Συνάντησα την Πάολα Ρεβενιώτη σε ένα καφέ στην γειτονιά της, ένα πολυπολιτισμικό κομφούζιο απέναντι από τον Σταθμό Λαρίσης. “Είσαι με το Θηρίο;” με ρώτησε ο ιδιοκτήτης του καφέ και υποψιάστηκα ότι την αγαπούν πολύ, χωρίς απαραίτητα να την αγαπούν για τους ίδιους λόγους που σημαίνει τόσα πολλά για την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και τη σεξουαλική απελευθέρωση.

“Να μου μιλάς στον ενικό”. Πρόκειται για τη γυναίκα που πήρε συνέντευξη από τον Ταχτσή, τον Χριστιανόπουλο, γνώριζε το Μάνο Χατζιδάκι. Που ήταν τρανς σε εποχές απαγορευτικές, με ξύλο, με φυλακές. Που έκανε Τέχνη, πρώτα με τη φωτογραφία της -τα όμορφα αγόρια που έμπαιναν στο σπίτι της, έπειτα με τα ντοκιμαντέρ της. Που είχε εκδόσει το “Κράξιμο”, ένα περιοδικό ομοφυλόφιλης έκφρασης -αυτό φιλοξένησε και την τελευταία συνέντευξη του Κώστα Ταχτσή, αυτό ήταν γεμάτο φωτογραφίες, αυτό έγραψε πρώτη φορά ανοιχτά για τη σεξουαλικότητα, την απόλαυση, την έκφραση -όχι μόνο για το γκέι κοινό, ούτε για τις τρανς της εποχής. Ακόμη και χρόνια μετά την παύση της κυκλοφορίας του περιοδικού, όλη αυτή η απενοχοποιημένη ματιά για τον έρωτα και το σεξ, έβγαλε από το “καβούκι” τους πολλά, πολλά παιδιά.

Είναι περίεργο να γνωρίζεις ζωντανούς θρύλους, αλλά η Πάολα δε μιλάει καθόλου σαν να κουβαλάει μια τόσο μεγάλη ιστορία. Η ίδια λέει ότι δεν το αντιλαμβάνεται κι η συζήτηση μαζί της το αποδεικνύει.

“Για εμένα κοινότητα είναι οι άνθρωποι με τους οποίους έχουμε κοινά όνειρα πώς θα αλλάξει αυτή η κοινωνία. Αν ένας γκέι είναι ακροδεξιός ή ρατσιστής, δεν μπορώ να πω ότι ανήκουμε στην ίδια κοινότητα. Έχουμε κοινή σεξουαλικότητα, από εκεί και πέρα δεν έχουμε την ίδια πρόσβαση ούτε στην εργασία, ούτε στη μόρφωση, ούτε στο να πετύχουμε τα ίδια πράγματα. Αυτός μπορεί να είναι αποδεκτός από την κοινωνία, ας πούμε”.

Η βαθιά της πολιτικοποίηση είναι διάχυτη καθόλη τη συζήτηση. “Άλλοι δεν είναι αποδεκτοί, αυτοί που δεν ανήκουν στους προνομιούχους. Άρα είμαι με αυτούς που είναι πιο αδύναμοι. Τα τρανς άτομα στη σημερινή κοινωνία είναι αόρατα, ειδικά με την κρίση”

Πριν την κρίση τα τρανς άτομα ήταν πιο ορατά και η ορατότητα σημαίνει πως υπάρχεις. “Και με την οικονομική κρίση πιο πριν και κυρίως με τον κορωνοϊό γίναμε εντελώς αόρατοι. Πριν βγαίναμε στους δρόμους, δουλεύαμε, είχαμε κάποια λεφτά, νιώθαμε ότι υπάρχουμε”.

Τα τρανς άτομα ήταν από τα πρώτα εύκολα θύματα των κρίσεων. “Δεν υπάρχει καμία πρόνοια για αυτά τα άτομα, είμαστε αποκλεισμένα από την εργασία. Δεν το επιλέξαμε, κακά τα ψέματα το μεγαλύτερο ποσοστό των τρανς πηγαίνει στον δρόμο. Ίσως να είναι πιο εύκολο για τα νέα παιδιά, αν όμως έχουν στήριξη από την οικογένειά τους”.

