«Ψηφιακοί νομάδες»: Η νέα χρυσή «μετοχή» ανθρώπινου κεφαλαίου

Τι κοινό έχουν ένας Ισπανός δάσκαλος, μία ραδιοφωνική παραγωγός από το Τέξας, μία πρώην αθλήτρια υδατοσφαίρισης με καταγωγή από την Ιαπωνία και ένας ακαδημαϊκός από τη Φινλανδία;

Δεν είναι ανέκδοτο. Πρόκειται για «ψηφιακούς νομάδες» και μέλη μιας 10μελούς ομάδας, με άτομα από 7 διαφορετικές χώρες, που επελέγησαν τον Απρίλιο από τις αρχές στο ειδυλλιακό Ντουμπρόβνικ, για μια ειδική αποστολή.

Με την παροχή δωρεάν διαμονής για ένα μήνα, μετείχαν
στην πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος DNiR, μέσω του οποίου το αποκαλούμενο «Μαργαριτάρι της Αδριατικής» θέλει να προσαρμόσει την τουριστική στρατηγική του στα νέα δεδομένα που δημιουργεί η πανδημία.

Ζητούμενο για τον κορυφαίο αυτό τουριστικό προορισμό στον νότο της Κροατίας είναι η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών, ώστε η περιοχή να προσελκύσει με το φυσικό κάλλος της και με τις παροχές της το ενδιαφέρον -όχι μόνο ως τόπος διακοπών, αλλά κυρίως διαμονής- υπαλλήλων και αυτοαπασχολούμενων, που στον ψηφιοποιημένο κόσμο μας έχουν τη δυνατότητα εργασίας εξ αποστάσεως απασχόληση.

Τώρα και μετά την υγειονομική κρίση.

Φυσικά, η κροατική πόλη δεν είναι η πρώτη που το επιδιώκει οργανωμένα. Από την Καραϊβική έως την Ευρώπη και την Αραβική Χερσόνησο, το έχουν ήδη κάνει ή το επιχειρούν άλλες χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Υπάρχουν, δε, αρκετές άλλες που το εξετάζουν.

Ψηφιακοί νομάδες: μια ανερχόμενη δύναμη

Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια, στην κατηγορία αυτή κατατάσσονταν κυρίως άτομα με έντονη παρουσία στα social media -bloggers, vloggers, influencers κλπ-, καθώς και άτομα με οικονομική επιφάνεια και άνεση, που ταξίδευαν ανά την υφήλιο για βιοπορισμό ή/και αναψυχή.

Χάρη ωστόσο στην ψηφιοποίηση της οικονομίας, η τάση αυτή έχει αρχίσει να κερδίσει έδαφος τα τελευταία χρόνια και να επεκτείνεται σε όλο και περισσότερους κλάδους.

Στις ΗΠΑ για παράδειγμα, έρευνα της εταιρείας συμβουλευτικών υπηρεσιών ανθρώπινου δυναμικού MBO Partners είχε καταγράψει το 2019 περίπου 7,3 εκατομμύρια Αμερικανούς που χαρακτηρίζονταν «ψηφιακοί νομάδες».

Άλλα 16,1 εκατομμύρια ανέφεραν ότι σχεδίαζαν να ενταχθούν σε αυτήν την κατηγορία μέσα σε μία διετία.

Τελικά, η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης, αλλάζοντας δραστικά την ανθρωπογεωγραφία των ψηφιακών νομάδων.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της McKinsey Global Institute, «τραπεζίτες, ασφαλιστές, προγραμματιστές και μηχανικοί μπορούν πλέον να εργάζονται εξ αποστάσεως τον περισσότερο χρόνο, χωρίς απώλεια παραγωγικότητας».

Αυτό πρακτικά ισχύει για τις περισσότερες θέσεις εργασίας, που βασίζονται στη χρήση υπολογιστών. Ενδεικτικά, αυτές σήμερα αντιστοιχούν περίπου το ένα τρίτο των υφιστάμενων στις ΗΠΑ.

Τελευταία έρευνα της MBO Partners καταγράφει ότι μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια οι ψηφιακοί νομάδες μόνον από τις ΗΠΑ μπορεί να φτάσουν τα 64 εκατομμύρια.

Πρόκειται για άτομα διαφόρων κατηγοριών και εισοδημάτων. Το ένα τρίτο είναι γυναίκες. Το 54% άνω των 38 ετών.

