Ολόκληρη η Ευρώπη παρακολούθησε με αγωνία το θρίλερ της αναγκαστικής προσγείωσης πτήσης της Ryanair από την Αθήνα προς το Βίλνιους της Λιθουανίας, στο Μινσκ της Λευκορωσίας με στόχο οι Αρχές της χώρας, που έχει χαρακτηριστεί ως «η τελευταία δικτατορία της Ευρώπης» να συλλάβουν τον αντικαθεστωτικό δημοσιογράφο Ρόμαν Προτάσεβιτς.

Σε συνεργασία με πράκτορες μυστικών υπηρεσιών, με πρόσχημα τρομοκρατικό κίνδυνο, οι Αρχές της Λευκορωσίας υποχρέωσαν το αεροσκάφος να κάνει… μεταβολή και, ενώ κινείτο βόρεια, να στραφεί νοτιοανατολικά ώστε να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της λευκορωσικής πρωτεύουσας.

Οι αρχές επικαλέστηκαν λόγους καταπολέμησης της τρομοκρατίας για να υποχρεώσουν το αεροσκάφος σε αλλαγή πορείας και προσγείωση, ενώ σκοπός τους ήταν η σύλληψη του λευκορώσου δημοσιογράφου, ιδρυτή του καναλιού στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης Telegram με την ονομασία NEXTA.

Τι συμβαίνει, λοιπόν, με αυτή την παράξενη ευρωπαϊκή χώρα, που μοιάζει να κινείται στους δικούς της ρυθμούς, με μόνο της ουσιαστικό σύμμαχο τον γιγαντιαίο γείτονά της, τη Ρωσία; Και ποιος είναι ο Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο απολυταρχικός ηγέτης που την κυβερνά από το 1994 μέχρι και σήμερα;

Ένας πρόεδρος σε αμφισβήτηση

Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο Ευρωπαίος ηγέτης με την πιο μακροχρόνια θητεία, αντιμετωπίζει μια άνευ προηγουμένου αμφισβήτηση της εξουσίας του.

Ο 66χρονος πάλαι ποτέ διευθυντής αγροτικού συνεταιρισμού επί Σοβιετικής Ένωσης, ισχυρίστηκε ότι εξελέγη για έκτη φορά πρόεδρος της χώρας του στις εκλογές της 9ης Αυγούστου, η ετυμηγορία των οποίων ωστόσο αμφισβητείται. Αμέσως μετά την εκλογή του, ήρθε αντιμέτωπος με εβδομάδες μαζικών διαδηλώσεων που κατήγγειλαν νοθεία και τις οποίες έπνιξε στη βία και την καταστολή.

Περίπου 100.000 άτομα διαδήλωναν εναντίον του κάθε εβδομάδα στο Μινσκ. Ήταν οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις που σημειώθηκαν ποτέ στη διάρκεια της εξουσίας του, που διαρκεί ήδη από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Λουκασένκο είναι πρόεδρος της χώρας από το 1994, διοικώντας με απολυταρχικό τρόπο τη χώρα, ελέγχοντας τα ΜΜΕ, παρενοχλώντας και φυλακίζοντας την αντιπολίτευση και σπρώχνοντας κάθε ανεξάρτητη φωνή στο περιθώριο.

Η ισχυρή μυστική υπηρεσία της χώρας, που αποκαλείται μέχρι και σήμερα KGB, παρακολουθεί στενά τους αντιφρονούντες.

Η νεοεισαχθείσα στον χώρο της πολιτικής, Σβετλάνα Τιχανόφσκαγια είναι η κύρια αντίπαλός του. Διεκδίκησε την προεδρία μετά τη φυλάκιση του συζύγου της, Σεργκέι Τιχανόφσκι, ενός δημοφιλή blogger που είχε την πρόθεση να κατέβει υποψήφιος κατά του Λουκασένκο.

Η ίδια υποστηρίζει ότι κατάφερε να εξασφαλίσει το 60% έως 70% των ψήφων στις περιοχές της χώρας όπου έγινε διαφανής καταμέτρηση, όμως ο Λουκασένκο υποστηρίζει ότι νίκησε τις εκλογές και μάλιστα με μεγάλη διαφορά.

Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE), ένας κορυφαίος ελεγκτικός μηχανισμός, έχει κρίνει ότι στο διάστημα της ηγεσίας του Λουκασένκο δεν έχουν διενεργηθεί ποτέ δίκαιες και ελεύθερες εκλογές.

