Τουρκία: Οι «Γκρίζοι Λύκοι» στο στόχαστρο της Ευρώπης

Εάν κανείς έχει στο νου την ιστορία των διαφόρων πολιτικών ρευμάτων στην Τουρκία, τότε η πολιτική συμπόρευση ανάμεσα στο AKP του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί φαντάζει ως μια κατεξοχήν περίπτωση strange bedfellows, για να χρησιμοποιήσουμε την ελαφρώς αμετάφραστη στα ελληνικά αγγλική έκφραση για τις συνυπάρξεις αταίριαστων ανθρώπων.

Αρκεί να αναλογιστούμε ότι ανάμεσα στα δύο ρεύματα δεν υπάρχει ιδιαίτερη συγγένεια. Οι «Γκρίζοι Λύκοι», όπως και το MHP, το Κόμμα Εθνικιστικής δράσης τη νεολαία του οποίου αποτέλεσαν ιστορικά, εκπροσωπούν μια ιδιαίτερη τουρκική εκδοχή ακροδεξιάς (ή ακόμη και νεοφασισμού), που συνδυάζει την αυταρχική τοποθέτηση, τον βαθύ συντηρητισμό, τον λυσσαλέο αντικομμουνισμό, με έναν σκληρό εθνικισμό που έχει μάλιστα και την ιδιαίτερη απόχρωση του παντουρκισμού. Ουσιαστικά είναι ένα ρεύμα που μοιράζεται στοιχεία με την κεμαλική κληρονομιά – κυρίως σε ζητήματα εθνικής ταυτότητας –, παρότι γενικά θα τοποθετείται ακόμη πιο δεξιά.

Αυτό ήταν αρκετά διαφορετικό από τον ιδεολογικό πυρήνα του πολιτικού Ισλάμ του AKP που δεν επένδυε, τουλάχιστον στην αρχική φάση του, τόσο πολύ στη μεγάλη έμφαση σε μια παντουρκική ταυτότητα, κάτι που είχε αποτυπωθεί και στην αρχική μεγαλύτερη ανεκτικότητα του AKP έναντι των Κούρδων.

Όμως, οι πολιτικές απαιτήσεις διαμόρφωσης κυβερνητικής πλειοψηφίας τα τελευταία χρόνια οδήγησαν σε μια σταδιακή προσέγγιση και συμμαχία των δύο χώρων. Αυτό δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα των αναγκών που επέβαλαν οι κοινοβουλευτικοί συσχετισμοί στην προσπάθεια για να παραμείνει στη διακυβέρνηση το AKP, αλλά και της προσπάθειας να αποκτήσει καλύτερη πρόσβαση και στιε ένοπλές δυνάμεις , άγχος που επιτάθηκε μετά το πραξικόπημα του 2016.

Η συμπόρευση αυτή εδώ και χρόνια έχει δείξει τα αποτελέσματά της. Εδώ και χρόνια η τουρκική κυβέρνηση έχει περάσει σε μια επανασκλήρυνση της στάσης της για το Κουρδικό και έχει υψώσει και περισσότερο τους τόνους στα ελληνοτουρκικά.

Όμως, αντιστοιχεί και σε αλλαγές μέσα στην τουρκική κοινωνία όπου μια μεγαλύτερη διάχυτη επιμονή στην ιδιαιτερότητα και «ανωτερότητα» του τουρκικού έθνους και πολιτισμού αρχίζει και γίνεται ολοένα και περισσότερο αισθητή.

Όμως, η δράση των «Γκρίζων Λύκων» ολοένα και περισσότερο αποτελεί και ένα πρόβλημα για τον Ερντογάν, ιδίως στο εξωτερικό. Τελευταίο παράδειγμα η ρητή αναφορά σε ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου ότι πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο να χαρακτηριστούν οι Γκρίζοι Λύκοι ως τρομοκρατική οργάνωση, που έρχεται να συμπληρώσει προηγούμενες ανάλογες αποφάσεις χωρών όπως η Γαλλία.

Η σκοτεινή ιστορία των «Γκρίζων Λύκων»

Η ίδια η ονομασία «Γκρίζοι Λύκοι» έχει να κάνει με την τουρκική και μογγολική μυθολογία και την γκρίζα λύκαινα που συνέβαλε στην έξοδο από τη μυθική κοιλάδα Εργκένεκον που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου χανάτου.

Με την άτυπη ονομασία «Γρίζοι Λύκοι» χαρακτηριζόταν η νεολαία του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), που είχε ιδρύσει το 1969 ο Αλπαρσλάν Τουρκές το 1969. Ο Τουρκές ήταν αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού, έπαιξε ρόλο στο πραξικόπημα του 1960 ενάντια στον Μεντερές και επέμεινε στην ανάγκη για ένα πολιτικό κόμμα που να εκπροσωπεί μια σκληρή αντικομμουνιστική και σχεδόν ρατσιστική εκδοχή τουρκικού εθνικισμού.