Σεξουαλικοτητα και ταυτότητα φύλου

Την ρώτησα αν υπάρχει τρανς σεξουαλικότητα, δεν απάντησε τυπικά. “Κοίταξε να δεις, η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, δεν μπορώ να μπω σε αυτήν τη διαδικασία, δε βγαίνουμε όλες από ένα εργοστάσιο. Η καθεμιά έχει δική της σεξουαλικότητα, δικά της βιώματα. Εγώ μπορώ να πω ότι είμαι τρανς επειδή αντιμετώπιζα τον κόσμο με γυναικεία ματιά. Από μικρό ήμουν έτσι, ποτέ δε μίσησα το σώμα μου, ποτέ δε μίσησα το πουλάκι μου και θέλησα να το κόψω, προσαρμόστηκα με αυτό. Από εκεί και πέρα είπα πως αφού μου αρέσει να ζω σαν κοριτσάκι, αποφάσισα να είμαι κοριτσάκι”

Γυναίκα, είπα. “Ε, γυναίκα, τι θα πει γυναίκα; Γυναίκα και άντρα είναι και κοινωνικές κατασκευές, διαμορφώνονται ανάλογα με την εποχή που ζεις. Άλλη σεξουαλικότητα έχει ένα θηλυκό αγόρι ή μία τρανς σε μία φυλή στον Αμαζόνιο, άλλη στην Αρχαία Ελλάδα, άλλη σε μεσογειακές κοινωνίες. Οι τρανς πάντα στις μεσογειακές κοινωνίες ήταν αποδεχτές, το βλέπουμε στην Τουρκία, το βλέπουμε στους Άραβες. Οι τρανς πάντα ήταν αποδεχτές στη σεξουαλικότητα ενός λαού”.

Η Πάολα Ρεβενιώτη άρχισε να ζει σα γυναίκα από τα 16 της. “Μ’άρεσε και ξεκίνησα, πώς να μπω σε λεπτομέρειες; Είμαι τρανς από τα 16 μου χρόνια, από όταν έφυγα από το Πολεμικό Ναυτικό. Ο μόνος τρόπος για να ζήσω όπως ήθελα είναι να είμαι τρανς, τι άλλο να σου πω”.

Πέρα από τα στερεότυπα, μέσα στα στερεότυπα

Η γειτονιά της είναι θεωρητικά λούμπεν, περιθωριοποιημένη, ίσως συντηρητική. Η ίδια δεν αντιμετώπισε πρόβλημα ποτέ, εξηγεί. Την ρώτησα να ξέρουν την ιστορία της.

“Δεν ξέρω, πώς να το ξέρω. Δεν πούλησα ποτέ την ιστορία μου. Είχα το “προνόμιο” με την λογική ότι ήμουν περιθωριακή ως τρανς να με ξέρει ο κόσμος από μικρή, γιατί ήμουν δυναμικό άτομο, πολιτικοποιήθηκα πολύ νωρίς, ο κόσμος με ήξερε”. Της είπα ότι ήταν πολύ όμορφη και απαντά με απλότητα “Ερωτισμό είχα και νομίζω ότι ακόμη έχω. Για να έχω επιτυχίες σε αυτήν την ηλικία, κάτι θα έχω”.

“Στη γενιά μου οι γκέι άντρες ήταν πολύ σκληροί με τις τρανς. Με τον στρέητ κόσμο δεν είχα ποτέ ιδιαίτερο πρόβλημα. Με τις γυναίκες μερικές φορές έχω πρόβλημα και το παρατηρώ στις δημόσιες υπηρεσίες. Η Ταυτότητά μου έχει αντρικό όνομα. Ε, θα βρούνε αφορμή να με πούνε “κύριο”.

Ωστόσο, δεν θέλει να μπει σε διαδικασία να αλλάξει την ταυτότητά της, όλος ο κόσμος την ξέρει σαν Πάολα.

“Υπήρξαν”, επιστρέφει στην αρχική αφήγηση, “χρονιές που ήταν πολύ σκληρές για τις τρανς στις πιάτσες. Άλλες δεν αντέξανε, άλλες αυτοκτόνησαν, άλλες έπεσαν στα ναρκωτικά. Εμένα με έσωσε το ότι από μικρό παιδί δεν ένιωσα ποτέ θύμα. Έλεγα ότι δεν είναι κακό να αγαπάς, οπότε δε θα μου πείτε εσείς πώς θα διαχειριστώ την αγάπη που θέλω να δείξω”

Σελίδες ιστορίας

Πλέον καταλαβαίνει, είπε, ότι κάτι “σημαντικό” έκανε κι αυτή στην ζωή της, αλλά δεν μπορεί να το δει μόνη της, ακριβώς επειδή είναι η ζωή της. Αλλά τη σημασία των αγώνων της δεν την αντιλαμβάνεται, υπό την έννοια ότι δε διεκδικεί θέση ιερού τοτέμ. Θεώρησα πως δεν έχει λάβει την αναγνώριση που της αξίζει, αλλά απάντησε -ξανά- επισημαίνοντας κάτι εντελώς διαφορετικό. “Έχω επίγνωση ότι θα με ξέρουν και σε πολλά χρόνια, τώρα δεν περίμενα από μια κοινότητα ανθρώπων να μου δώσουν και παράσημο. Αν σέβονται την ιστορία τους ή όχι δεν μπορώ να τους το πω εγώ”.