Όμως ειδικά η τελευταία ψηφοφορία στη χώρα, και η άγρια καταστολή που την ακολούθησε, με χιλιάδες πολίτες να συλλαμβάνονται, προκάλεσε το μεγαλύτερο κύμα αντίστασης κατά του Λουκασένκο μέχρι σήμερα.

Σημαντικές προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένης της Τιχανόφσκαγια, είναι πλέον εξόριστοι σε γειτονικές χώρες, ενώ αμέτρητοι ακόμη έχουν συλληφθεί.

Τα σημάδια του πολέμου

Επί σειρά ετών, ο Λουκασένκο προσπαθούσε να πείσει τη χώρα των 9,5 εκατ. ότι είναι ο μεγαλύτερος εγγυητής της σταθερότητας, ένας σκληρός εθνικιστής που τους προστατεύει από την ξένη ανάμειξη στα εσωτερικά τους.

Το μήνυμά του αυτό παραμένει ελκυστικό για τους μεγαλύτερης ηλικίας Λευκορώσους. Η χώρα καταστράφηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, πέφτοντας θύμα της ναζιστικής τακτικής της «Καμένης Γης» και έχασε το ένα τρίτο του πληθυσμού της. Ως αποτέλεσμα, η καχυποψία απέναντι στους ξένους και η περηφάνια για τις δυνάμεις ασφαλείας της χώρας συνεχίζουν να κινητοποιούν μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων.

Το 2005 η τότε κυβέρνηση Τζορτζ Μπους αποκάλεσε τη Λευκορωσία «την τελευταία εναπομείνασα δικτατορία στην καρδιά της Ευρώπης».

Ο Λουκασένκο προειδοποίησε κάποτε ότι όποιος συμμετέχει σε διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης θα αντιμετωπίζεται ως «τρομοκράτης», προσθέτοντας: «Θα στρίψουμε τα λαρύγγια τους, όπως θα έκανε κάποιος σε μια πάπια».

Στη διάρκεια των τελευταίων ετών, ωστόσο, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλάντιμιρ Πούτιν, και ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, έχουν προκαλέσει αντίστοιχα σχόλια από δυτικούς επικριτές τους, εξαιτίας των πρακτικών τους απέναντι στην αντιπολίτευση και της συγκέντρωσης στα χέρια τους ολοένα και μεγαλύτερης εξουσίας.

Η… ιδιαίτερη θεραπεία του κοροναϊόυ

Ο κοροναϊός έχει προσθέσει άλλη μια διάσταση στην πολιτική σήψη που επικρατεί στη Λευκορωσία.

Οι αντίπαλοί του θεωρούν ότι η στάση του Λουκασένκο απέναντι στον κοροναϊό είναι απερίσκεπτη και δείχνει ότι δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα.

Στα τέλη Μαΐου, ο Λουκασένκο ανακοίνωσε ότι η Λευκορωσία δεν πρόκειται να επιβάλει lockdown. «Βλέπετε ότι στην πλούσια Δύση, η ανεργία έχει ξεφύγει εκτός ελέγχου. Οι άνθρωποι κοπανάνε τις κατσαρόλες τους. Οι άνθρωποι θέλουν να φάνε. Δόξα τω Θεώ, εμείς το αποφύγαμε αυτό. Δεν κλείσαμε».

Τον Μάρτιο, όταν η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές χώρες επέβαλαν lockdown, εκείνος είχε δηλώσει: «Είμαι πεπεισμένος ότι ίσως υποφέρουμε περισσότερο από τον πανικό παρά από τον ιό». Επιπλέον, πρότεινε στους πολίτες να καταπολεμήσουν τον κοροναϊο με… σκληρή δουλειά, σάουνα και βότκα.

Όταν η υπόλοιπη Ευρώπη ακύρωνε ποδοσφαιρικούς αγώνες, τα στάδια της Λευκορωσίας παρέμεναν γεμάτα, τραβώντας τη διεθνή προσοχή.

Εντάσεις με τη Ρωσία

Πριν τις εκλογές, οι διοικητές ασφαλείας του Λουκασένκο κατηγόρησαν – χωρίς να τις κατονομάσουν – ρωσικές δυνάμεις, για υποστήριξη των πολιτικών του αντιπάλων και υποκίνηση ταραχών.