Ωστόσο, οι Γκρίζοι Λύκοι δεν ήταν ποτέ απλώς μια εθνικιστική οργάνωση. Στην πραγματικότητα ήταν στη δεκαετία του 1970 μια παραστρατιωτική οργάνωση. Είχαν διασυνδέσεις με τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες αλλά και με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες που αναζητούσαν αντικομμουνιστικές οργανώσεις που θα μπορούσαν να διαμορφώσουν δίκτυα ‘stay behind’ σε περίπτωση εισβολής από δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας και να οργανώσουν ανταρτοπόλεμο. Ήταν αυτό που ονομάστηκε η «Επιχείρηση Gladio» του ΝΑΤΟ (ή η «Κόκκινη Προβιά). Στην πράξη πάντως οι Γκρίζοι Λύκοι στη δεκαετία του 1970 δρούσαν περίπου ως «τάγματα θανάτου» και προχώρησαν σε πολιτικές δολοφονίες αριστερών αλλά και αλεβιτών. Μετά την ανασυγκρότησή του MHP στη δεκαετία του 1980, οι Γκρίζοι Λύκοι κατεξοχήν αναδείχθηκαν ως ρεύμα που αντιτίθεται σε οποιαδήποτε ειρηνική λύση στο κουρδικό θέμα και επιδίδονται συχνά σε επιθέσεις σε κουρδικές οργανώσεις. Ουσιαστικά, οι Γκρίζοι Λύκοι θα παραμείνουν διασυνδεδεμένοι με αυτό που ονομάστηκε «βαθύ κράτος», δηλαδή τους αδιαφανείς μηχανισμούς των μυστικών υπηρεσιών και των υπηρεσιών ασφαλείας, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και για δολοφονίες μελών των αρμενικών οργανώσεων.

Το 1996 θα έρθουν στο προσκήνιο οι διασυνδέσεις ανάμεσα στους Γκρίζους Λύκους, το «βαθύ κράτος» και τον υπόκοσμο, όταν στο ίδιο αυτοκίνητο, που ενεπλάκη σε τροχαίο ατύχημα, βρέθηκαν ο υποδιευθυντής Ασφαλείας στην Κωνσταντινούπολη και πρώην διευθυντής ειδικών επιχειρήσεων στις κουρδικές περιοχές, η ερωμένη του, ο Αμπντουλάχ Τσατλί, καταζητούμενος, στέλεχος των Γκρίζων Λύκων, συνεργάτης της τουρκικής μυστικής υπηρεσίας, κάτοχος διπλωματικού διαβατηρίου, οργανωτής δολοφονιών Αρμενίων, καταδικασμένος στην Ευρώπη για μεγάλες υποθέσεις ναρκωτικών και με ανάμειξη στην απόπειρα δολοφονίας του Πάπα Ιωάννη Παύλου του Β΄ το 1981 από τον Μεχμέτ Αλί Αγκτσά, επίσης μέλος των Γκρίζων Λύκων. Επιζών ο Εντίπ Σεντάτ Μπουτσάκ, βουλευτής αλλά και αρχηγός παρακρατικής ομάδας που ευθυνόταν για δολοφονίας στις κουρδικές περιοχές.

Γκρίζοι Λύκοι και τουρκική μαφία

Οι σχέσεις ανάμεσα στους Γκρίζους Λύκους και συνολικά την τουρκική εθνικιστική ακροδεξιά, το «βαθύ κράτος» και τη μαφία παραμένουν ενεργές και σήμερα.

Ήρθαν, μάλιστα, το τελευταίο διάστημα εκρηκτικά στο προσκήνιο ύστερα από τα βίντεο που άρχισε να ανεβάζει ο Σεντάτ Πεκέρ. Ο δυο φορές καταδικασμένος για συμμετοχή στο οργανωμένο έγκλημα Πεκέρ, που το 2016 είχε δηλώσει ότι «θα πνίξει στο αίμα» τους πανεπιστημιακούς που είχαν υπογράψει τη διακήρυξη των «Πανεπιστημιακών για την ειρήνη», έχει φύγει από την Τουρκία και στα βίντεο που ανεβάζει κατηγορεί το κυβερνών AKP και ανώτατους δικαστικούς ότι τον πρόδωσαν, ενώ έχει καταγγείλει ότι έφυγε από τη χώρα επειδή ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού τον προειδοποίησε για την έρευνα σε βάρος του.

Επιπλέον έχει καταγγείλει εκτεταμένα φαινόμενα διαφθοράς αλλά και περιστατικά βιασμών ακόμη και δολοφονίας με εμπλοκή αξιωματούχων (κατηγορώντας τον βουλευτή του AKP Τόλγκα Αγάρ, γιο του πρώην υπουργού Εσωτερικών Μεχμέτ Αγάρ, ότι ήταν υπεύθυνος για η δολοφονία μιας δημοσιογράφου από το Καζακστάν που είχε καταγγείλει ότι τη βίασε, υπόθεση την οποία οι αρχές χαρακτήρισαν δολοφονία). Υπό το βάρος της κατακραυγής, ο Σοϊλού θα ζητήσει να διερευνηθούν οι καταγγελίες του Πεκέρ.

