Μετά την πανδημία. Η πορεία εμπρός μας

Και τυπικά από προχθές βρισκόμαστε σε νέα φάση. Εχει προετοιμασθεί επιμελώς σαν μέρα νέου έτους. Σαν τέτοια την υποδέχονται οι άνθρωποι. Για το καλό ή για το κακό, οι πύλες άνοιξαν. Το «τέλος» της πανδημίας γίνεται με ανακούφιση δεκτό. Το πνεύμα του κυβερνητικού λόγου είναι ότι ζούμε την τελευταία πράξη της.

Ισως να μη μοιάζει της ώρας, αλλά είναι. Αναφέρομαι στην αποτύπωση της διαχείρισης αυτής της θανατηφόρας κρίσης. Η διαχείριση και αποτύπωσή της γίνεται αναγκαστικά μέρος της επόμενης μέρας, του πολιτικού κύκλου που ανοίγει, καθώς μάλιστα σε δύο μήνες συμπληρώνεται η μισή κυβερνητική θητεία.

Ο καιρός περνάει γρήγορα και αν η πανδημία φάνηκε να επιβραδύνει τον χρόνο, αυτό είναι μια αυταπάτη των ανθρώπων, που αγαπούν τη βραδύτητα για να αποφύγουν αυτό που κάθε φορά απαιτητικά κομίζει η νέα συνθήκη. Αυτό που έχει ήδη συντελεστεί και ως νέο δεδομένο προστίθεται στη συνολική κίνηση των πραγμάτων.

Η διαχείριση της πανδημίας αποτελεί το νέο δεδομένο, που ως επιτυχία μάλλον, παρά ως αποτυχία, θα συνοδεύει την κυβέρνηση. Η πανδημία αμφισβήτησε πλευρές της τρέχουσας λειτουργίας του «πολιτικού συστήματος». Το αίτημα του άμεσου αποτελέσματος. Οι πολίτες, έχοντας εθιστεί σε ένα είδος πολιτικής μαγείας, απαιτούσαν στο παρελθόν μικρά ή μεγάλα θαύματα. Η πανδημία δίδαξε το αδιέξοδο της μεθόδου. Με την έννοια αυτή η κυβέρνηση εξέρχεται «κερδισμένη» από την κρίση.

Την ίδια ώρα φανερώνεται η πολιτική της στενότητα, η ιδεολογική της αδυναμία. Αν η διακυβέρνηση εξαντλείται στη διαχείριση, η διαχείριση εξαντλεί την πολιτική. Σε αυτή τη λεπτή αλλά καίρια διάκριση θα κριθεί η επόμενη φάση, εδώ θα ζυγιστεί η δυνατότητα και η αδυναμία, η έμπνευση μεταβολών ή η μηχανική αποδοχή της στασιμότητας.

Συχνά στη διαδρομή των κοινωνιών μια επιτυχημένη διαχείριση αναγορεύεται σε μέτρο των πραγμάτων. Τελειότερη παγίδα δεν υπάρχει. Το διαχειριστικό πνεύμα δείχνει από τη φύση του μια προτίμηση στη μέση κατάσταση. Στον ευρύτερα αποδεκτό μέσο όρο. Αποφεύγει κάθε γενναιότητα προς το «μετά», δεν ψάχνει δρόμους, δεν ακούει τη φωνή των αιτημάτων, του διαφεύγει η ταχύτητα των γεγονότων. Η διαχείριση διεκδικεί θέση περιεχομένου και νοήματος. Γίνεται λόγος δικαίωσης.

Παρακολουθώντας την κυβέρνηση διαπιστώνει κανείς ότι υποτιμά αυτό το ουσιαστικό. Το συμπλήρωμα νοήματος. Παρατηρεί την άρνησή της να τοποθετηθεί στη μακρά πορεία, στο μέτωπο της διαλεκτικής σύγκρουσης, που αλλάζει διαρκώς στη ροή του μεγάλου ποταμού, που αντέχει γύρω από μια ιδέα μεταβολής και συνδημιουργεί μια κατάσταση νέα. Προτάσσονται οι παλαιές σχέσεις εξουσίας και η προστασία κοινωνικών ομάδων, που συνδέονται με το κράτος και αποτελούν συμπαγείς αριθμούς εκλογικού ενδιαφέροντος. Ετσι δύσκολα θα βρει κανείς μια απόφαση άξια να διεκδικήσει θέση ως μεταρρύθμιση. Πρόκειται για επιλογή, που εμπεριέχει την εγκατεστημένη αδράνεια δεκαετιών και μεταφέρει ένα πνεύμα συγκεκριμένης επιφυλακτικής αντιμετώπισης της αλλαγής, για ένα κοινωνικό σώμα που, αν διατηρούσε τη ζωτικότητά του, δεν θα του αρκούσε ποτέ ακόμη και η πιο άρτια διαχείριση του πλέον απειλητικού προβλήματος.

Σε αυτό το μέτωπο, στο μέτωπο των κινδύνων, θα δοκιμάζεται κάθε κυβερνητικό συγκρότημα. Θα δούμε, αν η κυβέρνηση, μέσα στην ελευθερία που της παρέχει η απουσία αντιπολίτευσης, βρει το θάρρος να προχωρήσει με καθαρότητα στη διάρθρωση των ιδεών της, διατυπώνοντας ένα νόημα για την πορεία εμπρός μας.

Ποτέ μια διακυβέρνηση δεν ορίζεται από ένα ισοζύγιο δύναμης αριθμών. Η διαλεκτική του ζεύγους «στασιμότητα ή μεταβολή» καθορίζει την τύχη της.

Ο Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας