιγύπτου ή της Μαλαισίας ή της Σουηδίας.

Ή για να δώσουμε ένα άλλο μέτρο σύγκρισης: η ενέργεια που καταναλώνει το δίκτυο bitcoin μέσα σε έναν χρόνο θα μπορούσε να δώσει ενέργεια σε όλες τις τσαγιέρες του Ηνωμένου Βασιλείου για 34 χρόνια.

Πάντως έχει ενδιαφέρον ότι έχουν ήδη αρχίσει να υπάρχουν και προσπάθειες να φτιαχτούν και «πράσινα» κρυπτονομίσματα που να στηρίζονται σε υπολογιστές και κρυπτογραφικές διαδικασίες που έχουν μικρό ενεργειακό αποτύπωμα.

Ο Έλον Μασκ δεν θέλει να χαλάσει το πράσινο προφίλ του

Ο ιδρυτής της εταιρείας Tesla έχει επενδύσει ιδιαίτερα στο γεγονός ότι παράγει προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον. Ας μην ξεχνάμε ότι τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, στα οποία είναι πρωτοπόρα η εταιρεία που δημιούργησε, θεωρούνται μία από τις κατεξοχήν απαντήσεις στον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής. Γι’ αυτό και σημαντικό μερίδιο της ανόδου της μετοχής της εταιρείας του και συνολικά της υψηλής αποτίμησής της έχει να κάνει με την εκτίμηση ότι ολοένα και περισσότερο οι επενδυτές θα στρέφονται σε εταιρείες που σχετίζονται με την πράσινη οικονομία.

Σε αυτό το φόντο γίνεται κατανοητό γιατί δεν θέλει ο Μάσκ σε αυτή τη βάση να ταυτιστεί με οικονομικές συναλλαγές που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή και να χαλάσει την εικόνα μιας «πράσινης εταιρείας».

Το μεγάλο πρόβλημα του ξεπλύματος χρήματος

Τα κρυπτονομίσματα έχουν αποδειχτεί σχετικά ασφαλή. Αυτό εξηγεί και γιατί εξετάζεται και η δυνατότητα πλευρές της τεχνολογίας τους να αξιοποιηθούν και για την ψηφιακή εκδοχή των κανονικών νομισμάτων.

Όμως, την ίδια στιγμή εγείρουν σοβαρούς κινδύνους σε σχέση με τα ζητήματα που αφορούν την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.

Όπως διαπιστώνει και μια έκθεση της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, της BIS, παρότι έχουν γίνει βήματα ώστε οι πάροχοι υπηρεσιών που σχετίζονται με τα κρυπτονομίσματα και γενικότερα τα «κρύπτο» περιουσιακά στοιχεία, με την έννοια της συμμόρφωσής τους με τις ελεγκτικές απαιτήσεις που ισχύουν και για άλλα χρηματοοικονομικά ιδρύματα ώστε να μην αξιοποιούνται για ξέπλυμα μαύρου χρήματος ή τη χρηματοδότηση παράνομων δραστηριοτήτων, την ίδια στιγμή υπάρχουν οι συναλλαγές Peer to Peer (P2P).

Αυτές οι συναλλαγές αποτελούν την κατεξοχήν πλευρά της αποκεντρωμένης λειτουργίας των κρυπτονομισμάτων και ως τέτοιες είναι πολύ δύσκολο να αποτελέσουν το αντικείμενο ελεγκτικής εποπτείας.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι η ίδια η εξέλιξη της τεχνολογίας προσφέρει εργαλεία για την πολύ αποτελεσματικότερη παρακολούθηση, εντοπισμό και επεξεργασία τέτοιων συναλλαγών.

Ο διαρκής κίνδυνος της φούσκας

Από εκεί και πέρα υπάρχει ο διαρκής κίνδυνος της «φούσκας». Παρότι η διαδικασία εξόρυξης εξασφαλίζει μια ελάχιστη αξία που δύσκολα μπορεί να υποτιμηθεί, εντούτοις το γεγονός ότι τα κρυπτονομίσματα αντιμετωπίζονται ως assets στα οποία μπορεί κανείς να επενδύσει και στα οποία η μεγάλη ζήτηση γεννά και μεγάλη τιμή, ενέχει μεγάλους κινδύνους.

Προφανώς και με ανάλογο τρόπο μπορεί κανείς να δει και τις τοποθετήσεις γενικά σε νομίσματα (αγοράζοντας ομόλογα, έντοκα γραμμάτια κ.λπ) που επίσης «ποντάρουν» στη σχετική ανατίμηση και υποτίμηση. Ωστόσο, υπάρχει μια μεγάλη διαφορά. Οι νομισματικές ισοτιμίες σε μεγάλο βαθμό επηρεάζονται και από γενικότερες τάσεις της οικονομίας και αντιστοιχούν σε αυτές (από το ισοζύγιο πληρωμών μέχρι την παραγωγικότητα και τη συνολική θέση μιας χώρας) και επίσης συχνά οι τοποθετήσεις σε αυτά έχουν και το χαρακτήρα της «ασφαλούς» τοποθέτησης, παρά του άμεσου και υψηλού κέρδους. Αντίθετα, οι τοποθετήσεις στα κρυπτονομίσματα δείχνουν να έχουν να κάνουν περισσότερο με τους κύκλους αυξημένης ζήτησης και μετά ρευστοποίησης που μπορούν να οδηγήσουν και σε φούσκες και λιγότερο στη σύνδεση με κάποιες πιο πραγματικές τάσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει πιο εύκολα σε μεγάλες καταρρεύσεις τιμών.

Σε κάθε περίπτωση είναι σαφές ότι μέχρι τη γενίκευση της χρήσης των κρυπτονομισμάτων σε βάρος της χρήσης των συμβατικών νομισμάτων έχουμε αρκετό καιρό. Τόσο τα ζητήματα που αφορούν την τεχνολογία και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, όσο και τα ζητήματα που αφορούν τη δυνατότητα των ελεγκτικών μηχανισμών να απαντήσουν στους κινδύνους για ξέπλυμα μαύρου χρήματος ή για χρηματοδότηση παράνομων δραστηριοτήτων, αποτελούν εμπόδια στη γενίκευση της χρήσης τους, την ίδια στιγμή που ο κίνδυνος της φούσκας μπορεί τελικά να κρατήσει και επενδυτές μακριά τους, ιδίως όσους δεν αναζητούν απλώς ένα μεγάλο συγκυριακό κέρδος.

Από την άλλη μεριά, η ίδια η κλίμακα της χρήσης τους και η επέκταση των συναλλαγών που τα εμπλέκουν διαμορφώνει ένα νέο τοπίο σε αυτό που έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε νομισματική κυκλοφορία, στο βαθμό που έχουμε νομίσματα που δεν εξαρτώνται από κεντρικές τράπεζες με κρατική υποστήριξη. Το σε ποιο βαθμό αυτό θα διαμορφώσει νέα δεδομένα συνολικά στην οικονομία είναι κάτι που θα φανεί.

Για τους οπαδούς των ιστορικών αναλογιών ας σημειώσουμε ότι φέτος εορτάζουμε τα 50 χρόνια από την κατάρρευση του συστήματος των συμφωνιών του Bretton Woods ύστερα από τη μονομερή απόφαση των ΗΠΑ, στις 15 Αυγούστου του 1971, να τερματίσουν τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.