“Έτυχε να είμαι εγώ”, είπε. “Ήταν θέμα αξιοπρέπειας για μένα”. Μιλήσαμε για το “Κράξιμο”. “Το Κράξιμο ήταν σημαντικό ξέρεις γιατί; Γιατί ήταν το περίσσευμα της χαράς μου, δε θα δεις τεύχος του περιοδικού να έχει πόνο, να έχει μιζέρια. Δε θα έβγαζα ποτέ περιοδικό αν ήμουν μία τρανς που από το πρωί μέχρι το βράδυ δε χαίρεται τη ζωή και γκρινιάζει. Εγώ περνούσα καλά, τα είχα καλά με τον εαυτό μου, τα είχα βάλει μεν με μία κοινωνία, αλλά από την άλλη η κοινωνία αυτή -άσχετα που ήμουν αποκλεισμένη από τον εργασιακό χώρο ως τρανς-, από την άλλη από το κρεβάτι μου πέρασαν τα ωραιότερα αγόρια του κόσμου”.

Δεν έζησε πολλά μελοδράματα, είπε. Η εργασία της ήταν με στρέητ κόσμο, οι πελάτες της, δηλαδή. Μιλάει για μία Ελλάδα και μία κοινωνία που στο σχολείο δε μας έμαθαν ποτέ. Στο περιοδικό μίλησαν ο Ταχτσής, ο Ράπτης, ο Χριστιανόπουλος. Μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα Εξάρχεια, ως πολιτικός χώρος και το ΑΚΟΕ (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας), που δημιουργήθηκε τότε. Η Πάολα μορφώθηκε, πολιτικοποιήθηκε και βγήκε από αυτό αλώβητη, λέει. Όσο γίνεται μέσα από μία ζωή που μερικές φορές είσαι “διαρκώς με το δάχτυλο στη σκανδάλη”.

Την εποχή που ξεκίνησε, δεν υπήρχε ο όρος τρανς. Λέγανε “ντύθηκε αυτή μούτζα (γυναίκα), μετά ήρθε ο όρος τραβεστί. Νομίζω πως τρανς είναι ο πιο κατάλληλος όρος. Η λέξη που μισώ είναι η “διεμφυλική” γιατί ιατρικοποιείται μια κατάσταση έτσι. Και ξέρεις, άμα ιατρικοποιείς την καύλα, μετά την ευνουχίζεις. Δε ζούμε σε μία κοινωνία που οι τρανς μπορούν να βιοπορίζονται αλλιώς. Καταφεύγουν στην πορνεία. Αν τους αφαιρέσεις τη σεξουαλικότητα, θα πεθάνουν της πείνας. Οι ταμπέλες χρειάζονται για να διεκδικούμε πράγματα, αλλά ας μην κυριαρχήσουν αυτές”

Το HIV, η Μερκούρη και η “πολιτική της επιθυμίας”

Έπειτα, ήρθε το HIV. Όσα δικαιώματα είχαν αρχίσει να κατακτιούνται, μπήκαν ξανά στο “γύψο”. Η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα αντιμετωπιζόταν σα να έχει πανούκλα. “Μας πήγε πίσω πολύ αυτή η ιστορία γιατί πέθανε πολύς κόσμος και υπήρχε και πάρα πολύς ρατσισμός. Ξεπεράστηκε, όμως. Ήμουν κι από τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου Act up (για τους οροθετικούς), αλλά δε συνέχισα, αφού δεν ήμουν οροθετική. Θυμάμαι ήμασταν η Μελίνα η Μερκούρη, ο Βαλλιανάτος και η Νταίζη η Γαλατσιάτου, αλλά δεν έμεινα, δε μου πήγαινε να κάνω τη συνδικαλίστρια”.

‘Επειτα ήρθε η δεκαετία του ‘90. Με διόρθωσε, δεν ήταν η δεκαετία που τα τρανς άτομα απέκτησαν δικαιώματα. “Μας ήξερε ο κόσμος, τώρα είμαστε πιο αόρατες. Εκείνες τις εποχές οι τρανς ήταν περισσότερο μέσα στη σεξουαλικότητα του στρέητ έλληνα, οι τρανς ήμασταν και λίγο πιο εντυπωσιακές, πιο καυλιάρες  (από τις στρέητ γυναίκες) και είχαμε τεράστια επιτυχία. Εγώ για να πάω έναν γκόμενο σπίτι μου, έδιωχνα πρώτα άλλους πενήντα. Δε ζούσαμε σε σπηλιά και κλαίγαμε τη μοίρα μας, είχαμε λάμψη, διεκδικούσαμε την καύλα μας στους δρόμους. Ήταν η δεκαετία της πολιτικής της επιθυμίας”