Όμως, ανάλογες σχέσεις ανάμεσα στο MHP και ανθρώπους της τουρκικής μαφίας έφερε στο προσκήνιο και η περίπτωση του Αλαατίν Τσακιτζί, καταδικασμένου για οργανωμένο έγκλημα, που αποφυλακίστηκε πρόωρα, επισήμως στο πλαίσιο των μέτρων για την αποσυμφόρηση των φυλακών για την αντιμετώπιση της πανδημίας, στην πράξη επειδή ήταν στενός φίλος του ίδιου του Ντεβλέτ Μπαχτσελί που μεθόδευσε την αποφυλάκισή του.

Η δράση των «Γκρίζων Λύκων» στη διασπορά

Οι Γκρίζοι Λύκοι ή οργανώσεις που έχουν αναφορά στην πολιτική και ιδεολογική κληρονομιά των Γκρίζων Λύκων έχουν απήχηση στην τουρκική διασπορά. Παρότι ιστορικά το AKP κυρίως εκμεταλλεύτηκε στη διασπορά τα θρησκευτικά ιδρύματα και το γεγονός ότι Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων, η διαβόητη (και πανίσχυρη) Diyanet, διορίζει τους ιμάμηδες στα τζαμιά του εξωτερικού, τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται μια «τουρκο-ισλαμική σύνθεση» στη διασπορά, δηλαδή μια προσπάθεια του κόμματος του Ερντογάν να εκμεταλλευτεί το συνδυασμό ανάμεσα στα παντουρκικά στοιχεία και το πολιτικό Ισλάμ.

Τα συνθήματα που γράφτηκαν έξω από το Εθνικό Αρμενικό Κέντρο Μνήμης στο Ντεσιν-Σαρπιέ κοντά στη Λυών την 1η Νοεμβρίου 2021  –Γκρίζοι Λύκοι και RTE (τα αρχικά δηλαδή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν) – συγκεφαλαιώνουν αυτή ακριβώς την προσέγγιση.

Όμως, όλη αυτή η δράση έχει οδηγήσει και σε συγκρούσεις με άλλες μεταναστευτικές ή διασπορικές κοινότητες στις ευρωπαϊκές χώρες, κυρίως τις κουρδικές αλλά και τις αρμενικές.

Γι’ αυτόν τον λόγο και στις 4 Νοεμβρίου 2020 η Γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε τη  διάλυση «της ομαδοποίησης που ονομάζεται “Γκρίζοι Λύκοι”», με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών. Αντίστοιχα στη Γερμανία, βουλευτές της Αριστεράς και των Πρασίνων έχουν ζητήσει να τεθεί εκτός νόμου μια αντίστοιχη «ομπρέλα» οργανώσεων, που την κατηγορούν ότι στοχοποιεί τους Κούρδους, τους Αλεβίτες, τους Έλληνες και τους Εβραίους. Σε όλα αυτά έχει προστεθεί και η ανησυχία για τη δράση των τουρκικών υπηρεσιών ασφαλείας στο εξωτερικό στο πλαίσιο της καταδίωξης των φερόμενων ως «γκιουλενιστών».

Η Τουρκία θα απαντήσει ότι δεν υπάρχει μια οργάνωση «Γκρίζοι Λύκοι», όμως είναι σαφές ότι και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις περισσότερο στοχεύουν ένα ευρύτερο πολιτικό κλίμα που εκφράζεται από διάφορες συλλογικότητες.

Η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου

Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να δούμε την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου σε σχέση με την κατάσταση των ευρωτουρκικών σχέσεων που ζητά να εξεταστεί το ενδεχόμενο να συμπεριληφθούν οι Γκρίζοι Λύκοι στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η απόφαση: « [Το Ευρωκοινοβούλιο] εκφράζει την έντονη ανησυχία του για το γεγονός ότι το ρατσιστικό δεξιό εξτρεμιστικό κίνημα Ülkücü, γνωστό ως «Γκρίζοι Λύκοι», το οποίο συνδέεται στενά με το κόμμα MHP (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης) που συμμετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, εξαπλώνεται τόσο στην ίδια την Τουρκία όσο και σε κράτη μέλη της ΕΕ· καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να εξετάσουν το ενδεχόμενο να προστεθούν στον κατάλογο τρομοκρατών της ΕΕ οι Γκρίζοι Λύκοι, να απαγορεύσουν τις ενώσεις και τις οργανώσεις τους σε χώρες της ΕΕ, να παρακολουθούν στενά τις δραστηριότητές τους και να καταπολεμήσουν την επιρροή τους, η οποία απειλεί ιδιαίτερα τα άτομα κουρδικής, αρμενικής ή ελληνικής καταγωγής και οποιονδήποτε θεωρούν αντίπαλο».