Ένας στους έξι έχει ετήσιο εισόδημα άνω των 75.000 δολαρίων.

Ως ισχυρό κίνητρο καταγράφεται η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, σε περιβάλλοντα που θα διευκολύνουν την εξισορρόπηση μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Με την πρόοδο στους εμβολιασμούς και την άρση των περιορισμών στα ταξίδια, ο πληθυσμός των ψηφιακών νομάδων εκτιμάται ότι θα παρουσιάσει σημαντική, απότομη αύξηση.

Κατά τον δε Ολλανδό Πίτερ Λέβελς, ιδρυτή της ιστοσελίδας της εξειδικευμένης ιστοσελίδας NomadList, ο αριθμός τους θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και το ένα δισεκατομμύριο σε σύνολο, έως το 2035.

Στο κυνήγι του εργασιακού νομά

Με όλα αυτά ως γνώμονα, διάφορες χώρες παρέχουν άδειες εργασίας ειδικά για αυτή την κατηγορία εργαζομένων, τις λεγόμενες «βίζες ψηφιακών νομάδων».

Τα κριτήρια -κυρίως τα εισοδηματικά- διαφέρουν παρασάγγας. Ποικίλουν επίσης οι προϋποθέσεις, όπως π.χ. ως προς την ιατροφαρμακευτική ασφάλιση ως προαπαιτούμενο.

Ζητούμενο είναι η διαμονή στην χώρα έκδοσης, συνήθως για τουλάχιστον 12 μήνες.

Η Εσθονία ήταν η αυτή που εγκαινίασε τη διαδικασία τον περασμένο Αύγουστο, λανσάροντας ειδική ιστοσελίδα
https://e-resident.gov.ee/nomadvisa για την παράκαψη των γραφειοκρατικών δυσκολιών, για αλλοδαπούς με μηνιαίες απολαβές όχι κάτω των 3.504 ευρώ.

Στη χώρα μας, έχουν ήδη γίνει και συνεχίζονται κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.

Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έρευνα της ιστοσελίδας InsureMyTrip, η Ελλάδα κατατάσσεται στην έκτη θέση από πλευράς καταλληλότητας για τους ψηφιακούς νομάδες.

Ως κριτήριο, στη έρευνα ελήφθησαν υπόψη επτά βασικές κατηγορίες: πρόσβαση στο διαδίκτυο και ταχύτητα σύνδεσης, κόστος ενοικίασης διαμερισμάτων, γλωσσική δυσκολία, «άνοιγμα» σε ψηφιακούς νομάδες, κόστος και πρόσβαση σε θεώρηση εργασίας, διάρκεια της βίζας απομακρυσμένης εργασίας.

Στις χειρότερες δέκα θέσεις βρέθηκαν χώρες όπως η Εσθονία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Δεν είναι μόνο ο τουρισμός…

Στην πορτογαλική Μαδέρα, όπου λειτουργεί ανάλογο πρόγραμμα στη μικρή Πόντα ντο Σολ, δεδηλωμένος στόχος των τοπικών αρχών είναι η ενίσχυση του τοπικού πληθυσμού και η αναγέννηση της απομακρυσμένης νησιωτικής περιοχής των 9.000 κατοίκων.

Αρκετοί υποστηρίζουν ότι αυτή θα μπορούσε ίσως να είναι μία μακροπρόθεσμη λύση και για την αντιστροφή του brain drain.

Ο ανταγωνισμός προβλέπεται πάντως σκληρός.

Έρευνα της Korn Ferry, από τις μεγαλύτερης συμβουλευτικές εταιρείες στον κόσμο σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού, αναφέρει ότι μέχρι το 2030 περισσότερες από 85 εκατομμύρια θέσεις εργασίας μπορεί να μείνουν κενές.

Βασική αιτία θα είναι η έλλειψη εξειδικευμένων εργαζόμενων, ως απόρροια της γήρανσης του πληθυσμού, του χαμηλού ρυθμού γεννήσεων -κυρίως στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία- και της αδυναμίας πολλών εκπαιδευτικών συστημάτων να προετοιμάσουν τις νέες γενιές για το ολοένα και πιο ψηφιοποιημένο περιβάλλον εργασίας.

Εάν δεν ληφθούν μέτρα, υπογραμμίζεται στην έκθεση, οι απώλειες εσόδων παγκοσμίως θα μπορούσαν να αγγίξουν τα 8,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, σε μόλις μία δεκαετία.