Η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος σύμμαχος της Λευκορωσίας, με τις δύο χώρες να διενεργούν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και την αδύναμη οικονομία της Λευκορωσίας να στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο εμπόριο με τον ισχυρό της γείτονα.

Όμως τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις των δύο χωρών έχουν ψυχρανθεί εξαιτίας της απόφασης της Μόσχας να σταματήσει να επιχορηγεί τις προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Οι αρχές της Λευκορωσίας προχώρησαν τον Ιούλιο στη σύλληψη 33 Ρώσων κοντά στο Μινσκ και ανακοίνωσαν ότι ανήκαν στην Wagner, μια σκιώδη οργάνωση μισθοφόρων που δραστηριοποιείται στην Ουκρανία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Η Ρωσία διέψευσε τον λευκορώσικο ισχυρισμό ότι οι κρατούμενοι Ρώσοι σχεδίαζαν τρομοκρατικές επιθέσεις, επιμένοντας ότι στην πραγματικότητα βρίσκονταν καθοδόν, έχοντας στόχο να επιβιβαστούν σε πτήση προς την Κωνσταντινούπολη. Αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι.

Ο Λουκασένκο έγινε πρόεδρος για πρώτη φορά το 1994 αφού ηγήθηκε μιας πρωτοβουλίας για την πάταξη της διαφθοράς.

Τον Αύγουστο του 1991, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του σοβιετικού ηγέτη, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο Λουκασένκο υποστήριξε τη σκληρή γραμμή του Κόμματος.

Όπως και ο Βλάντιμιρ Πούτιν, ο Λουκασένκο δηλώνει μέχρι και σήμερα νοσταλγός της Σοβιετικής Ένωσης – ενώ οι δυο τους μοιράζονται και το ίδιο πάθος για το… χόκεϊ επί πάγου.

Δημοψήφισμα του 2004 αναίρεσε το όριο των δύο θητειών για κάθε πρόεδρο, δίνοντας στον Λουκασένκο τη δυνατότητα να κυβερνά εφ’ όρου ζωής.

Ο ίδιος έχει ταπεινή καταγωγή, έχοντας μεγαλώσει σε μονογονεϊκή οικογένεια σε ένα φτωχό χωριό της Ανατολικής Λευκορωσίας.

Είναι παντρεμένος με την Γκαλίνα Λουκασένκο, με την οποία έχει δυο ενήλικους γιους, τον Βίκτορ και τον Ντμίτρι. Το 2015 δήλωσε σε συνέντευξή του ότι δεν είχε σκοπό να πάρει διαζύγιο από την Γκαλίνα, παρά το γεγονός ότι οι δυο τους είναι σε διάσταση εδώ και δεκαετίες.

Έχει και έναν τρίτο γιο, τον Νικολάι, που γεννήθηκε το 2004 από την Ιρίνα Αμπέλσκαγια, την προσωπική γιατρό του Λουκασένκο.

«Με χαρακτηρίζει ένας απολυταρχικός τρόπος διοίκησης και αυτό είναι κάτι που ανέκαθεν παραδεχόμουν», δήλωσε τον Αύγουστο του 2003. «Πρέπει να έχεις υπό έλεγχο τη χώρα σου και το κυριότερο είναι να μην καταστρέφεις τις ζωές των ανθρώπων».

Παρά τις μαζικές ταραχές, ο Λουκασένκο επιμένει ότι δεν πρόκειται να παραιτηθεί – όμως έχει ομολογήσει ότι κάποιοι Λευκορώσοι ενδέχεται να «μην αντέχουν άλλο» την προεδρία του.

Όπως είχε δηλώσει, η Λευκορωσία δεν μπορεί να γυρίσει κατά τη γνώμη του στην αστάθεια των ετών μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, ενώ δυο φορές έχει εμφανιστεί να κραδαίνει όπλο στη διάρκεια διαδηλώσεων.

Ο πρόεδρος Πούτιν έχει αναφέρει πως έχει συστήσει αστυνομικό σώμα με στόχο να παρέμβει στη Λευκορωσία αν κάτι τέτοιο κριθεί απαραίτητο, πράγμα που του έχει ζητήσει ο ίδιος ο Λουκασένκο. Σε περίπτωση που οι διαδηλώσεις «ξεφύγουν εκτός ελέγχου», η Ρωσία θα μπορούσε να στείλει αυτές τις δυνάμεις, είχε προειδοποιήσει ο Πούτιν.

Με πληροφορίες από BBC

Headlines