Στο ζύγι, ανάμεσα στη χαρά της ζωής της και στην κακοποίηση, κερδίζει η χαρά. Κακοποίηση φυσικά και υπήρχε. “Προτίμησα να κάνω κυρίαρχα τα καλά πράγματα, να γευτώ τον έρωτα, να βγάλω περιοδικά. Καλλιτέχνις έγινα διά της ατόπου απαγωγής”

Τα ντοκιμαντέρ, η ποιότητα, η Τέχνη, τα πρώτα Pride

Είναι φωτογράφος, είναι σκηνοθέτης. “Σαν ανάγκη ήρθε να κάνω πράγματα, δεν θα έκανα ποτέ κάτι που θα έβγαινε πατάτα κι από την άλλη, αν έχεις κάνει μια ζωή σαν τη δικιά μου -με τα καλά της και με τα κακά της- είναι κρίμα να μην τα μοιράζεσαι αυτά τα πράγματα”.

Ξεκίνησε με τη φωτογραφία, γιατί έπρεπε κάπως να γεμίσει και τις σελίδες του περιοδικού. Ήταν αγόρια μέσα στο σπίτι της. “Όλα αυτά ήταν στρέητ αγοράκια και τα έβαζα σε ένα περιοδικό που το έβγαζε μια πουτάνα τρανς, με την λογική της εποχής. Νομίζω ότι δείχνουν τον ερωτισμό μιας Αθήνας που δεν υπάρχει πια. Δε διαμαρτηρήθηκε ποτέ κανένας, έχουν μια αξία αυτές οι φωτογραφίες γιατί δεν τις τραβούσε φωτογράφος. Τα αγόρια δεν κοιτούσαν τον φακό, κοιτούσαν εμένα εκείνη την στιγμή, είχαμε ήδη κάνει σεξ και ποζάρανε στα μάτια μου”.

Είπε την ιστορία τη δική της και μαζί της Αθήνας. Διαπιστώνει ότι η κοινωνία συντηρητικοποιείται υπό το πρίσμα της σεξουαλικότητας. “Ναι, πλέον μπορεί να σε ανέχονται, αλλά να μη σε πηδάνε”. Η σεξουαλικότητα και η θεσμική ορατότητα δεν ήταν απαραιτήτως χέρι με χέρι.

“Οι στρέητ άντρες στην Ελλάδα είχαν λιγότερα ταμπού (στο σεξ) αλλά κοινωνικά ήταν υποκριτές. Αυτοί που με έκραζαν συνήθως ζήλευαν αυτό που δεν είχαν. Και το 90% των πελατών μου έτσι ήταν, υποκριτές στο δημόσιο λόγο. Εγώ δεν ήμουν μες στη μιζέρια, γιατί μία είναι η ζωή”

Η Πάολα και άλλα 15 άτομα από το ΑΚΟΕ έφεραν το πρώτο Pride στην Ελλάδα, στο Ζάππειο. Αργότερα το ΑΚΟΕ διαλύθηκε, αλλά τα  Pride όχι. Στον Λόφο του Στρέφη και στο Πεδίον του Άρεως και μάλιστα με τεράστια επιτυχία. Είχαν παίξει και οι Στέρεο Νόβα. Τα σημερινά δεν έχουν την ίδια πολιτικοποίηση, αλλά εξακολουθούν να έχουν την αναγκαιότητά τους.

“Τότε τους γκέι δεν τους ένοιαζε η απελευθέρωση, κρυβόταν στις ζωούλες τους, δεν είχαν τις ίδιες ανάγκες με σήμερα να εμφανιστούν. Και τότς η αριστερά στήριζε τα Pride, αριστεροί και αναρχικοί των Εξαρχείων τα στήριζαν, είχαν μια φοβερή ποιότητα αυτά τα παιδιά. Με αποδεχόταν κι εκείνοι, το κέρδισα κι εγώ. Με την παρουσία μου τους έθιξα κι αυτό το θέμα (των τρανς). Ήταν πιο απενοχοποιημένα τα παιδιά στα Εξάρχεια”.

Μιλήσαμε για το ντοκιμαντέρ της, ένα πρότζεκτ για το οποίο είναι πολύ περήφανη. Θα προβληθεί στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και μέσα από εμβληματικές μορφές της τρανς κοινότητας, δείχνει την ιστορία της Αθήνας, την ερωτική και μη.

Όταν έκλεισαν τα μικρόφωνα, μείναμε μαζί για σχεδόν δύο ακόμη ώρες. Αλλά δεν είναι όλα τα πράγματα για να γράφονται. Εξάλλου, όταν μιλάς με τέτοιους ανθρώπους θέλεις να νιώθεις πως ένα κομμάτι της συζήτησης, είναι μόνο δικό σου.

Headlines